Biển Đông trước làn sóng đe doạ mới từ Trung Quốc
Trần
Đại Thanh
2020-09-16
Indonesia cứng rắn
hơn khi bị Trung Quốc tiếp tục “xâm phạm” EEZ
Tình hình Biển Đông vốn
đã "nóng" nay lại càng phức tạp hơn khi Indonesia mới đây đã có hành
động cứng rắn: Cơ quan An ninh Hàng hải Indonesia (Bakamia) quyết định bám đuổi
và xua đuổi một tàu hải cảnh của Trung Quốc gần quần đảo Natuna, đồng thời trao
công hàm phản đối Bắc Kinh xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Jakarta.
Phát biểu ngày 15/9 của
ông Aan Kurnia, Giám đốc Bakamia rằng Indonesia sẽ tăng cường các hoạt động tuần
tra trong vùng biển gần một số đảo của nước này ở Biển Đông sau khi một tàu hải
cảnh của Trung Quốc được phát hiện gần đó, gây nghi ngại về ý đồ của con tàu
này. Theo ông Aan Kurnia, chiếc tàu của Trung Quốc đã tiến vào cùng đặc quyền
kinh tế 200 hải lý của Indonesia ở phía Bắc quần đảo Natuna ngày 12/9 và đến
ngày 14/9 mới rời đi sau màn tranh cãi "qua sóng vô tuyến" và sau khi
phía Indonesia khẳng định quyền chủ quyền đối với vùng biển này. Người phát
ngôn của Bộ Ngoại giao Indonesia Teuku Faizasyah cho biết Jakarta đã yêu cầu một
lời giải thích từ phía Đại sứ quán Trung Quốc: “Chúng tôi đã nhắc lại với
phía Đại sứ quán Trung Quốc rằng EEZ của Indonesia không chồng lấn với các vùng
biển của Trung Quốc”.
Về phía Trung Quốc, người
phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân trong cuộc họp báo ngày 15/9 khẳng
định rằng các quyền lợi của Trung Quốc trong vùng biển liên quan là rất rõ
ràng: “Tàu Trung Quốc tiến hành tuần tra bình thường trong vùng biển mà Bắc
Kinh có quyền tài phán”. Đại diện Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng khẳng định hai
bên đã có liên lạc trao đổi về vụ việc vừa qua. Vụ việc xảy ra ngoài khơi quần
đảo Natuna của Indonesia và đây là động thái mới nhất nằm trong chuỗi các vụ việc
tàu tuần duyên và tàu cá Trung Quốc xâm nhập vùng đặc quyền kinh tế của
Indonesia.
Trong những tháng gần
đây, Trung Quốc đã tăng cường sự hiện diện và các cuộc tập trận tại một số
khu vực tranh chấp trên tuyến hàng hải chiến lược này, vào đúng thời điểm các
bên cũng có yêu sách khác đang tập trung xử lý dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp
do virus Corona chủng mới (COVID-19). Chuyên gia Ian Storey, Nghiên cứu
viên cao cấp tại Viện ISEAS-Yusof Ishak, nhận định: “Trong những
năm gần đây, Trung Quốc đã khẳng định các yêu sách về quyền tài phán của mình với
cái gọi là 'đường 9 đoạn' (đường lưỡi bò), sự hiện diện của các tàu tuần
duyên và tàu đánh cá Trung Quốc ở vùng biển ngoài khơi quần đảo Natuna đã gia
tăng. Do đó, việc này đã trở nên bình thường hơn đối với Trung Quốc, mặc dù rất
không được Indonesia hoan nghênh”.
Collin Koh, nhà nghiên cứu
tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc phòng, đánh giá rằng vụ việc là “một
thách thức” đối với Indonesia. Ông nói: “Diễn biến mới nhất này chỉ đơn
thuần làm nổi bật vấn đề dai dẳng mà Indonesia phải đối mặt là việc Trung Quốc
từ chối ‘xuống thang’, nhượng bộ đối với các tuyên bố phi lý của họ ở Biển
Đông dựa trên cái gọi là ‘đường lưỡi bò’ hay ‘đường chín đoạn’, vốn đã bị Toà
quốc tế vô hiệu trong phán quyết năm 2016. Vì vậy, thay vì nói Trung Quốc ‘hung
hăng hơn’, có lẽ sự mô tả chính xác hơn là Trung Quốc là ‘vẫn hung hăng’, mặc
dù đã có giới hạn cuối cùng gần quần đảo Natuna”.
