Sunday, August 4, 2019

EL PASO - MIỀN ĐẤT DỮ (Giang Công Thế)





Nghe tin súng nổ ở El Paso làm mấy chục người chết, mình chợt nhớ đã đến thành phố này vài lần. Nguyên nhân bắn giết chưa được rõ. Chuyện nổ súng ở Mỹ thì mỗi nơi một kiểu, nhưng kết quả thường là kinh hoàng.

Từ Washington DC, sau 4 tiếng bay, dừng 30 phút ở sân bay Houston (tiểu bang Texas) là tới miền đất El Paso, một thành phố lớn thứ 17 của nước Mỹ với dân số gần 700 ngàn. Từ trên máy bay nhìn thấy sa mạc mênh mông, dưới mặt đất tuy khô cằn nhưng vẫn tràn đầy sức sống. Xe hơi đi lại như mắc cửi, các cao tốc uốn lượn quanh sườn núi trơ trụi, rất khó tìm được một bóng cây xanh.

Đúng như tên gọi (Paseo de Norte – Passage to the North – Đường lên phía bắc), El Paso thuộc bang Texas có đường biên giới với Mexico, dân hai bên đi lại dễ dàng. Người Mexico có thể sang Mỹ trong ngày rồi về.

Tháng 10 năm ngoái vợ chồng giáo sư Trần Cao Sơn đưa mình đi chơi chỗ này một ngày, mãi trò chuyện, chút nữa xe lao qua biên giới Mexico. Thăm trung tâm thành phố, ngó vào sòng bạc, viếng nhà thờ, đi dọc biên giới thấy hàng rào cao vút và bốt gác nhan nhản.

Đi qua khu quân sự Fort Bliss của lính bộ binh và xe tăng chuyên huấn luyện chuẩn bị đi chiến trường trong đó có Việt Nam. Thế kỷ trước vào thời gian cao điểm có tới 700 giáo viên dạy tiếng Việt cho lính Mỹ. Đây cũng là nơi có nhiều đôi Mỹ - Việt kết quả của cuộc chiến đẫm máu.

Những người vượt biên từ Mexico trốn vào sâu trong Mỹ rất khó. Các trạm biên phòng cách biên giới hàng 100km kiểm tra tất cả các xe hơi qua lại trên cao tốc. Không ai có thể đi bộ qua sa mạc để né trạm biên phòng. Tuy vậy vẫn có hàng trăm người bỏ mạng vì liều chết trốn sang miền đất hứa để tìm giấc mơ Mỹ.

Từ sân bay El Paso về Las Cruces thuộc New Mexico có thể thấy sự khác biệt giữa hai quốc gia. Bên kia bên giới, nhà cửa xây lộn xộn, đủ sắc mầu, cao thấp, không có qui hoạch kiến trúc, na ná như Hà Nội hay Sài Gòn mở rộng.

Phía bên Mỹ, cách xây dựng, sắp xếp phố phường được thiết kế khá văn minh. Cùng là người Mexico, bên này biên giới là thiên đường Mỹ, bên kia là địa ngục, đầy rẫy tệ nạn buôn người, ma túy và tội phạm hoạt động ngày đêm.

Tôi nhớ đọc cuốn sách nổi tiếng “Why Nations Fail – Tại sao các quốc gia thất bại” của hai tác giả là Daron Acemoglu gốc Thổ Nhĩ Kỳ thuộc viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và nhà khoa học của Anh là James A. Robinson làm việc tại Đại học Harvard viết về thể chế tác động ra sao tới xã hội.

Cuốn sách dẫn ví dụ hoàn hảo về thành phố Nogales ở tiểu bang Arizona (Hoa Kỳ). Nogales được chia làm hai bởi một hàng rào, phía bắc thuộc Hoa Kỳ, phía nam thuộc Mexico. Phía bên Mỹ thu nhập đầu người, tuổi thọ cao hơn, ít tội phạm, khó tham nhũng, giao thông, y tế, giáo dục đều tốt hơn, bầu cử dân chủ hơn. Trong khi phía do Mexico quản lý có một hình ảnh hoàn toàn trái ngược.

Được biết dân hai bên giống hệt nhau, vùng địa lý, khí hậu cũng vậy, đất sinh sống hay môi trường tự nhiên y chang. Không thể nói dân Nogales lười biếng, nghĩ ngắn, không có nền tảng triết học hay áp đặt. Giống hệt nhau nhưng một bên thành đạt, một bên thất bại. Thể chế kinh tế và chính trị của Hoa Kỳ và Mexico khác nhau nên kết cục khác nhau.

Quay lại El Paso (Mỹ) và phía bên kia Juarez (Mexico) thì ví dụ này không sai chút nào so với Nogales. Nếu được di dân tự do thì dân Juarez chạy sang El Paso nhiều hơn là chiều ngược lại.

