Đã
đến lúc hình thành Đối tác Mỹ – Nhật về vấn đề đại dịch
James
Gannon - The
Diplomat
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
28/01/2022
http://nghiencuuquocte.org/2022/01/28/da-den-luc-hinh-thanh-doi-tac-my-nhat-ve-van-de-dai-dich/
Ngoài trách nhiệm đạo đức, Nhật Bản và Mỹ có những lợi
ích hấp dẫn trong việc hợp tác chặt chẽ hơn để ứng phó với đại dịch COVID-19
trên phạm vi quốc tế.
Omicron đang bắt đầu lan tràn khắp hai nước Mỹ
và Nhật, làm cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa thủ tướng mới của Nhật Bản,
Kishida Fumio, và Tổng thống Mỹ Joe Biden bị hoãn. Tạm thời, hai nhà lãnh đạo sẽ
gặp mặt trong một hội nghị thượng đỉnh trực tuyến vào ngày 21/01. Sẽ là khôn
ngoan nếu hai bên nhân cơ hội này chuẩn bị cơ sở cho việc khởi động quan hệ Đối
tác Đại dịch Mỹ-Nhật nhằm giúp chấm dứt COVID-19 trên khắp thế giới.
Tháng 4 năm ngoái, Biden và Thủ tướng Nhật khi
đó là Suga Yoshihide đã thông báo rằng họ sẽ hợp tác để giúp khu vực Ấn Độ
Dương-Thái Bình Dương phục hồi sau đại dịch. Đây là một chiến lược thông minh
và phù hợp với trách nhiệm của họ, trong tư cách là nền kinh tế lớn thứ nhất và
thứ ba thế giới. Nhưng từ đó tới nay, sự hợp tác hiếm khi được thể hiện rõ
ràng, ngoài một số phối hợp nhằm hỗ trợ sáng kiến vaccine COVAX, và việc công bố
Cơ chế Hợp tác Vaccine Quad (Mỹ, Nhật, Úc, Ấn) nhằm cung cấp 1 tỷ liều vaccine
cho khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương vào cuối năm 2022.
Hợp tác hạn chế này diễn ra trong bối cảnh
toàn thế giới vẫn còn chật vật ứng phó với đại dịch. Trong khi hơn 70% dân số ở
các nước thu nhập cao đã được tiêm chủng đầy đủ, chưa đến 5% người dân ở các nước
thu nhập thấp và các nước nghèo nhất thế giới thiếu thốn các thiết bị bảo hộ cá
nhân, thiết bị chẩn đoán cơ bản, oxy, và các phương pháp trị liệu vốn phổ biến ở
những nơi khác.
Trên thực tế, cộng đồng quốc tế đã không đạt
được hết các mục tiêu chính đề ra trong cuộc chiến chống lại COVID-19. Cơ chế
tăng tốc tiếp cận công cụ ứng phó với COVID-19 (ACT-A) của liên minh các trung
tâm phản ứng toàn cầu ước tính rằng: cần phải cam kết tới 38 tỷ USD cho việc chủng
ngừa, chẩn đoán và điều trị ở các nước nghèo nhất thế giới trong giai đoạn
2020-2021, nhưng tài trợ từ các nước mới chỉ bằng một nửa số tiền đó. Các quốc
gia hàng đầu thế giới đều tán thành mục tiêu của WHO là tiêm chủng cho ít nhất
40% dân số ở mọi quốc gia vào cuối năm 2021. Tuy nhiên, đến cuối năm, chỉ có 7
trong số 54 quốc gia châu Phi hoàn thành chỉ tiêu, với chưa tới 10% dân số lục
địa được tiêm chủng đầy đủ.
Mỹ gần như hoàn toàn vắng mặt trên trường quốc
tế trong năm đầu tiên của đại dịch, nhưng từ năm 2021, nước này đã tích cực hoạt
động để thúc đẩy phản ứng toàn cầu, âm thầm tài trợ quốc tế nhiều hơn bất kỳ quốc
gia nào khác – tổng cộng là 19 tỷ USD, theo thông tin từ Quỹ Kaiser Family. Một
số nước EU cũng viện trợ rất hào phóng, nhưng các nước châu Á giàu có nhất,
trong đó có Nhật Bản, lại tụt rất xa trong việc hỗ trợ ứng phó đại dịch toàn cầu.
