Chúng
tôi phỏng vấn cử tri về gian lận bầu cử. Đây là những gì họ nói.
27/07/2021
Phiếu không hợp lệ
cũng thành hợp lệ.
Ảnh chỉ có tính minh họa. Ảnh gốc: VTV. Đồ họa: Luật
Khoa.
Hai tháng qua, Luật Khoa đã thu thập được một
số tài liệu, lời kể từ các cử tri nhân chứng cùng những người liên quan đến
công tác bầu cử tại các đơn vị bầu cử khác nhau ở một số tỉnh, thành, phản ánh
vấn đề bầu thay bầu hộ (BTBH) và các vấn đề khác trong quá trình tổ chức bầu cử
ở Việt Nam.
Trong chín nhân vật Luật Khoa phỏng vấn, sáu
người đã chứng kiến hoặc/ và tham gia bầu thay bầu hộ trong kỳ bầu cử 2021.
Trong ba người còn lại, một bị chính cán bộ ở tổ bầu cử khuyến khích BTBH, một
thì có người nhà tham gia BTBH và người thứ ba từng BTBH trong đợt bầu cử trước
vào năm 2016.
Những người chứng kiến tình trạng BTBH đều có
một quan sát chung: một người cầm một xấp thẻ cử tri đưa cho cán bộ ở tổ bầu cử
để đổi lại một xấp lá phiếu mà không bị ai quở trách, trừng phạt, hay thậm chí
không bị ai thắc mắc, hỏi han.
Hành vi bầu thay bầu hộ vi phạm Điều 69, Luật Bầu cử 2015. [1] Và những quy định này gần
như không thay đổi kể từ Luật Bầu cử 1997. [2]
Chúng tôi giấu tên các nhân chứng để bảo đảm
an toàn cho họ.
Như chiếc bánh 9 tầng
Sáng 23/5/2021, B. đã dậy sớm xếp hàng đi bầu ở
một đơn vị bầu cử ở Bắc Từ Liêm, Hà Nội.
“Tôi thấy bác đi trước tôi đưa cả ba thẻ cử
tri ra, nhưng [cán bộ bầu cử] không thắc mắc là ‘Bác đi bầu thay bầu hộ à’, mà
họ lần lượt phát ba lá phiếu cho mỗi thẻ cử tri, thứ tự lần lượt, xanh đỏ vàng,
xanh đỏ vàng…. như một cái bánh chín tầng.”
Bàn gạch tên có bốn chỗ, vách ngăn tuy nhiên
không có người điều phối dẫn đến cảnh cử tri chen lấn, đứng túm tụm. B. và nhiều
cử tri khác gần như không có chỗ ngồi, đứng chỗ nào gạch chỗ đấy, gạch trên
lưng nhau, trên tường, dưới đất, trên đùi, v.v. Nhiều người nếu không cố tình
thì cũng vô tình để lộ thông tin trên lá phiếu của mình.
“Người thì hỏi ‘Ơ giờ gạch thế nào’. Người thì
bảo chờ người nhà gạch trước rồi gạch theo. Người ta chỉ muốn nhanh nhanh gạch
rồi nhét vào hòm phiếu”, B. kể lại.
S., một cử tri nhân chứng ở một đơn vị bầu
khác tại Hà Nội, cho biết khi gia đình nhận thẻ cử tri, các thẻ được dập ghim lại
theo hộ gia đình. Đến ngày đi bầu, mẹ của S. cầm nguyên xấp thẻ cử tri này và
được ban tổ chức phát lại một xấp phiếu. S. lấy đủ số phiếu của mình từ mẹ và tự
gạch, trong khi mẹ S. bầu luôn cho chị gái của S., người ở nhà từ chối đi bầu.
S. nói mẹ cô biết rõ không nên bầu thay bầu hộ,
nhưng không nhận thức được hành động này là vi phạm Luật Bầu cử.
Trường hợp của K. ở Quảng Ninh cũng tương tự
khi mẹ cô bầu thay cho bố và em trai của cô.
“Bố tôi lấy lý do bị xoang và tránh COVID nên
nhờ mẹ tôi đi bầu thay. Em trai tôi thì chưa đi bầu bao giờ nên không hiểu tại
sao phải đi bầu. Bố mẹ tôi cũng không bắt nó đi bầu.”
