Tỷ
giá đồng rúp : Nga đã thắng hiệp đầu tiên bất chấp trừng phạt của Phương Tây
Chi
Phương -
RFI
Đăng ngày: 30/04/2022 - 10:20
Sau cú trượt dốc lịch sử do cuộc xâm lăng của Nga
và Ukraina, đồng rúp đã phục hồi ngoạn mục, tăng vọt lên mức cao nhất từ hai
năm qua trong phiên giao dịch ở Matxcơva, ngày 27/04/2022. Các biện pháp kiểm
soát vốn nghiêm ngặt và chính sách xuất khẩu năng lượng - « bắt chẹt »
châu Âu chính là lý do tạo ra cú lội ngược dòng này.
Hình ảnh minh
họa đồng rúp của Nga. AFP/File
Nga đã ngừng cung cấp khí đốt cho Bulgari và
Ba Lan hôm 27/04 do hai nước này từ chối yêu cầu thanh toán bằng đồng rúp. Phát
ngôn viên điện Kremlin, Dmitri Peskov, giải thích rằng việc thanh toán bằng đồng
rúp là để đáp trả lại việc phương Tây đã đóng băng 300 tỷ đô la dự trữ ngoại tệ
của Ngân hàng Trung ương Nga. Ngay sau thông báo này, vào 14 giờ GMT cùng ngày,
tỷ giá đồng rúp đã tăng 1,8 % so với đồng euro - 75,43/ euro, đây là tỷ giá cao
nhất kể từ đầu tháng 3 năm 2020. So với đồng đô la, đồng rúp cũng tăng thêm 1,1
%, ở mức 72,75/ đô la.
Đồng tiền của Nga rớt giá từ cuối tháng Hai
và xuống mức thấp kỷ lục, khoảng 136 rúp/đô la hôm 10/03, do hàng loạt trừng phạt
của phương Tây đối với hành động xâm lăng vào Ukraina. Kể từ 31/03, đồng
rúp đã phục hồi dần, sau khi tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh chỉ chấp nhận
thanh toán khí đốt bằng đồng rúp. Theo đó, bên mua khí đốt Nga phải mở một tài
khoản tại các ngân hàng của Nga, nguồn cung ứng khí đốt sẽ bị cắt nếu bên mua
không tuân thủ các điều khoản này.
Về sự biến động tỷ giá đồng rúp, RFI trao
đổi với chuyên gia kinh tế Nga Julien Vercueil, giảng viên môn khoa học kinh tế
tại trường INALCO, tác giả của cuốn sách Économie politique de la
Russie (1918-2018).
.
Trước
tiên ông đánh giá về đồng rúp thế nào ? Đây có phải là một đồng tiền mạnh ?
Julien Vercueil :
Thông thường các loại tiền tệ được đánh giá là mạnh khi loại tiền đó được sử
dụng nhiều trong giao thương quốc tế. Loại tiền này phải dựa vào một nền
kinh tế mở cửa với thế giới và có thị trường xuất khẩu đa dạng. Đồng rúp
được sử dụng trong một nền kinh tế mở nhưng lại không có nhiều mặt hàng
xuất khẩu, mà chỉ tập trung trong một số loại nhất định như dầu khí, kim
loại quý và một số sản phẩm nông nghiệp thô và ít sản phẩm công nghệ cao
(trừ các sản phẩm hóa học hoặc vũ khí). Đây chính là điểm yếu của đồng rúp.
Bởi vì chỉ cần nhu cầu của một mặt hàng nào đó giảm, đồng rúp sẽ giảm theo.
Do vậy, chúng ta không thể nói rúp là một loại tiền tệ mạnh, mà đúng hơn nó
phụ thuộc vào sự biến động của giá của nguyên liệu thô được định mức theo
chuẩn quốc tế. Mối liên hệ cung - cầu lại không phụ thuộc vào Nga mà vào
các nhân tố rộng lớn hơn rất nhiều so với nền kinh tế Nga.
.
Vừa
qua, Nga đã thực hiện một cú lội ngược dòng, phục hồi tỷ giá đồng rúp về
mức trước chiến tranh Ukraina, tỷ giá đồng tiền của Nga trong những ngày
gần đây còn cao hơn cả mức của hai năm về trước. Vậy Nga đã thực hiện những
biện pháp nào ?
