Dùng
vũ lực cưỡng chế xét nghiệm: Chuyện không thể có ở những nước văn minh
Nguyễn Quỳnh Thiên
Trang -
Luật Khoa
29 Sep 2021
Điểm khác biệt nằm ở
chỗ: chúng ta có nghĩ cho nhau như người với người?
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w1384/2021/09/1200-6-.jpg
Hình ảnh liên quan
*
Việc toàn bộ hệ thống chính trị Việt Nam chống
dịch bằng cách cưỡng chế đã không còn là chuyện lạ.
Việc cưỡng chế cách ly tập trung đối với người
nhiễm bệnh được làm rất rầm rộ và nhiệt tình khi dịch vừa bùng nổ, nay hóa ra
được các “chuyên gia” cho là không phải cách hay (?!). [1]
Việc cưỡng chế người dân ở nhà bằng hằng hà sa
số những văn bản trên trời, nay thế này mai thế khác cũng đã được các cây bút
Luật Khoa chấm phá nhiều nét. Chính sách ngăn sông cấm chợ này đến nay cũng được
“giải thích” lại là thiếu thực tế. [2]
Rồi sau đó là cưỡng chế doanh nghiệp không được
mở cửa, shipper không được giao hàng. Và thậm chí là cưỡng chế bác sĩ, nhân
viên y tế không được nghỉ việc. [3]
Nay, với hình ảnh đập cửa, phá khóa, xông vào
nhà bắt người, bẻ ngoặt tay người mẹ rồi lôi đi xét nghiệm trong tiếng gào khóc
của trẻ nhỏ, đó lại là một sản phẩm “quỷ khóc thần sầu” khác của các nhà chấp
pháp chuyên nghiệp Việt Nam.
Cái sai về thủ tục, về thẩm quyền, về quy định
pháp luật nói chung từ cao xuống thấp, từ trái sang phải thì đã có chuyên gia
pháp luật Việt Nam giải thích rõ ràng. [4]
Với tư cách là một người nghiên cứu luật, tôi
chỉ muốn đóng góp thêm vài góc nhìn so sánh trước khi những cây bồi bút như
Tifosi dùng tin giả để nói hươu nói vượn rằng “nước ngoài cũng thế”.
***
Ngày tôi vừa đến xứ lạ quê người trong đại dịch,
tôi cũng khá lo lắng về việc mình sẽ phải tụ tập chỗ đông người, và bị những
nhân viên y tế nhễ nhại mồ hôi, vốn đã đụng chạm với hàng trăm người trước đó,
hì hục “ngoáy mũi”.
Lo lắng của tôi hóa ra chỉ là lo bò trắng
răng.
Ngoại trừ lần xét nghiệm tại sân bay, các nhân
viên y tế phát cho tôi hai bộ xét nghiệm tại nhà (bao gồm đầy đủ các vật dụng
như lúc test tại chỗ). Họ dặn dò tôi đọc kỹ những thông tin hướng dẫn đi kèm,
và nói sẽ gọi điện hướng dẫn thêm khi ngày xét nghiệm gần đến.
Cách hai ngày trước khi đến ngày xét nghiệm,
nhân viên gọi điện yêu cầu tôi đặt một cuộc gọi online với cơ quan y tế bang để
xác định thời gian trong ngày (tối đa 15 phút) mà tôi có thể làm xét nghiệm.
Đến ngày, tôi ngồi trước màn hình máy tính và
được nhân viên hướng dẫn lại một lần nữa. Người này chứng kiến tôi tự lấy mẫu dịch
trong mũi của mình và bỏ vào ống bảo quản. Sau đó, tôi đóng gói ống dịch theo
kiện hàng được cho sẵn, dán nhãn cũng do họ cho sẵn, và gửi cho FedEx theo cơ
chế đặc biệt đến cơ quan xét nghiệm.
Tôi không lo lắng về việc phải tập trung đông
người, phải mất thời gian chờ hàng tiếng đồng hồ để có tờ giấy xét nghiệm mà bản
thân không biết họ có ghi nhầm tên hay nhầm kết quả của mình hay không.
Cơ quan nước bạn, dù rất nhiều lần gửi mail nhắc
nhở rằng việc cố tình trốn tránh xét nghiệm có thể có hệ quả pháp lý hình sự và
con số tiền phạt có thể lên đến hàng trăm ngàn đô-la, cũng không hùng hục gửi
áo xanh áo vàng đến trước cửa căn hộ AirBnB của tôi mà chặt chém ổ khóa kèm chửi
bới vang vọng khắp một góc trời.
Cái lý do quan trọng nhất của sự khác biệt giữa
nước ta và nước bạn, mà ở đây chỉ mới nói đến trong trải nghiệm của tôi, là việc
nghĩ cho nhau như người với người.
https://www.luatkhoa.org/wp-content/uploads/2021/09/image-34-1024x703.jpeg
Lực lượng y tế lấy
mẫu tầm soát COVID-19 cho toàn bộ người dân phường 15, quận Gò Vấp vào rạng
sáng ngày 29/5/2021. Ảnh: Ngọc Dương/ Thanh Niên.