Nhận định từ các cử tri nhân chứng cho thấy
nhiều người dân không thấy tầm quan trọng hay ý nghĩa trong việc tham gia bầu cử
nên sẵn sàng nhờ người bầu hộ. Những người đi bầu hộ thì lại bầu với tâm lý “làm
cho xong”.
Phần lớn những người thực hiện BTBH không nhận
thức được hành vi của họ là trái luật. Sự hợp tác từ cán bộ tổ chức bầu cử càng
củng cố cho quan điểm này.
Ở một số trường hợp, các cử tri nhân chứng cho
biết chính các cán bộ tham gia công tác bầu cử lại là người thực hiện hành vi
BTBH.
Một điểm bỏ phiếu tại
Hà Nội, ngày 23/05/2021. Ảnh: AP/ Hau Dinh.
Ông tổ trưởng “tốt
bụng”
B. ở Bắc Từ Liêm (Hà Nội) cho Luật Khoa biết
đây là lần thứ hai anh tham gia bầu cử. Lần đầu tiên là vào năm 2016, khi đó B.
mới bắt đầu quan tâm đến bầu cử, nghe tin đồn về bỏ phiếu hộ nên đặc biệt quan
tâm đến tình trạng này.
“Hồi đấy tôi bầu ở khu vực khác, nó còn kinh
hơn. Vì khu đấy, rất nhiều người ở thuê ở trọ, họ cứ bảo tổ trưởng tổ dân phố bầu
luôn cho. Họ toàn người đi làm, mưu sinh. Họ không quan tâm ông nào đại diện
cho mình. Bác tổ trưởng tổ dân phố có tập thẻ cử tri rất dày.”
H. ở Nghĩa Đô, Cầu Giấy (Hà Nội) thì cho biết
những năm trước đó, gia đình đưa thẳng xấp thẻ cử tri cho tổ trưởng tổ dân phố
bầu hộ. Năm nay, H. tính chuyển địa điểm bỏ phiếu nhưng bị trễ hạn đăng ký.
“Bác tổ trưởng nói nếu hôm bầu cử tôi không ở
Nghĩa Đô thì gửi phiếu lại cho bác ấy, gửi cho gia đình để bầu. Tôi nói ‘Không,
thẻ cử tri của cháu là cháu phải giữ, chứ không thể đưa cho người khác, cho gia
đình bầu thay được’.”
“Bác ấy cứ bảo là ‘Được, làm thế được’ và còn
dặn rằng nếu tôi không đi bầu thì đưa thẻ cử tri cho bác ấy […] Bác ấy nói ‘Đó
là thẻ của bác. Thẻ phát ra phải khớp thẻ thu về”, H. thuật lại.
H. từ chối đưa thẻ cử tri của mình. Đến ngày bầu
cử, anh bỏ phiếu trắng. Tuy nhiên, H. cũng chính là một trong những cử tri nhân
chứng tham gia bầu thay bầu hộ. Anh lấy lý do là vì dịch COVID-19 nên không muốn
người thân trong gia đình đi bầu, nhưng nếu không đi bầu thì chắc chắn sẽ bị
người của phía tổ dân phố làm phiền, thúc giục bỏ phiếu hoặc yêu cầu trả lại thẻ
cử tri cho họ.
“Người nhà ốm? Cứ
bầu thay, không sao đâu”
N. ở quận Hoàng Mai, Hà Nội thì rơi vào một
tình huống khác. Trước ngày bầu cử, khi đến khu vực bỏ phiếu để nhận thẻ cử
tri, N. chia sẻ mẹ bị bệnh tim, cộng với thời tiết nắng nóng cùng nguy cơ nhiễm
COVID-19 nên có thể mẹ N. sẽ không đi bỏ phiếu.
“Ừ, nếu mẹ bị bệnh tim và thời tiết nắng nóng
thì có thể đi bỏ phiếu hộ mẹ cũng được”, người cán bộ phản hồi, theo lời kể của
N.
“Việc này là trái quy định pháp luật,” N. nói.
“Ui giời, chuyện thường ấy mà, có ai để ý
đâu”, người cán bộ kia đáp lại.
Đến ngày bầu cử, N. vẫn chở mẹ đến đơn vị bầu
cử để tự đi bầu.