Julien Vercueil :
Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc đồng rúp phục hồi là do các
doanh nghiệp xuất khẩu nguyên liệu thô của Nga bắt buộc phải chuyển 80 % doanh
thu xuất khẩu về ngân hàng Trung ương của Nga. Các doanh nghiệp này phải bán
ngoại tệ, đồng nghĩa với việc họ phải mua đồng rúp từ ngân hàng Trung ương. Điều
này khiến cho nhu cầu đồng rúp tăng trở lại và duy trì tỷ giá của đồng tiền
Nga. Biện pháp này do bộ Tài Chính của Nga đưa ra, đã tạo ra đòn bẩy làm tỷ giá
đồng rúp tăng.
Một lý do khác nữa, đó là vì kim ngạch nhập khẩu
của Nga đã giảm, nhu cầu về ngoại tệ của các doanh nghiệp của Nga cũng giảm
theo. Và chúng ta có thể thấy cán cân cung cầu mất thăng bằng, khiến tỷ giá hối
đoái có lợi cho đồng rúp.
Các biện pháp mà tôi kể trên rất hiệu quả, nhất
là trong trường hợp của Nga, nước này chỉ phải xử lý một số nhỏ các nhà xuất
khẩu lớn. Nếu như Nga xuất khẩu hàng ngàn sản phẩm khác nhau, Matxcơva sẽ rất
khó kiểm soát. Nhưng nền kinh tế Nga rất tập trung, đặc biệt trong lĩnh vực
nguyên liệu thô.
.
Nga có thể tiếp tục duy trì các biện pháp kể trên
về lâu dài hay không ?
Julien Vercueil :
Chắc chắn rằng Nga có thể duy trì các biện pháp này về lâu dài, miễn là chính
quyền Nga kiểm soát được hoạt động của các công ty xuất khẩu. Và câu hỏi thứ
hai được đặt ra, theo tôi còn quan trọng hơn, đó là liệu các điều kiện quốc tế
có cho phép các biện pháp này có hiệu quả về lâu dài hay không ? Câu trả lời là
không.
Có hai lý do chính. Một là, các khách quen của
các doanh nghiệp xuất khẩu, đặc biệt trong lĩnh vực dầu khí, bắt đầu đặt vấn
đề về sự phụ thuộc vào Nga, do vậy chúng ta có thể thấy xu hướng hiện nay về
việc giảm bớt phụ thuộc đối với khí đốt của Nga. Tức là trong 2, 3 năm nữa, tập
đoàn dầu khí Gazprom của Nhà nước Nga sẽ không thể xuất khẩu lượng khí đốt lớn
như hiện nay, ví dụ như cho các nước như Đức hay châu Âu.
Lý do tiếp theo đó là giá dầu khí dao động mạnh
trong những năm gần đây. Vào năm 2020, 2021, ở một số thời điểm, giá dầu đã âm
(thấp hơn giá thành). Hiện nay giá dầu rất cao, lên đến 100 đô la/thùng, nhưng
cách đây không lâu, 1 thùng dầu chỉ có giá 20 đô la, và trước đó nữa, là 80 đô
la. Trong tương lai, giá quốc tế về nguyên liệu thô và dầu sẽ tiếp tục dao động
mạnh. Dù các chính sách mà chính phủ Nga áp đặt có bền vững hay không, các điều
kiện quốc tế về nguồn cung nguyên liệu thô mà Nga xuất khẩu sẽ buộc nước này phải
tuân theo, và chắc chắc là chúng không đủ để cứu lấy đồng rúp về lâu dài.
Nhà kinh tế học Julien Vercueil, chuyên
nghiên cứu về kinh tế Nga, giảng dạy môn khoa học kin tế tại Institut
Orientale des Langues et des Civilisations (INALCO). © ảnh do tác giả cung
cấp.
.
Sự bất ổn của tỷ giá nội tệ Nga tác động tới nền
kinh tế nước này ra sao ? Liệu giao thương thế giới có bị ảnh hưởng không ?
