BBC
Tiếng Việt
24 tháng 7 năm 2020
Nâng cấp quan hệ đối tác Việt Nam và Hoa Kỳ sau 25
năm thiết lập bang giao giữa hai quốc gia từng là đối thủ trong chiến tranh dễ,
khó thế nào và phải chăng 'thể chế' là một vấn đề chìa khóa, mấu chốt, hai nhà
phân tích chính sách, chiến lược và thời sự kinh tế, chính trị từ Việt Nam
trong dịp này chia sẻ quan điểm với BBC.
Trước hết, tại một cuộc
hôi luận trực tuyến hôm 23/7/2020 trên kênh Facebook của BBC News Tiếng Việt, từ
Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nhà phân tích chính sách công, PGS. TS. Phạm Quý Thọ nêu
ý kiến:
"Năm 1995, dưới thời của Tổng thống Bill
Clinton, Việt Nam đã bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Mỹ rồi, sau đó
chúng ta đã tiến tới quan hệ toàn diện đối với Mỹ và bây giờ có một phương án nữa
là trong tình hình này nên chăng là nâng cấp lên thành quan hệ chiến lược, có
nghĩa là cấp cao nhất trong quan hệ hai quốc gia mà theo thể thức ngoại giao hiện
nay.
"Theo ý kiến riêng của tôi đây là một dịp tốt để
Việt Nam nâng quan hệ với Mỹ lên cấp chiến lược vì rất nhiều lý do, không phải
chỉ là vì lý do là Mỹ đã có những công bố, tuyên bố mà gần đây nhất đã bác bỏ gần
hết những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông; điều đó tạo thuận lợi
cho Việt Nam trong việc có cách nhìn nhận, cũng như là trong cách ứng xử ở Biển
Đông thuận lợi hơn."
'Cân bằng hóa các
quan hệ'
Vẫn theo ông Phạm Quý
Thọ, đây còn là một cơ hội để Việt Nam cân bằng hóa quan hệ với các nước
khác, khi nâng cấp đối tác thành chiến lược với Hoa Kỳ:
"Thứ hai, theo tôi là trong những dịp này Việt
Nam cải cách thể chế mạnh thì cũng là những hướng mà chúng ta có thể nâng cấp
chiến lược lên được, bởi vì sau Covid-19 này đang đặt ra rất nhiều vấn đề mà
trong đó thực lực của Việt Nam lệ thuộc rất nhiều vào đầu tư nước ngoài, trong
đó lệ thuộc vào Trung Quốc, với những hiệu quả rất thấp và rất nhiều dự án mà
không rõ ràng.
"Cho nên, đối với Mỹ theo tôi đây là một dịp, tất
nhiên người ta sẽ nói đến vấn đề là có những lời đe dọa, thậm chí rằng sẽ phải
trả giá nếu như mà ngả theo Mỹ v.v… Nhưng tôi nghĩ Việt Nam cũng đã chuẩn bị
khá là tốt.
"Thậm chí là đã có những đồn đoán rằng lãnh đạo
cao cấp của Việt Nam có thể sang Mỹ vào năm nay để xúc tiến cùng với chính phủ
Donald Trump để thực hiện điều đó, nhưng Covid-19 đã ngăn cản điều đó.
"Còn riêng ý kiến cá nhân của tôi, tôi cho rằng
đây là một cơ hội rất là tốt để cân bằng quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc bằng
cách là nâng cấp chiến lược với Mỹ, bởi vì nếu chúng ta nói 'thoát Trung' theo
nghĩa tiêu cực, thì có thể người ta nói rằng làm sao mà 'thoát Trung' được.
"Nhưng mà ở đây 'thoát Trung' tích cực là Việt
Nam không nên lệ thuộc quá nhiều vào kinh tế Trung Quốc cũng như trong vấn đề
Biển Đông mà bị sức ép rất lớn như thế này. Nên tôi nghĩ rằng giải pháp nâng cấp
chiến lược lên cũng là một cách cân bằng giữa quan hệ giữa hai nước lớn hiện
nay và cũng là một hướng cải cách theo tôi nghĩ rất quan trọng cho sự phát triển
bền vững của đất nước."
'Không phải cứ muốn
là được'
Về phần mình, kinh tế
gia, nhà phân tích Bùi Kiến Thành từ Hội An nêu quan điểm của mình với
BBC:
"Vấn đề này không đơn giản như thế đâu. Theo những
điều kiện văn bản để nâng cấp từ một đối tác toàn diện lên một đối tác chiến lược
- là cấp thứ hai, rồi từ đối tác chiến lược lên cấp đối tác toàn diện chiến lược
- là cấp thứ nhất, vấn đề về đối tác chiến lược, thì theo những văn bản về bên
phía Mỹ mà Việt Nam đã biết, là nó có ba điều kiện căn bản.
"Thứ nhất là về vấn đề an ninh quốc phòng của
nhau như thế nào, thứ hai là thể chế như thế nào và thứ ba nữa là không can thiệp
vào trong vấn đề nội bộ của nhau.
"Thì ba điều kiện ấy, giữa Việt Nam và Mỹ chưa
thỏa thuận với nhau được. Nếu về an ninh quốc phòng thì có những cái là lợi ích
chung.