N. là một trong ba cử tri nhân chứng không
tham gia BTBH cũng như chứng kiến BTBH tại khu vực bầu cử. Lý do là khi đi bầu
thì khu vực bầu cử không có ai ngoài anh và mẹ. N. nói nhiều người không quan
tâm đến bầu cử cũng như các ứng cử viên.
“Lúc lấy xe, tôi có hỏi anh bảo vệ thì anh ấy
nói là ‘Bầu bán cái gì, biết ai mà quan tâm’.”
Người dân đi bầu ở
quận Gò Vấp, TP. HCM ngày 23/5/2021. Ảnh: hcmcpv.org.vn.
Thiếu thông tin,
người trẻ “bầu đại”
L. là một cử tri nhân chứng ở Bình Dương mà
chúng tôi phỏng vấn. Đây là lần đầu tiên L. có cơ hội đi bầu nên anh nghiên cứu
rất kỹ.
“Em thấy những cuộc tiếp
xúc cử tri không được tuyên truyền rộng rãi mà chỉ mời những người lớn tuổi
trong khu vực đó. Em phải chủ động gọi cho chủ tịch ủy ban nhân dân thành phố,
em dò số trên niên giám, bác ấy mới chỉ qua cấp phường, em mới biết cuộc tiếp
xúc diễn ra ngày nào, ở đâu”, L. kể lại.
“Suốt buổi đó cũng không có gì bất ngờ. Các
chương trình hành động khá là chung chung, khó mường tượng được họ đóng góp gì.
Buổi đó em thấy có một người là chương trình hành động có cái sự chi tiết, còn
những người khác nói những câu rất vô thưởng vô phạt, người trẻ cũng nói được.”
Địa điểm bầu cử được tổ chức ngay trong khu ký
túc xá nơi L. sinh sống. L. nhận định điểm bầu cử được tổ chức chỉn chu, tuy
nhiên, số người tham gia khá ít.
“Các bạn đa số không hiểu lắm về các ứng viên.
Họ chỉ bầu đại thôi chứ không bầu thay. Em không thấy ai quan tâm ngoại trừ hai
bạn nữ. Em có chia sẻ thông tin để hai bạn đó ra quyết định, chứ nhiều bạn chọn
cách không đi bầu luôn vì họ không nắm thông tin.”
Tuy không tham gia hay chứng kiến BTBH ở điểm
bầu cử của mình, nhưng L. không xa lạ gì vì đã chứng kiến người thân mình ở tỉnh
nhà BTBH.
“Ở nhà thì ba em bầu thay cho mẹ em. Em cũng
biết một số người quen ở tỉnh có đi bầu, nhưng họ cũng nói là ‘Bầu cho vui chứ
có biết là ai đâu mà lựa chọn’”, L. nói.
Để hiểu hơn về quá trình tổ chức bầu cử trong
những năm qua, Luật Khoa liên hệ được với hai nhân chứng đặc biệt: một người từng
trực tiếp tham gia quá trình tổ chức bầu cử và một người có người thân là người
trong tổ bầu cử.
Định hướng bầu cử
C. là một cử tri nhân chứng đặc biệt. Tuy
không tham gia vào cuộc bầu cử 2021 năm nay nhưng cô vừa là cử tri, vừa là người
tham gia vào quá trình tổ chức bầu cử và kiểm phiếu trong kỳ bầu cử năm 2016.
“Mình là đoàn viên thành niên và cháu của bà tổ
trưởng tổ dân phố. Nghiễm nhiên mình được gọi đi các buổi tiếp xúc cử tri, các
buổi cần sự tham gia của thanh niên. Mình cũng ở trong tổ kiểm phiếu”, C. cho
biết.
C. kể lại cô được tham gia một buổi giao lưu gọi
là “Cử tri trẻ với bầu cử”, trong đó một đại diện bên Mặt trận Tổ quốc đến chia
sẻ với một nhóm thanh niên về các quy trình, quy định về bầu cử.
“Điểm buồn cười nhất là chú ấy khẳng định đây
không phải định hướng bầu cử, nhưng sau đó liệt kê ra năm người, rồi bảo ba người
này sáng giá rồi hai còn lại thì một là trẻ quá, một là nữ […] Mình cảm nhận được
mục tiêu của chú ấy.”