Julien Vercueil : Đối
với nền kinh tế Nga, tác động đầu tiên là lạm phát. Có khả năng tỷ lệ lạm
phát ở Nga sẽ tăng gấp đôi so với tỷ lệ trước chiến tranh, lên đến 20 %. Đây là
một con số lớn, nhưng không phải là thảm hoạ cho kinh tế nước này, nhưng đối với
các gia đình có thu nhập thấp, 20 % là một vấn đề lớn. Hơn nữa, đây lại là tầng
lớp ủng hộ Putin. Chính phủ sẽ phải đưa ra những lựa chọn khó khăn để giải ngân
một khoản khổng lồ, nhằm bình ổn giá, cũng như trợ giúp các doanh nghiệp
liên quan.
Lạm phát gia tăng kéo theo đó là giảm sức mua
và nợ công tăng. Nếu như ngân hàng Trung ương Nga không đưa ra các chính sách để
kiểm soát ngoại hối, đồng rúp có thể xuống thấp nữa và cả việc mất vốn. Bởi vì
trong trường hợp này các doanh nghiệp Nga muốn giữ đô la và không gửi về Nga, đồng
rúp có thể rớt giá nghiêm trọng hơn, và tỷ lệ lạm phát có thể cao hơn nhiều.
Ngân hàng Trung ương không thể cứu vớt đồng rúp do các lệnh trừng phạt hiện
nay. Nga cũng sẽ gặp phải nhiều khó khăn để vực dậy. Cuộc khủng hoảng sẽ kéo
dài và có nguy cơ trở thành cuộc đại suy thoái kinh tế, giống như vào đầu những
thập niên 80 ở Nga, mọi thứ sụp đổ sau khi Liên Xô tan rã.
Còn đối với nền kinh tế toàn cầu, theo
tôi, tỷ giá đồng rúp có tăng hay giảm thì cũng không tạo ra bất cứ rủi ro
nào. Tuy nhiên, sự bất ổn của thị trường năng lượng và việc xuất khẩu các
sản phẩm nông sản của Nga, đây mới chính là hai yếu tố lớn tác động với
thế giới. Nhưng sự bất ổn này không liên quan đến đồng rúp. Đồng rúp
không quyết định mà là do các khả năng của chính phủ Nga tìm ra con đường
xuất khẩu cho hàng hóa của mình.
.
Kể từ khi đồng rúp trên đà tăng trở lại, câu hỏi
đặt ra là liệu các trừng phạt của châu Âu có hiệu quả không ?
Julien Vercueil : Các
trừng phạt của phương Tây nhắm đến hai mục đích. Thứ nhất đó là phong tỏa tài sản
của tài phiệt thân chính phủ Nga ở bên ngoài lãnh thổ Nga hoặc ngăn cản ngân
hàng Trung ương trợ giúp các ngân hàng đang gặp khó khăn bằng đồng đô la, hiện
đang ở Pháp hay Mỹ. Do vậy, các biện pháp này có hiệu quả khi thống đốc ngân
hàng Trung ương Nga không thể sử dụng số vốn của họ. Tuy nhiên, mục đích thứ
hai đó là khiến chính quyền Putin phải suy tính lại về hành động xâm lăng, rằng
Nga phải trả cái giá quá đắt vì gây chiến nên phải dừng lại và đàm phán nhanh
chóng với Ukraina và kết thúc chiến tranh. Và dĩ nhiên là phương Tây không đạt
được mục đích này.
.
Từ cuộc khủng hoảng năm 2014, Nga đã tìm cách thay
thế đồng đô la trong thanh toán quốc tế (phi đô la hóa) để giảm thiểu
thiệt hại từ các trừng phạt của phương Tây. Vào năm 2019, lần đầu tiên tập
đoàn dầu khí quốc gia Nga Gazprom thông báo bán khí đốt cho một doanh
nghiệp châu Âu bằng đồng rúp. Ông nhận định thế nào về chiến lược phi đô
la hóa của Nga ?
Julien Vercueil : Nếu
như Nga là quốc gia duy nhất thực hiện phi đô la hoá, vậy thì chiến lược này
không hiệu quả. Bởi vì, Nga là quốc gia xuất khẩu rất ít mặt hàng (chủ yếu là
nguyên liệu thô, dù xuất khẩu với số lượng lớn). Tuy nhiên nếu như Nga liên
minh với Trung Quốc để giảm thiểu vai trò của đồng đô la trong giao thương quốc
tế, điều này có thể tạo những tác động lớn và về lâu dài làm suy yếu đồng đô
la. Phi đô la hoá có thể thực hiện, về lâu dài, nếu như một số tác nhân lớn của
hai nước này và của một số nước châu Á, đồng loạt không muốn dự trữ đô la trong
kho dự trữ ngoại hối của nước đó.
