TỔ CHỨC BỘ MÁY NHÀ
NƯỚC VÀ NHỮNG SAI LẦM PHẢI TRẢ GIÁ
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1522238151478861&id=100010780718014
Bất kể đảng chính trị nào cũng thế, đều mong
muốn nắm được quyền lực nhà nước (bởi quyền lực nhà nước là động lực và mục
đích của họ) và đều muốn quan điểm chính trị, chủ trương, chính sách hay đường
lối của họ đi vào xã hội một cách nhanh nhất và được thi hành rốt ráo nhất.
Khi nắm được chính quyền mà có cơ hội tác động
vào tổ chức bộ máy nhà nước để đạt được những mong muốn trên, thì có lẽ không đảng
chính trị nào bỏ lỡ cơ hội đó.
Để quan điểm chính trị, chủ trương, chính sách
hay đường lối của mình đi vào xã hội một cách nhanh nhất và được thi hành rốt
ráo nhất, chắc chắn họ sẽ lựa chọn chế độ thủ trưởng cho các tổ chức trong bộ
máy nhà nước nhiều như có thể. Và nếu không thể làm hoàn toàn được như vậy đối
với những tổ chức mà theo truyền thống hoặc về mặt khoa học tổ chức phải theo
chế độ hội đồng, thì họ sẽ tìm cách làm giảm bớt ý nghĩa hoặc vô hiệu hóa chế độ
hội đồng tại đó. Qua đó họ dễ dàng nắm được toàn bộ các tổ chức bởi chỉ cần nắm
chắc “người đứng đầu” hay “người cầm đầu” ở các tổ chức đó.
Nhưng ở nước ta ngay bản thân Quốc hội (được
Hiến pháp tổ chức theo chế độ hội đồng) cũng không nắm được nguyên lý tổ chức,
nên đã ban hành nhiều đạo luật đề cao một cách phi lý chế độ thủ trưởng thông
qua cái gọi là “trách nhiệm của người đứng đầu”, dù rằng ở nước ta, con người
được xem là trung tâm phục vụ của cả hệ thống chính trị, và “Nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân” luôn luôn được đề cao.
Ví dụ: Luật Đất đai 2013 (nơi thể hiện chính
sách công quan trọng nhất) qui định:
“Điều 7. Người chịu trách nhiệm trước Nhà nước
đối với việc sử dụng đất
1. Người đứng đầu của tổ chức, tổ chức nước
ngoài có chức năng ngoại giao, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đối với việc
sử dụng đất của tổ chức mình.
2. Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn
đối với việc sử dụng đất nông nghiệp vào mục đích công ích; đất phi nông nghiệp
đã giao cho Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là Ủy ban
nhân dân cấp xã) để sử dụng vào mục đích xây dựng trụ sở Ủy ban nhân dân, các
công trình công cộng phục vụ hoạt động văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục thể
thao, vui chơi, giải trí, chợ, nghĩa trang, nghĩa địa và công trình công cộng
khác của địa phương.
3. Người đại diện cho cộng đồng dân cư là trưởng
thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc, tổ dân phố hoặc người được cộng đồng dân
cư thỏa thuận cử ra đối với việc sử dụng đất đã giao, công nhận cho cộng đồng
dân cư.
4. Người đứng đầu cơ sở tôn giáo đối với việc
sử dụng đất đã giao cho cơ sở
tôn giáo.
5. Chủ hộ gia đình đối với việc sử dụng đất của
hộ gia đình.”
Điều luật này đã không thèm đếm xỉa gì đến
pháp luật Việt Nam và pháp luật nước ngoài để qui định mỗi tổ chức nước ngoài
và doanh nghiệp đều phải có cái gọi là “người đứng đầu”.
Ai là người đứng đầu công ty hợp danh, công ty
cổ phần và công ty trách nhiệm hữu hạn, trong khi hội đồng thành viên và đại hội
đồng cổ đông vẫn đang ngồi đấy, chưa kể đến mô hình tổ chức của họ?
Ngay ở Campuchia, người ta còn tổ chức chế độ
đồng thủ trưởng cho nhiều tổ chức, có cả đồng thủ tướng, đồng bộ trưởng. Ở trên
thế giới, đạo phật không có đạo chủ.