Tình trạng định hướng bầu cử cũng có thể đã xuất
hiện qua một hình thức khác. Trong kỳ bầu cử năm 2021, trên Facebook xuất hiện
thông tin các học sinh trường THPT Quang Trung, Hà Đông (Hà Nội) chia sẻ một
bài viết có nội dung bất lợi về Lương Thế Huy, một ứng cử viên của quận Hà
Đông.
Hình chụp màn hình từ các tin nhắn có một dòng
ghi rõ: “Cán bộ lớp triển khai đến lớp chia sẻ nội dung này lên trang cá nhân của
từng học sinh sau đó chụp ảnh báo cáo nhà trường.”
Hình chụp các tin
nhắn trên Facebook mà Luật Khoa thu thập được. Bấm vào hình để phóng to.
Nhiều ảnh chụp màn hình được cho là từ nhiều
tài khoản của học sinh kèm theo các dòng tin nhắn báo cáo: “Lớp 10d5 hoàn thành
ạ” hoặc “10D4 nộp ạ”.
Điều này đặt nghi vấn về việc các học sinh bị
gây áp lực phải phát tán một thông điệp chính trị theo yêu cầu của nhà trường.
Định hướng bầu cử không chỉ xảy ra với các cử
tri trẻ tuổi. M. ở Thanh Xuân (Hà Nội) cho biết ở khu vực bầu cử của anh, mỗi
gia đình được phát một tờ A3 gồm danh sách các ứng cử viên.
Mẹ của M. sau đó tham gia cuộc họp ở tổ dân phố
và được định hướng gạch tên một số ứng cử viên.
“Mẹ mình gạch vào tờ A3 đó luôn cho đỡ quên
khi đi bầu.”
Gia đình M. không BTBH, nhưng có chứng kiến
người khác cầm nhiều lá phiếu bỏ vào thùng phiếu.
Mẹ của nhân chứng
M. đánh dấu sẵn vào danh sách ứng cử viên. Ảnh: Nhân chứng cung cấp cho Luật
Khoa.
Phiếu không hợp lệ
thành hợp lệ
Vào ngày bầu cử năm 2016, C. nói cô có chứng
kiến nhiều người cầm hơn bốn lá phiếu trong tay (dù chỉ có bốn cấp bầu ở đơn vị
bầu cử đó). C. không nán lại lâu vì cô không được giao nhiệm vụ hỗ trợ quá
trình bỏ phiếu.
“Đến tầm tối, có một cô ở tổ bảo là ‘Tối nay
C. qua hỗ trợ các cô nhé.’ Lúc đó mình mới nhận ra là ‘À thì ra mình trong nhóm
đi kiểm phiếu’”.
Quy trình phân loại phiếu, theo C. nhận định,
là rất hiệu quả và nhanh chóng. Tổ kiểm phiếu khoảng hơn chục người, chia ra
làm hai nhóm. Các lá phiếu ban đầu được phân loại theo màu sắc và sau đó đặt
vào các rổ riêng biệt.
Những rổ này được phân loại theo cách lá phiếu
được gạch. Ví dụ, phiếu với hai cái tên cuối bị gạch thì vào một rổ, phiếu với
ba cái tên cuối bị gạch thì vào một rổ khác, phiếu bị gạch hoàn toàn, hoặc để
trắng thì vào rổ phiếu không hợp lệ.
C. là người phụ trách rổ phiếu không hợp lệ
này.
Sau đó, một người phụ nữ đóng vai trò như giám
sát viên đến để thanh tra tổ bầu cử. Đúng lúc đó, một người phụ nữ khác trong tổ
kiểm phiếu của C. bốc một nắm phiếu từ rổ của cô, tự gạch thêm rồi bỏ vào các rổ
phiếu hợp lệ. Việc này diễn ra ngay trước mặt giám sát viên kia.
C. liền thắc mắc: “Cái này là phiếu không hợp
lệ.” Người phụ nữ trong tổ kiểm phiếu không trả lời, tiếp tục gạch tên.
Trong khi ấy, nữ giám sát viên đứng ngay đó và
nói với C.: “Không phải chuyện của em”.
“Mình nhớ lúc đó không ai phản đối. Mọi người
khá là bận, không ai để ý gì.”
C. cũng cảm nhận thấy có một nhu cầu phải đạt
thành tích cao với mục đích để thể hiện sự đồng lòng, thống nhất.