Một câu hỏi khác được đặt ra, đó là đồng tiền
nào sẽ thay thế đồng đô la trong trường hợp này ? Trả lời câu hỏi này không dễ
dàng bởi vì Trung Quốc không thể thay đồng đô la bằng Nhân Dân Tệ (NDT) trong
giao thương quốc tế và Bắc Kinh cũng không muốn điều này, vì để khiến đồng NDT
trở thành một loại tiền tệ quốc tế, quốc gia này phải gánh rất nhiều trách nhiệm.
Đặc biệt là sau sự kiện phá giá năm 2015 (làm bay vốn 1000 tỷ đô la), rung chuyển
nền kinh tế toàn cầu, đồng NDT đã suy yếu, kể từ đó Trung Quốc muốn hạn chế
thanh toán quốc tế bằng đồng nội tệ của mình.
Còn đồng rúp thì không thể thay thế được đồng
đô là vì đây là đồng tiền của một nền kinh tế nhỏ, dù cho có mở cửa với thế giới
và xuất khẩu nhiều nguyên liệu thô. Thế nhưng, Nga lại không có nhiều mặt hàng
để xuất khẩu như Trung Quốc. Nga chủ yếu xuất khẩu với số lượng lớn một vài mặt
hàng như dầu khí, kim loại quý và một số sản phẩm nông nghiệp, chủ yếu là
nguyên liệu thô và không tiên tiến, sáng tạo và đa dạng như Trung Quốc (ngoại
trừ các sản phẩm hoá học hay vũ khí). Phi đô la hoá có thể giúp Nga hạn chế tác
động của các trừng phạt, nhưng lại không có giải pháp nào thay thế đồng đô la
trong thanh toán quốc tế.
.
RFI xin cảm ơn ông Julien Vercueil, nhà kinh
tế học, chuyên gia nghiên cứu về kinh tế Nga, giảng dạy tại trường INALCO,
Paris, Pháp.
Tỷ giá đồng rúp tiếp tục tăng vào
29/04, 0,3 % so với đồng euro. Tuy nhiên sự phục hồi ngoạn mục này
không đồng nghĩa với việc kinh tế Nga phục hồi sau hàng loạt trừng
phạt của phương Tây. Các tổ chức tài chính quốc tế ước tính tốc độ tăng
trưởng của quốc gia này có thể giảm mạnh tới 15% trong năm 2022. Như vậy, Nga
sẽ phải đối mặt với cuộc suy thoái tồi tệ nhất từ năm 1992 (14,5 %).
Alfa Bank nhận định với AFP rằng « thị trường chứng khoán
Nga và đồng rúp hiện vẫn bị tách biệt khỏi nền kinh tế toàn cầu do
các biện pháp kiểm vốn ».
Theo AFP, các nhà kinh tế cho rằng Nga sẽ tiếp tục hứng chịu các tác
động tồi tệ hơn từ các lệnh trừng phạt. Nền kinh tế phụ thuộc
nhiều vào nhập khẩu thiết bị sản xuất và hàng tiêu dùng sẽ rơi vào
suy thoái sâu hơn. Nhà nghiên cứu chiến lược thị trường tại Blue Bay Asset
Management, Timothy Ash, cho rằng ngân hàng Trung ương Nga đang lũng
đoạn. « Đây không phải là một thị trường thanh khoản, đây
chỉ là một chiến dịch PR của ngân hàng TƯ Nga - một công cụ của điện
Kremlin. »
-----------------------------
CÁC NỘI DUNG LIÊN QUAN
Chiến
tranh Ukraina: Nga áp đặt đồng rúp tại thành phố Kherson kể từ ngày 01/05
Putin
ký sắc lệnh buộc các nước « thù nghịch » mua khí đốt của Nga bằng
đồng rúp
Nga
đòi được thanh toán bằng đồng rúp : Đòn « rung cây dọa khỉ » ?
No comments:
Post a Comment