Điều luật trên đã biến chủ hộ gia đình trở
thành một thành viên “độc đoán” trong gia đình và hành chính hóa tất cả các cộng
đồng dân cư.
Nếu không có các qui định này thì pháp luật vẫn
có các cơ chế để bảo vệ chế độ sở hữu đất đai và thi hành các quy định về sử dụng
đất.
Chế độ thủ trưởng và cái gọi là “trách nhiệm của
người đứng đầu” lan tràn vào cả lĩnh vực khoa học, công nghệ, giáo dục, đào tạo,
nghiên cứu khoa học và y tế… khiến cho lãnh đạo cấp trên chỉ quan tâm tới “người
đứng đầu” hay người có chức có quyền ở cấp dưới.
Hậu quả là:
+ Những người có năng lực chuyên môn thật sự bị
lờ đi, nên dù có hô hào trọng dụng nhân tài ầm ĩ đến mấy thì cũng không thể làm
gì được trên thực tế vì nhân tài nào mà sống được khi cấp trên cao hơn hay xã hội
chú ý đến họ trong khi đó một vị “người đứng đầu” trực tiếp trên họ có toàn quyền
bao quát sự nghiệp chuyên môn, sự nghiệp chính trị và đời sống kinh tế của họ
đang ngồi nhòm.
+ Cấp trên cao hơn chỉ coi trọng những người
có “vị trí đứng đầu về hành chính” trong tổ chức, đơn vị, cho nên luôn có
khuynh hướng chỉ lắng nghe họ bất kể họ nói đúng hay nói sai vì đúng hay sai
thì chỉ ảnh hưởng đến đất nước, đến nhân dân thôi, trong khi đó cá nhân người lắng
nghe thì còn có thể có lợi (ví dụ như có thể gửi con, cháu; được chức tụng
trong những dịp tết, ngày lễ; được mời mọc, tung hô trong những sự kiện này nọ...).
Cái tệ này đôi khi còn kéo theo sự nhận thức sai của xã hội. Kinh nghiệm của
tôi cho thấy, hễ tôi cứ ngồi nói chuyện với người có tí địa vị trong xã hội hay
người làm việc trong bộ máy nhà nước là y như rằng: câu trước hỏi tôi làm ở đâu
là tới ngay câu sau hỏi ai là người đang làm thủ trưởng ở nơi tôi đang làm việc
hoặc khoe biết thủ trưởng của tôi. Vì vậy tôi chỉ thích nhậu với anh em bình
dân!
+ Như một hệ quả, những người có khả năng
chuyên môn cao, muốn có tiếng nói và muốn cống hiến được đúng khả năng thường
phải vào cuộc đua chức quyền đầy nhục nhã. Đến khi có chức quyền rồi thì lại
đua giữ ghế. Vậy còn gì là chuyên môn nữa? GS. TS. Nguyễn Quang Tuấn (Tuấn tim)
bị khởi tố là một nỗi đau mất mát, nhưng khó mà không xảy ra trong một môi trường
như vậy.
Tôi kiến nghị:
(1) Tách bạch tương đối giữa chuyên môn và quản
lý hành chính trong các cơ quan, đơn vị, đồng thời giảm bớt quyền hành của thủ
trưởng hành chính, nhất là về nhân sự, tổ chức;
(2) Không nên để người quản lý hành chính,
chuyên môn trong các cơ quan, đơn vị tiến hành hoạt động chuyên môn cao làm
luôn bí thư;
(3) Chuyên nghiệp hóa các chức danh quản lý
hành chính trong các cơ quan, đơn vị tiến hành hoạt động chuyên môn cao, đồng
thời tăng cường hội đồng khoa học hay hội đồng chuyên môn;
(4) Lãnh đạo chỉ nên lắng nghe người có chuyên
môn thật sự khi cần nắm vấn đề chuyên môn;
(5) Cần có chính sách rõ ràng hơn cho những
người làm chuyên môn.
Tình trạng cán bộ lãnh đạo, quản lý kém về chuyên
môn (dù có thể có học hàm, học vị) nhưng lại đầy quyền hành đang giết dần, giết
mòn đất nước.
.
No comments:
Post a Comment