“Tổ nào mà một giờ chiều đã bỏ phiếu xong hết
thì sẽ rầm rộ là tổ mình hoàn thành chỉ tiêu. Sự hồ hởi này nó ngộ. Việc đạt chỉ
tiêu rất là quan trọng. Bất chấp các lá phiếu có thực sự được bỏ từ cái người
đó không hay một người đi bầu hộ hết. Họ có thể không quan tâm chất lượng tờ
phiếu lắm, miễn danh sách cử tri từng này thì tôi cần từng này người đi hết.
Làm xong sớm thì được về sớm.”
T. là một trường hợp khác không BTBH trong kỳ
bầu cử năm 2021, tuy nhiên, anh và gia đình lại BTBH vào năm 2016.
Nhận thức của T. về bầu cử ở Việt Nam cũng
tương đối đặc biệt, nhất là sau khi chính bố anh từng tham gia tổ bầu cử ở Thái
Nguyên vào kỳ bầu cử năm 2007.
“Bố tôi từng là bí thư ở cơ quan nhà nước, khi
đó đã về hưu. Vì từng là bí thư nên thuộc thành phần đáng tin cậy. Bố tôi nói
nhận được chỉ đạo miệng từ trên xuống là ‘Không được dưới 95%’ và các tổ bầu cử
phải chủ động bằng cách cho thêm phiếu vào”, T. nói.
“Nguyên văn bố tôi nói là ‘Họ phải nhồi thêm
phiếu vào cho ông Mạnh”, T. thuật lại. “Mất mấy năm sau đợt bầu cử đó ông ấy mới
dám kể lại cho tôi.”
Về những thông tin T. chia sẻ, Luật Khoa chưa
có cơ hội kiểm chứng do nhân chứng trực tiếp là bố T. đã qua đời vào năm 2015.
Cảnh kiểm phiếu ở
xã Thọ Điền, huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh, ngày 23/5/2021. Ảnh: Báo Hà Tĩnh.
Bầu thay bầu hộ có
ở Hà Nội (muộn nhất là) từ năm 1997
Nếu quan sát thông tin trên các kênh truyền
thông – báo chí Việt Nam hàng chục năm qua thì các vụ gian lận bầu cử là rất hy
hữu. Có lẽ vụ việc một chủ tịch HĐND xã ở Hà Nội bị phát hiện đánh tráo 75 phiếu trong
kỳ bầu cử năm 2021 là một trong số ít vụ việc gian lận được phát giác và xử lý
công khai. [3]
Tuy nhiên, trên thực tế, tình trạng gian lận bầu
cử ở Việt Nam, cụ thể là bầu thay, bầu hộ đã diễn ra từ lâu, được một chuyên
gia nước ngoài ghi chép lại từ hơn 20 năm trước.
Nhà nghiên cứu người Singapore David Wee Hock
Koh đã có cơ hội quan sát cuộc bầu cử ở Hà Nội vào ngày 20/7/1997 và ghi chép tỉ
mẩn trong quyển sách “Wards of Hanoi”. [4] Thời điểm đó, Luật Bầu cử 1997 đã
quy định về việc “cử tri phải tự mình đi bầu” và không được nhờ người khác bầu
thay, bầu hộ (proxy voting).
Tuy nhiên, ông Koh đã tận mắt chứng kiến nhiều
người cầm hai đến ba thẻ cử tri tại một địa điểm bầu cử. Sau khi người này bầu
xong (cho chính mình và hai ba người khác), quan chức bầu cử cũng thản nhiên
đóng dấu cho tất cả thẻ cử tri mà người này cầm.
Trong một trường hợp cá biệt, ông chứng kiến một
người phụ nữ cầm trong tay 8 lá phiếu khi đáng lẽ ra bà ta chỉ nên cầm một phiếu
vì lúc đó chỉ có một cấp bầu là đại biểu Quốc hội.
“Bà ta đã được một trong những cán bộ tại bàn
đăng ký đưa cho 8 lá phiếu mà không bị đặt một câu hỏi nào, mặc dù vị cán bộ
này đã kiểm tra tất các thẻ cử tri [bà ta đưa] và đánh dấu vào danh sách cử tri
đi bầu.”