Có hàng tá lý do mà một người không muốn bị
người khác lấy mẫu xét nghiệm.
Theo phân tích của hai nhà khoa học Jane Williams và Bridget
Haire trên trang The Conversation, [5] những người từ chối xét nghiệm trực tiếp
có thể bao gồm người bị chấn thương tâm lý vì là nạn nhân của bạo lực trong quá
khứ; người chưa đủ tin tưởng hệ thống y tế nhà nước; người lo ngại việc xét
nghiệm và tiếp xúc với quá nhiều nhân viên y tế (như tôi); người lo sợ việc bị
phát hiện dương tính đồng nghĩa với việc họ có thể bị ép đi chữa trị tập trung
tại những nơi mà họ không biết là đâu.
Dù vì lý do gì đi chăng nữa, và dù quần chúng
có thể gọi họ là “ích kỷ”, “thiếu suy nghĩ”, các quốc gia phát triển như Úc từ
chối việc sử dụng vũ lực để bắt buộc xét nghiệm COVID.
Hai tác giả nêu trên nhấn mạnh hai lý do cho
việc này: trước tiên là quyền tự do thân thể (right to bodily integrity) và quyền
riêng tư (right to privacy), sau đó là nghĩa vụ và tôn chỉ của hầu hết các nhân
viên y tế rằng họ chỉ có thể thực hiện việc khám chữa bệnh với sự đồng ý tự
nguyện của người được khám. Nhờ vậy, các cơ quan y tế ở Úc luôn nhớ rằng họ sẽ
chỉ sử dụng vũ lực như là biện pháp cuối cùng. Và biện pháp cuối cùng ấy cũng sẽ
phải trải qua hàng loạt các tiêu chuẩn tư pháp khác.
Tại sao chính quyền Việt
Nam cho đến nay vẫn không nghĩ ra nổi cách để người dân lấy mẫu tại tư gia, với
đầy đủ tiện nghi, an toàn và sự riêng tư?
***
Nói rộng ra hơn nữa, dù hầu hết các quốc gia đều
cân nhắc ý tưởng xét nghiệm bắt buộc (mandatory testing), nó rất khác với kiểu
xét nghiệm cưỡng bức (coerced testing) mà các nhà chấp pháp “thần thánh” tại
Bình Dương đang thực hiện. Xét nghiệm COVID-19 bắt buộc là quy định yêu cầu người
dân chứng minh rằng họ không mắc COVID-19 tại thời điểm gần nhất khả dĩ như một
điều kiện hình thức, và trong hoàn cảnh họ cần đi ra ngoài. [6]
Ở Canada, ngay cạnh hai cổng ra vào khuôn viên
trường tôi, chính quyền địa phương đặt một loạt các phòng lấy mẫu tại chỗ và trả
kết quả trong ngày (hiển nhiên là miễn phí). Đây là một giải pháp tình thế để
giúp các sinh viên muốn vào khuôn viên, sử dụng thư viện hay các dịch vụ khác của
trường mà vẫn chưa (hoặc không thể) tiêm vaccine đầy đủ. Lưu ý là trong trường
hợp những sinh viên này muốn vào trường, yêu cầu “bắt buộc” của việc xét nghiệm
COVID-19 mới phát sinh. Trong trường hợp họ vẫn học online và tự cách ly ở nhà,
quyền xét nghiệm hay không nằm ở họ.
Tương tự, ở Vương quốc Anh, quy định xét nghiệm
bắt buộc thường được giao cho các tổ chức tư nhân tự quyết định, và hẳn nhiên
chỉ phục vụ cho mục đích của người dân muốn ra ngoài để sử dụng một loại dịch vụ
nhất định nào đó.
Những nhân viên không muốn tiêm vaccine có thể
bị bên tuyển dụng yêu cầu xét nghiệm theo một tần suất nhất định (thường là mỗi
hai tuần một lần). Họ cũng được khuyến khích bảo đảm các điều kiện làm việc giúp cho người
lao động bỏ thời gian đi xét nghiệm không cảm thấy lo lắng (ví dụ như đảm bảo
trả lương khi vắng mặt). [7]
Các nhà hát nổi tiếng tại Anh hiện nay cũng có
thể đề nghị khán thính giả muốn tham gia dự khán trực tiếp,
nhưng chưa tiêm vaccine, phải có kết quả âm tính trong thời hạn 48 giờ. [8]
Nhìn
chung, không ai lại phá cửa nhà một người không có bất kỳ triệu chứng gì để cưỡng
bức xét nghiệm cả.