ASEAN có thể noi
gương Indonesia?
Theo nhiều chuyên gia, sự
hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông là “chuyện thường”, nên chưa biết liệu
hành động của Indonesia có đủ sức răn đe đối với chính quyền Bắc Kinh trong
tương lai hay không khi mà người Trung Quốc chưa bao giờ từ bỏ tuyên bố chủ quyền
ở Biển Đông hay yêu sách lãnh thổ với cái gọi là "đường lưỡi bò" hay
"đường 9 đoạn". Chuyên gia Storey nói rằng trong việc xua đuổi tàu
Trung Quốc, Indonesia đã thể hiện sự “cứng rắn” về lập trường của mình đối với
các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông bởi trước đây họ chỉ giám sát
các tàu tuần duyên của Trung Quốc đi vào vùng đặc quyền kinh tế của mình. Theo
ông, các quốc gia Đông Nam Á khác cũng có tranh chấp về lãnh thổ và biển đảo sẽ
có thể “làm tốt” hơn nữa thông qua “tấm gương” của Indonesia, để cho Bắc
Kinh thấy rằng họ hoàn toàn bị bác bỏ cái gọi là “quyền lịch sử trong đường
chín đoạn. Chuyên gia Storey nói: “Khi Toà trọng tài năm 2016 ra phán quyết,
những ‘quyền lịch sử’ đó không phù hợp với luật pháp quốc tế”, .
Tuy nhiên, nhà phân tích
Collin Koh cũng bày tỏ sự hoài nghi rằng liệu hành động của Indonesia có đủ “cứng”
để răn đe Bắc Kinh trong tương lai hay không. Ông Koh cho rằng Indonesia cần “một
chiến lược mạnh mẽ hơn” để tập hợp “Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
(ASEAN) và các nhân tố bên ngoài khu vực có cùng chí hướng” để cùng lên
án “các hành vi bá quyền” như vậy, mặc dù ông cảnh báo rằng điều này sẽ
gây ra “rắc rối về mặt chính trị nếu bị hiểu sai như là chính sách ngăn chặn
của Trung Quốc”. Một lựa chọn khác là đưa vấn đề ra trước các thể chế quốc tế,
chẳng hạn như lên diễn đàn của Liên hợp quốc, mặc dù cách tiếp cận này cũng sẽ
có những hạn chế tiềm ẩn.
Chuyên gia Koh cũng cho
biết cần phải đầu tư nhiều hơn vào các lực lượng hàng hải của Indonesia và khả
năng tuần tra ngoài khơi của họ để đảm bảo “sức mạnh được duy trì đầy đủ
trong vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia ngoài quần đảo Natuna trước sự xâm
phạm của Trung Quốc”.
Philippines “mập
mờ”
Biển Đông vẫn tiếp tục là
một vấn đề gây tranh cãi tại các cuộc đối thoại giữa Trung Quốc và Philippines
hồi tuần trước, trong đó Manila đã đưa ra những giọng điệu cứng rắn trước khi
rút lại chúng mà không có lời giải thích nào. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines
cho biết đất nước ông sẽ tuân thủ “mà không cần bất cứ sự thỏa hiệp nào” đối với
phán quyết của tòa trọng tài quốc tế hồi năm 2016 vốn đã vô hiệu hóa hầu hết
các yêu sách dàn trải của Trung Quốc ở Biển Đông. Tuyên bố này của ông Delfin
Lorenzana được đưa ra trong cuộc gặp với người đồng cấp của mình hôm 11/9, song
đã bị rút lại ngay sau đó, và những bình luận gây tranh cãi cũng được dỡ bỏ
theo.