Sau khi truy hỏi thêm, ông nhận thấy đây là “một
thực tế phổ biến ở tất các phường ở Hà Nội”. Một người bạn Việt Nam từng theo
dõi các cuộc bầu cử vào thập niên 1980 còn thừa nhận với ông Koh rằng ông ta
chưa từng tự tay bỏ lá phiếu nào và không hề bị cán bộ phường quở trách hay trừng
phạt.
Vào cuộc bầu cử Hội đồng Nhân dân năm 2004,
nhiều người bạn Việt Nam của ông Koh cũng nói rằng họ sẽ không đi bầu vì “người
nhà sẽ bầu thay họ”.
Còn trong đợt bầu cử năm 1997, ông Koh cũng tự
nhẩm tính: Nếu 37% tỷ lệ đi bầu của phường này tương đương 6.500 cử tri (dựa
trên thông tin của quan chức quận vào thời điểm ông quan sát) thì sẽ là 2.405 cử
tri trong 60 phút, tức khoảng 40 cử tri mỗi phút, tức 10 cử tri mỗi phút ở một
trong bốn quầy bỏ phiếu. Tốc độ này có nghĩa quá trình bỏ phiếu của một cử tri
chỉ tốn đúng 6 giây! Trừ khi phường này cực kỳ năng suất trong việc đôn thúc cử
tri đăng ký lấy phiếu, gạch tên và bỏ phiếu thì khó mà có thể loại bỏ khả năng
bầu thay bầu hộ.
Tính sơ qua, ông Koh ước lượng cứ 5 cử tri thì
1 người sẽ BTBH. Nếu như vậy, BTBH chiếm khoảng 20% tỷ lệ cử tri tham gia. Do
đó, tỷ lệ tham gia đi bầu thực sự của Việt Nam vào năm 1997 chỉ là 79% – khá
tương đồng với tỷ lệ thực ở các kỳ bầu cử của Liên Xô cũ, ông Koh nhận định.
Việc cho phép BTBH là một cách để nhanh chóng
đạt tỷ lệ đi bầu cao. Nhiều cử tri chọn cách ở nhà khi “họ tin rằng việc tự đi
bầu cũng không tạo ra sự khác biệt vì cho rằng đã có sự chọn lọc từ trước và lựa
chọn giới hạn giữa các ứng cử viên”.
Đáng chú ý, ông Koh thậm chí đề cập rằng tình
trạng bầu thay bầu hộ đã diễn ra từ trước năm 1989. Ông dẫn nguồn một bài báo
trên báo Hà Nội Mới vào năm 1989 có tiêu đề “Cuộc bầu cử có đảm bảo dân chủ
hay không, quyết định ở bước Hiệp thương do Mặt trận Tổ quốc đóng vai trò
chính” về cuộc phỏng vấn với Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Hà Nội Bùi Mạnh
Trung.
Tiếp tục với số liệu, vào cuộc bầu cử đại biểu
Quốc hội năm 1992, tính đến 12 giờ trưa ngày bầu cử, một loạt tỉnh thành đã đạt
tỷ lệ đi bầu cao: 75% ở Hà Nội, 75% ở Hải Phòng, 87% ở Thừa Thiên – Huế, 95% ở
Khánh Hòa, v.v.
Với số lượng phiếu lớn như thế và từ cách thức
tổ chức tại thời điểm đó, ông Koh nhận định chuyện này là “hoàn toàn không thể
trừ khi cử tri di chuyển như cá hộp trong dây chuyền sản xuất”. Dựa trên số liệu
từ truyền thông nhà nước, nếu tính toán kỹ thì sẽ thấy cử tri chỉ cần hai giây
để bỏ phiếu xong trong giờ bỏ phiếu đầu tiên.
Dân số Việt Nam vào năm 1997 là khoảng 77 triệu
người và vào năm 2021 là khoảng 98 triệu người. [5] Nhưng tỷ lệ đi bầu tính tới
giữa ngày bầu cử sau 24 năm tiếp tục đạt mức cao mới. Theo báo Quân đội Nhân
dân, tính đến trưa 23/05/2021, ngày diễn ra kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội
đồng Nhân dân, Điện Biên đã đạt 85% tỷ lệ bầu, còn Quảng Ninh đạt 84%. [6]
Nếu như quan sát của nhà nghiên cứu David Wee
Hock Koh cho một góc nhìn lịch sử về quy trình bầu cử ở Việt Nam từ năm 1997 đến
năm 2004, đặc biệt về tình trạng BTBH ở Hà Nội thì lời kể của các cử tri nhân
chứng của Luật Khoa tái khẳng định tình trạng BTBH vẫn tiếp diễn một cách có hệ
thống và bài bản ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước.