Khác với Mỹ, chính phủ Nhật đã sớm trở thành
nhà tài trợ cho công cuộc ứng phó COVID-19 quốc tế, phù hợp với tầm vóc của một
nhà lãnh đạo y tế toàn cầu. Thế nhưng, dù bắt đầu từ sớm, cam kết của Nhật cuối
cùng chỉ bằng 1/10 so với Mỹ – chưa đến 2 tỷ USD – trực tiếp hỗ trợ việc thử
nghiệm, điều trị, và cung cấp vaccine COVID-19 ở các nước có thu nhập thấp và
trung bình. Ngoài ra, họ cũng cam kết thêm khoảng 2 tỷ USD dưới dạng các khoản
vay và viện trợ không hoàn lại để ổn định kinh tế và hỗ trợ thêm cho các quốc
gia bị tổn thương bởi đại dịch.
Ngoài trách nhiệm đạo đức của mình, với tư
cách là hai trong số các quốc gia giàu nhất thế giới, Nhật và Mỹ có những lợi
ích hấp dẫn trong việc cùng nhau hợp tác sâu rộng hơn để chống lại COVID-19
trên trường quốc tế. Chính sách ngoại giao vaccine của Trung Quốc đã cho thấy
rõ ràng có những hàm ý địa chiến lược quan trọng khi chứng minh rằng thế giới
có thể trông cậy vào các nền dân chủ hàng đầu trong lúc cấp thiết. Và sự lan rộng
của các biến thể Delta và Omicron còn nhấn mạnh một nguy cơ, nếu đại dịch lây
lan ở các quốc gia nghèo nhất càng lâu, thì càng có nhiều khả năng một biến thể
mới, nguy hiểm hơn sẽ phát sinh, đe dọa công dân ở Ohio, Osaka và mọi nơi khác
trên thế giới.
Đó là lý do tại sao việc khởi động Quan hệ Đối
tác Đại dịch Mỹ-Nhật mới là rất quan trọng. Lý tưởng nhất, nó sẽ bao gồm năm
thành phần.
Đầu tiên và quan trọng nhất, là phối hợp để
cung cấp thêm kinh phí cho hoạt động ứng phó toàn cầu. Mỹ đã sử dụng hầu hết
các khoản tài trợ sẵn có, nhưng chính quyền Biden đang cân nhắc việc yêu cầu Quốc
Hội tăng thêm ngân sách. Dưới con mắt của cộng đồng y tế toàn cầu, Biden đã
chính thức nắm quyền điều hành phản ứng quốc tế nhờ Hội nghị Thượng đỉnh
COVID-19 toàn cầu vào tháng 9/2021 và cam kết rằng Mỹ sẽ đóng vai trò là kho
vaccine của thế giới. Ông dự kiến sẽ nhóm họp Thượng đỉnh COVID-19 lần thứ hai
vào mùa xuân, có lẽ là vào giữa đến cuối tháng 3, và đó sẽ là một bối cảnh hoàn
hảo để Kishida có thể bắt kịp Mỹ trong việc đưa ra cam kết tài trợ mới – lý tưởng
là thêm 1 hoặc 1,5 tỷ USD nữa – cho các tổ chức đa phương đang đóng vai trò cốt
lõi trong phản ứng toàn cầu. Sự hào phóng hơn của Nhật Bản, phối hợp với các
cam kết mới của Mỹ, sẽ là những bằng chứng quan trọng trong việc truyền tải cam
kết song phương thực sự đối với cuộc chiến.