Ngay cả Đài Loan, một trong những quốc gia áp
dụng chính sách xét nghiệm chủ động (proactive testing) đầu tiên và mạnh mẽ nhất thế giới, cũng
chưa dùng đến bạo lực để bắt buộc những người dân cách ly tại nhà phải xét nghiệm.
[9] Trong nỗ lực mới nhất của Đài Loan trong việc chuẩn bị đối phó với
biến chủng Delta, chính quyền Đài Bắc cũng từ bỏ các chiến dịch gõ cửa từng nhà
hay bắt buộc tập trung xét nghiệm. [10] Thay vào đó, 82 cơ sở y tế lớn khắp đất
nước được giao thẩm quyền, tự quyết định xem người nào có nguy cơ mắc COVID-19
và cần thực hiện xét nghiệm tại nhà. Các bộ xét nghiệm cũng được cung cấp miễn
phí để người dân tự xét nghiệm một cách thoải mái nhất, tương tự như trường hợp
của người viết nói trên. Đây mới thật sự là biện pháp đúng để giải phóng nguồn
lực y tế và lấy mẫu xét nghiệm, lại nhanh chóng, an toàn hơn cả.
***
Bệnh “ngáo xét nghiệm” không phải là hiện tượng
mới tại Việt Nam. Rất nhiều trường hợp được chia sẻ cho thấy tình trạng chính
quyền địa phương bắt ép xét nghiệm ngày đêm, từ tỉnh thành này qua tỉnh thành
khác, và có khi chỉ cách nhau có vài tiếng đồng hồ. Người dân lâu nay chỉ bông
đùa vài câu cho qua, và chấp nhận thực hiện với kỳ vọng rằng chính sách của
chính quyền là đúng, và nó sẽ giúp kiểm soát được bệnh dịch.
Nay, thấy cách lực lượng chấp pháp phá cửa
nhà, bắt bớ một người chỉ vì không xuống xét nghiệm tập trung đúng giờ, trong
khi người này thực hiện đúng các biện pháp giãn cách và không có triệu chứng
gì; có lẽ chúng ta nên đặt dấu hỏi về mục tiêu thật sự của chính sách xét nghiệm
diện rộng.
Chú thích
1. Tuổi Trẻ Online. (2021, September 21). Sở
Y tế TP.HCM: Bóc tách F0 không phải là đưa cách ly tập trung. https://web.archive.org/web/20210922121205/https://tuoitre.vn/so-y-te-tp-hcm-boc-tach-f0-khong-phai-la-dua-cach-ly-tap-trung-20210921175556805.htm
2. Quỳnh H. (TTXVN) (2021, March 25). Không
thể đóng cửa mãi khi đã có phương thức kiểm soát COVID-19. Copyright © 2020
by baotintuc.vn. https://baotintuc.vn/thoi-su/khong-the-dong-cua-mai-khi-da-co-phuong-thuc-kiem-soat-covid19-20210325174536471.htm
3. Quản, V. V. (2021b, September 8). Tước
bằng hành nghề của y, bác sĩ nghỉ việc: Hoàn toàn trái luật và sai về tư duy.
Luật Khoa Tạp Chí. https://www.luatkhoa.org/2021/09/tuoc-bang-hanh-nghe-cua-y-bac-si-nghi-viec-hoan-toan-trai-luat-va-sai-ve-tu-duy/
4. Hoàng Điệp (2021, September 29). Phá
cửa cưỡng chế dân đi xét nghiệm: Trái pháp luật! TUOI TRE ONLINE. Bài viết
này đã bị gỡ, mời xem bản lưu trên bộ nhớ cache tại link
5. Williams, J., & Haire, B. (2020,
July 3). Why some people don’t want to take a COVID-19 test. The
Conversation. https://theconversation.com/why-some-people-dont-want-to-take-a-covid-19-test-141794
6. Giles, V. (2021, January 18). The
Legality Of Mandatory COVID Testing. Coronavirus (COVID-19) - Canada. https://www.mondaq.com/canada/reporting-and-compliance/1026780/the-legality-of-mandatory-covid-testing
7. Workplace testing for coronavirus
(COVID-19) - Acas. (2021). ACAS. https://www.acas.org.uk/working-safely-coronavirus/testing-staff-for-coronavirus
8. LW Theatres Audience Guide |
Coronavirus Safety Measures. (2021). LW Theatres. https://lwtheatres.co.uk/lw-theatres-audience-guide/
9. Hao-Yuan Cheng, Angela Song-En Huang,
Proactive and blended approach for COVID-19 control in Taiwan, Biochemical and
Biophysical Research Communications, Volume 538, 2021, Pages 238-243, ISSN
0006-291X, https://doi.org/10.1016/j.bbrc.2020.10.100.
10. Tzu-Ti, H. (2021, August 31). 82
clinics in Taiwan offer free rapid COVID test kits. Taiwan News. https://www.taiwannews.com.tw/en/news/4279282
No comments:
Post a Comment