Giải pháp là cần
tuyên truyền nhiều hơn?
Bài báo “Một người đi bỏ phiếu thay cả nhà: Vô trách nhiệm với bản
thân, đất nước” đăng ngày 20/5/2021 trên VTC gián tiếp thừa
nhận tình trạng bầu thay, bầu hộ trên cả nước. [7]
Trong bài báo, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Bến
Tre) nói: “Nếu xảy ra tình trạng này thì chính tổ bầu cử tạo điều kiện cho cử
tri làm sai chứ không phải họ tự nhiên làm sai được”.
Trong khi đó, ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ
tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam thì cho rằng lý do chính vẫn là ý thức
trách nhiệm của người dân, kèm theo bệnh thành tích và nể nang của đơn vị tổ chức.
Ông khẳng định tình trạng này chỉ xảy ra ở
vùng sâu vùng xa, còn tại các thành phố lớn như Hà Nội thì việc tổ chức tốt hơn
“do có sự giám sát của các cơ quan cấp trên thường xuyên hơn, ý thức của các đồng
chí ở các tổ cũng cao hơn”.
Tuy nhiên, phần lớn vụ việc bầu thay bầu hộ mà
Luật Khoa thu thập được đều xảy ra trong khu vực nội thành thủ đô Hà Nội.
Tổng Thư ký Quốc hội, Chánh Văn phòng Hội đồng
Bầu cử Quốc gia Bùi Văn Cường cũng khẳng định nguyên do là người dân không hiểu
đúng quyền và nghĩa vụ của mình.
Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Quảng Trị
Hà Sỹ Đồng thì cho rằng hiện nay pháp luật chưa có chế tài để xử lý BTBH, nên
biện pháp xử lý khả quan nhất là đẩy mạnh tuyên truyền đến từng cử tri để nâng
cao ý thức.
Ông Túc cũng nói thêm rằng ngoài tuyên truyền,
cần có sự đôn đốc, giám sát.
Nhưng liệu việc tuyên truyền cho người dân,
giám sát tổ chức đã đủ để ngăn chặn tình trạng bầu thay, bầu hộ? Các vấn đề định
hướng trước bầu cử, chỉnh sửa lá phiếu hậu bầu cử do chính người của Mặt trận
và các đơn vị bầu cử làm thì xử lý như thế nào?
Nếu thực tế tình trạng bầu thay, bầu hộ, bầu
mù và thao túng lá phiếu trước và sau bầu cử đã diễn ra từ nhiều năm nay, vậy
bao nhiêu trong số những người đang là đại biểu Quốc Hội và Hội đồng Nhân dân
thực sự đại diện cho ý chí và nguyện vọng của người dân? Đây là câu hỏi đến nay
vẫn chưa có lời giải đáp thỏa đáng.
Luật Khoa đã liên hệ với Hội đồng Bầu cử Quốc
gia và Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam qua thư điện tử chiều ngày thứ Hai,
19/7/2021 để phỏng vấn nhưng cho đến chiều thứ Ba, 27/7, vẫn chưa nhận được hồi
âm, ngoại trừ một thư báo lỗi kỹ thuật từ hộp thư MAILER-DAEMON@smtp.quochoi.vn của
Quốc hội đề ngày 24/7, tức năm ngày sau khi chúng tôi gửi email.
Đọc thêm:
·
Bầu
cử Việt Nam 2021: 12 mốc thời gian cử tri nào cũng nên xem qua
·
Mới
tiếp nhận hồ sơ đã dự kiến được số người tự ứng cử – Họ đã làm điều đó như thế
nào?
·
6
gương mặt ngoài đảng tự ứng cử đại biểu Quốc hội
·
Giám
sát hội nghị cử tri nơi cư trú: Bạn có quyền yêu cầu dừng hội nghị trong trường
hợp này
·
“Quân
xanh, quân đỏ” làm khó cử tri: Giáo viên cấp 2 tranh cử với ủy viên Bộ Chính trị
·
Tốn
bao nhiêu tiền để bầu ra một đại biểu dân cử?