Thứ hai, Mỹ và Nhật cũng cần tích cực hơn
trong việc mở rộng sản xuất vaccine trong nước và toàn cầu. Cách đây khoảng 80
năm, cả hai quốc gia từng tiến hành một cuộc huy động toàn thể các ngành công
nghiệp trong nước để gây chiến với nhau, thế nên thật khó hiểu là họ đã không sử
dụng cùng một mức năng lượng như vậy trong trận chiến COVID-19 để cứu hàng triệu
sinh mệnh. Chính phủ Nhật đang hy vọng hồi sinh ngành công nghiệp vaccine nội địa
của mình, vì vậy nỗ lực này có thể còn giúp ích nhiều hơn cho chính họ.
Thứ ba, sẽ là khôn ngoan nếu Nhật tham gia
cùng Mỹ trong việc hỗ trợ phát động một quỹ chuẩn bị cho đại dịch mới. Hàng loạt
các nhà lãnh đạo y tế toàn cầu đã kết luận rằng một trong những cải cách cấp
bách nhất thời hậu COVID là tạo ra một cơ chế phân bổ nguồn lực để tăng cường
các nỗ lực giám sát đại dịch, chuẩn bị năng lực sẵn sàng ứng phó trên toàn thế
giới, và yêu cầu một ủy ban cấp cao của G-20 tán thành kế hoạch tạo ra một cơ
chế tài trợ mới, với ngân sách hàng năm là 10 tỷ USD. Quốc Hội Mỹ đã phân bổ
250 triệu USD cho quỹ này và Biden đã hứa sẽ tìm kiếm thêm tài trợ. Việc Nhật
trực tiếp tham gia cùng dẫn đầu nỗ lực biến đề xuất này thành hiện thực sẽ càng
có lợi cho y tế toàn cầu – và là một biểu hiện không thể chối cãi của tinh thần
đoàn kết.
Thứ tư, Nhật Bản có nhiều kinh nghiệm trong việc
thúc đẩy bảo hiểm y tế toàn dân (UHC), cả trong và ngoài nước. Quốc gia này có
bề dày thành tích trong việc giúp các nước có thu nhập thấp và trung bình đi
theo con đường tiến tới UHC của mình. Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) nên
phối hợp tốt hơn với Tổ chức Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), và hỗ trợ công việc
lâu dài của tổ chức này nhằm tăng cường hệ thống y tế, giúp các xã hội ứng phó
tốt hơn với các mối đe dọa như đại dịch COVID-19.
Cuối cùng, đại dịch đã nhấn mạnh tầm quan trọng
của Mỹ và Nhật trong việc đầu tư vào các hoạt động giao lưu và đối thoại giữa
người dân với nhau. Một số lượng đáng ngạc nhiên các quan hệ nghiên cứu và hợp
tác giữa Nhật và Mỹ trong các lĩnh vực khoa học và y học đã giúp các nhà nghiên
cứu nhanh chóng chia sẻ các phát hiện về COVID-19, và việc tái khẳng định cam kết
chung với các tổ chức chính phủ và phi chính phủ, vốn là nơi nảy sinh các quan
hệ này, cũng rất quan trọng. Đồng thời, rõ ràng cũng cần làm sâu sắc hơn các cuộc
đối thoại và trao đổi về mặt chính sách, chẳng hạn như giữa các chuyên gia và
các nhà hoạch định chính sách, tập trung vào các vấn đề y tế-sức khỏe, phát triển,
và quy định toàn cầu ở mỗi quốc gia. Đầu tư vào những lĩnh vực này sẽ giúp xây
dựng cơ sở hạ tầng con người cho sự hợp tác trong tương lai.
Tất cả các thông cáo báo chí lớn của Nhật-Mỹ
trong hai năm qua đều là các cam kết hợp tác về đại dịch COVID-19. Khởi động
Quan hệ Đối tác Đại dịch Mỹ-Nhật và dành nguồn lực thực sự cho 5 ưu tiên kể
trên sẽ cho phép Biden và Kishida vượt ra ngoài những lý thuyết suông và chứng
tỏ rằng mình nghiêm túc trong việc khai thác tiềm năng của liên minh hai nước.
-------------------------
James Gannon là thành viên cấp cao tại Trung tâm
Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (JCIE /Mỹ).
Nguồn: James Gannon, It’s
Time for a Japan-US Pandemic Partnership, The Diplomat, 20/01/2022
No comments:
Post a Comment