"Nhưng mà về thể chế thì hoàn toàn là khó, tại
vì Việt Nam vẫn là một chế độ độc đảng, vẫn là một chế độ chuyên chính vô sản
và vẫn là một chế độ mà dựa trên học thuyết Marxism-Leninism, mà chính phủ Mỹ
không thỏa thuận được.
"Ngoài ra nữa là nếu mà nói là không can thiệp
vào vấn đề nội bộ của nhau, thì mỗi một năm chính phủ Mỹ, Quốc hội Mỹ đều có
nghiên cứu về vấn đề nhân quyền của Việt Nam, đều mỗi năm đều phát hành ra một
cuốn Sách trắng về vấn đề nhân quyền trên thế giới và trong đó luôn luôn phê
phán về vấn đề nhân quyền của Việt Nam, thì đối với Việt Nam, Việt Nam cho đó
là vấn đề can thiệp nội bộ của Việt Nam mà Việt Nam không chấp nhận được.
"Vì vậy, điều kiện nâng cấp thành đối tác chiến
lược là con đường xa chứ không phải đơn giản là muốn mà được, mà hai bên phải
làm những gì, đáp ứng những gì như là điều kiện, để mà đi tới là việc hợp tác
chiến lược với nhau, thì Việt Nam với Mỹ chưa có những điều kiện ấy."
'Muốn có hãy chuẩn
bị'
Trao đổi, bình luận lại ý
kiến trên của kinh tế gia Bùi Kiến Thành, ông Phạm Quý Thọ nêu quan điểm
của mình:
"Có thể là về ngoại giao với nhau, người ta
cũng có thể bàn với nhau những điều kiện, với Mỹ có thể họ đặt những điều kiện
cao, nhưng hôm 22/7, tôi thấy bà Thủ tướng New Zealand với bên Việt Nam ký đối
tác chiến lược, tôi thấy cũng không đến mức độ căng thẳng, đặt hết vấn đề.
"Có thể Mỹ người ta làm được vấn đề đó, người
ta đặt ra những điều kiện nghiêm khắc hơn về dân chủ, về nhân quyền, rồi về thể
chế, thì điều đó có thể đúng, nhưng có lẽ trong tình huống này tôi không chủ
quan lắm, song có lẽ đã có một bước chuyển để đàm phán làm sao đấy để có thể hướng
tới những việc đó, hay là bằng những cam kết, chứ chưa chắc đã phải chờ đến khi
nào đến lúc Việt Nam thay đổi hẳn thể chế này mới có thể thành đối tác chiến lược.
"Nếu như thế thì tôi nghĩ là rất là khó vì một
số nước châu Âu đã từng nâng cấp chiến lược lên với Việt Nam rồi, Tây Ban Nha
v.v…, tôi nghĩ là cũng đã nâng cấp chiến lược lên với Việt Nam, nên tôi nghĩ rằng
thể chế đôi khi người ta cũng có thể chấp nhận ở một mức độ nào đấy và theo một
hướng cải cách, cam kết nào đấy mà người ta có thể chấp nhận được.
"Nhưng điều này, vấn đề ngoại giao hết sức khó,
tôi nói là không thể ngay được, nhưng có thể xúc tiến và đây là một cơ hội và
tôi nghĩ cái mâu thuẫn Mỹ - Trung không chỉ ngừng ở thương mại nữa, mà nó ở cả
khía cạnh thể chế, nhưng đối với Việt Nam, vấn đề thể chế đối với Mỹ, về lịch sử
rất là ác liệt rồi, thậm chí báo chí nay còn đưa tin là nhiếp ảnh gia mà đã chụp
những bức hình thảm sát ở Sơn Mỹ, Quảng Ngãi, cũng đã thôi kiện Việt Nam đăng
những bức ảnh đó, trong ngôi nhà lưu niệm đó.
"Tôi nghĩ rằng là người ta chưa thể quên ngay
được quá khứ, nhưng mà phải có những bước tiến của hai bên xích lại gần nhau mới
được, thế còn chờ khi mà Việt Nam thay đổi thể chế rồi mới có đối tác chiến lược,
thì tôi nghĩ cái đó khó khả thi và gần như là đóng cửa về nâng cấp chiến lược đối
với Việt Nam.
"Cho nên, muốn có được cái đó, trước hết hãy
chuẩn bị, hãy cải cách một cách tích cực và có những cam kết để hướng tới đó, đặc
biệt trong những vấn đề mà Mỹ đối xử với Trung Quốc hiện nay cũng là những bài
học rất là tốt đối với Việt Nam trong cải cách thể chế, đặc biệt là Mỹ rất căng
thẳng trong những vấn đề về Tân Cương, vấn đề Pháp Luân Công, rồi vấn đề dân chủ
Hong Kong, rồi vấn đề Đài Loan, tôi thấy đấy cũng là những bài học đối với Việt
Nam mà không nên thể hiện cái chuyên chế của mình một cách gọi là quá thái.
"Tuy Việt Nam chưa có điều kiện để làm thế,
nhưng cái hướng xích sang phía Mỹ là có thể chấp nhận được và có thể có những
bước chuẩn bị để làm sao đấy mà dần dần Việt Nam nâng cấp lên đối tác chiến lược
trong bối cảnh mà phải có cải cách thể chế mạnh hơn, chứ không phải là thay đổi
ngay lập tức."
No comments:
Post a Comment