·
Bầu
cử ở các quốc gia đơn đảng có hoàn toàn vô nghĩa?
***
Luật Bầu cử 2015,
Điều 69: Nguyên tắc bỏ phiếu
1. Mỗi cử tri có quyền bỏ một phiếu bầu đại biểu
Quốc hội và bỏ một phiếu bầu đại biểu Hội đồng nhân dân tương ứng với mỗi
cấp Hội đồng nhân dân.
2. Cử tri phải tự mình, đi bầu cử, không được
nhờ người khác bầu cử thay, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều
này; khi bầu cử phải xuất trình thẻ cử tri.
3. Cử tri không thể tự viết được phiếu bầu thì
nhờ người khác viết hộ, nhưng phải tự mình bỏ phiếu; người viết hộ phải bảo đảm
bí mật phiếu bầu của cử tri. Trường hợp cử tri vì khuyết tật không tự bỏ phiếu
được thì nhờ người khác bỏ phiếu vào hòm phiếu.
4. Trong trường hợp cử tri ốm đau, già yếu,
khuyết tật không thể đến phòng bỏ phiếu được thì Tổ bầu cử mang hòm phiếu phụ
và phiếu bầu đến chỗ ở, chỗ điều trị của cử tri để cử tri nhận phiếu
bầu và thực hiện việc bầu cử. Đối với cử tri là người đang bị tạm giam, người
đang chấp hành biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt
buộc mà trại tạm giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc không
tổ chức khu vực bỏ phiếu riêng hoặc cử tri là người đang bị tạm giữ tại nhà tạm
giữ thì Tổ bầu cử mang hòm phiếu phụ và phiếu bầu đến trại tạm giam, nhà tạm giữ,
cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ sở cai nghiện bắt buộc để cử tri nhận phiếu bầu và
thực hiện việc bầu cử.
5. Khi cử tri viết phiếu bầu, không ai được
xem, kể cả thành viên Tổ bầu cử.
6. Nếu viết hỏng, cử tri có quyền đổi phiếu bầu
khác.
7. Khi cử tri bỏ phiếu xong, Tổ bầu cử có
trách nhiệm đóng dấu “Đã bỏ phiếu” vào thẻ cử tri.
8. Mọi người phải tuân theo nội quy phòng bỏ
phiếu.
***
Bộ luật Hình sự
2015, Điều 161: Tội làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân
1. Người nào có trách nhiệm trong việc tổ chức,
giám sát việc bầu cử, tổ chức trưng cầu ý dân mà giả mạo giấy tờ, gian lận phiếu
hoặc dùng thủ đoạn khác để làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu
ý dân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến
02 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau
đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm:
a) Có tổ chức;
b) Dẫn đến phải tổ chức lại việc bầu cử hoặc
trưng cầu ý dân.
3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm
chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
***
Chú thích:
1. Luật Bầu cử 2015. (n.d.). Thư
Viện Pháp Luật.
2. Luật Bầu cử 1997. (n.d.). Thư
Viện Pháp Luật.
3. VnExpress. (2021, June 4). Chủ
tịch Ủy ban bầu cử xã lấy 75 phiếu tự bầu cho mình. vnexpress.net.
https://vnexpress.net/chu-tich-uy-ban-bau-cu-xa-lay-75-phieu-tu-bau-cho-minh-4288728.html
4. Koh, D. W. H., & Studies, I. S.
A. (2006). Wards of Hanoi. Institute of Southeast Asian Studies.
5. A. (2018, July 16). Dân số Việt
Nam mới nhất (2021) – cập nhật hằng ngày. DanSo.Org.
6. C. (2021a, May 23). Có địa
phương đã đạt tỷ lệ 85 cử tri đi bầu cử. Báo Quân đội Nhân dân.
7. XUÂN TRƯỜNG – NGUYỄN HUỆ- NGUYỄN
VƯƠNG. (2021g, May 20). Một người đi bỏ phiếu thay cả nhà: Vô trách nhiệm
với bản thân, đất nước. Báo điện tử VTC News.
https://vtc.vn/mot-nguoi-di-bo-phieu-thay-ca-nha-vo-trach-nhiem-voi-ban-than-dat-nuoc-ar613233.html
No comments:
Post a Comment