Đài Loan đe dọa
“đáp trả tương xứng”
Đài Loan mới đây cho biết
các máy bay chiến đấu của Trung Quốc đã bay vào không phận của Đài Loan ở Biển
Đông vào hôm 9 và 10/9 vừa qua trong khuôn khổ các cuộc tập trận mà Đài Bắc gọi
là “một sự khiêu khích nghiêm trọng với hòn đảo tự trị này, đồng thời đặt ra một
mối đe dọa đối với hòa bình và ổn định khu vực”. Đài Loan nhấn mạnh những hành
động như vậy của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đang đe dọa toàn bộ khu vực,
đồng thời hối thúc cộng đồng quốc tế phản ứng với Trung Quốc. Bộ Ngoại giao Đài
Loan ngày 10/9 cho biết quân đội của họ nhận thức rõ các hành động của Trung Quốc
và sẽ “đáp trả tương xứng”, song không đưa ra thêm chi tiết nào. Một số nhà
bình luận trên hòn đảo này cũng gọi các cuộc tập trận của Trung Quốc là mối đe
dọa quân sự nghiêm trọng nhất với Đài Loan kể từ năm 1996, khi Trung Quốc tiến
hành các cuộc tập trận và phóng tên lửa xuống vùng biển gần Đài Loan nhằm mục
tiêu hăm dọa các cử tri Đài Loan trong cuộc bầu cử tổng thống trực tiếp của hòn
đảo này.
Việt Nam im lặng
Trái ngược với cách hành xử kiên quyết, mạnh mẽ của Indonesia, Việt Nam
- nước Chủ tịch ASEAN năm nay dường như đang học theo “chính sách ngoại giao im
lặng” từ Malaysia. Facebooker Phạm Thắng
Nam cho biết là từ tháng 8 tới nay, tàu Hải cảnh Trung Quốc đã 10 lần xâm nhập
trái phép vùng biển thuộc EEZ của Việt Nam, đe doạ trực tiếp Lô 06.1 đang khai
thác của Việt Nam. Tuy nhiên, không thấy bất cứ sự lên tiếng nào của chính quyền
Việt Nam. Và tất cả các báo chí chính thống Việt Nam cũng im tiếng. Dường như
Trung Quốc đã thành công trong việc khiến cho các quốc gia ASEAN trực tiếp tham
gia trong tranh chấp biển Đông như Việt Nam chấp nhận việc tàu Trung Quốc thường
xuyên xâm phạm vùng biển thuộc EEZ của các nước là một chuyện bình thường.
Trong cuộc nói chuyện tại Bộ Công An Việt Nam về tình hình thế giới và biển
Đông hồi năm trước, ông Trần Việt Thái, vốn là Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến
lược, Bộ Ngoại giao Việt Nam có phát biểu ám chỉ rằng phía Việt Nam đã “bình
thường hoá” việc các tàu Trung Quốc xâm phạm trái phép vùng biển của Việt Nam.
Ông Trần Việt Thái còn tiết lộ là phía Việt Nam chỉ tập trung “không để xảy ra
tình trạng mất an ninh nội địa như hồi năm 2014,” nhưng không thấy nói tới Việt
Nam sẽ làm gì để ngăn chặn sự xâm phạm từ các tàu Trung Quốc.
Nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN của Việt Nam năm nay đã sắp hết, nhưng vẫn chưa
thấy Việt Nam có sáng kiến gì đặc biệt để dẫn dắt ASEAN. Sang năm sẽ là nhiệm kỳ của Brunei - nước nhỏ
nhất của ASEAN, có lẽ sẽ khó có những đột biến. Đặc biệt năm tiếp theo nữa sẽ
là nhiệm kỳ của Campuchia - quốc gia vốn là đồng minh thân cận, luôn bảo vệ lợi
ích của Trung Quốc tại biển Đông. Chắc có lẽ vấn đề biển Đông sẽ khó có bước tiến
triển mới, chưa nói là có thể thụt lùi. Điều này cần sự đoàn kết từ ASEAN và sự
quyết đoán từ Chủ tịch ASEAN năm nay.
--------------------------
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự
Do
No comments:
Post a Comment