Dựa vào những kiến thức kinh điển về thể chế, phát triển và lịch sử, hai tác giả cuốn sách đưa ra những kiến giải, tại sao các quốc gia phát triển khác nhau, một số thành công, một số thất bại, một số lại đứng im, do thể chế kinh tế dung nạp hay tước đoạt.

Thể chế kinh tế dung nạp cho phép và khuyến khích sự tham gia đông đảo của người dân trong các hoạt động kinh tế giúp cho nội lực của mỗi người được sử dụng tốt nhất và cho phép dân chúng được lựa chọn điều mình mong muốn.

Thể chế kinh tế này được đặc trưng bởi sự bảo đảm quyền tài sản cá nhân, một hệ thống pháp luật không thiên vị, dịch vụ công bình đẳng để mọi người có thể trao đổi và hợp đồng với nhau, cho phép sự tham gia của các hoạt động kinh doanh mới.

Thể chế kinh tế tước đoạt là thể chế không có được các đặc trưng nêu trên mà ở đó chúng được thiết kế để tước đoạt hay khai thác thu nhập hay của cải của nhóm này để phục vụ cho một nhóm khác. Nói một cách đơn giản là thu nhập hay của cải của số đông người dân được khai thác để phục vụ cho một nhóm nhỏ những người cầm quyền và một số ít đối tượng liên quan.

Vụ nổ súng ở El Paso không hiểu vì lý do gì, chưa chắc đã liên quan đến thể chế dung nạp hay tước đoạt. Tuy thế, kẻ sát nhân đã tước đoạt mạng sống của nhiều người ngay một lúc mà không cần biết nguyên nhân “Why nations fails”.

Mảnh đất dữ dằn El Paso nghĩa là Paseo de Norte – Passage to the North – Đường lên phía bắc, đường bị chặn thì có súng nổ rất đúng kiểu cao bồi viễn tây.

Hiệu Minh


---------------------------------

04/08/2019
Trả lời đài Fox News, anh quân nhân Mỹ đã xả thân giải cứu nhiều trẻ em trong vụ xả súng ở bang Texas cho biết hành động của anh ‘là việc phải làm’.
Vụ xả súng ở El Paso, bang Texas đã cướp đi mạng sống của ít nhất 20 người và làm 26 người bị thương. Trong cơn loạn lạc, quân nhân Glenn Oakley đã giải cứu thành công 5 trẻ em và đưa chúng đến nơi an toàn.

*
 04/08/2019
Cảnh quay cho thấy khách hàng sợ hãi tới mức nằm gần như bất động dưới sàn nhà khi kẻ xả súng nã đạn liên tiếp gần đó.
Theo báo chí Mỹ, ít nhất 20 người thiệt mạng và 26 người khác bị thương trong vụ xả súng gây chấn động ở thành phố El Paso, bang Texas, Mỹ hôm 3/8 (giờ địa phương).
Theo Daily Mail, một video quay cảnh người đàn ông trốn dưới một chiếc bàn và nằm gần như bất động khi hàng loạt tiếng súng vang lên trong cửa hàng, được chia sẻ nhiều trên mạng xã hội. Người quay video cũng trốn dưới bàn ngay phía sau người đàn ông.
Đặc biệt, đoạn đầu video có phần chân một người bước đi khá chậm rãi dù tiếng súng nổ ra trước đó. Điều này cộng với việc hai khách hàng lặng im như tờ khiến nhiều người cho rằng đây là cảnh quay tại hiện trường vụ xả súng và kẻ bước đi kia chính là nghi phạm.

*
BBC  -  4 tháng 8 2019
Chín người thiệt mạng và ít nhất 16 người bị thương trong một vụ xả súng ở Dayton, tiểu bang Ohio, cảnh sát Mỹ vừa xác nhận.
Vào khoảng 1 giờ sáng giờ địa phương (05:00 GMT), đã có tin về một vụ bắn súng bên ngoài một quầy bar ở quận Oregon, thành phố Dayton.
Truyền thông địa phương đưa tin những người bị thương đã được đưa đến bệnh viện. Kẻ xả súng cũng được cho là đã chết.
Vụ việc xảy ra chỉ chưa đầy 24 giờ sau vụ xả súng hàng loạt ở El Paso, Texas, khiến ít nhất 20 người thiệt mạng.

*
VOA   -   04/08/2019
Ít nhất 29 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương trong hai vụ xả súng xảy ra cách nhau 13 giờ đồng hồ, và Reuters đưa tin rằng vụ việc đã gây rúng động nước Mỹ cũng như khiến nhiều người lên tiếng kêu gọi thắt chặt việc kiểm soát súng ống.
Vụ thứ nhất xảy ra sáng 3/8 tại thành phố vùng biên El Paso của Texas, nơi có đông người gốc Mỹ Latin sinh sống. Theo Reuters, một tay súng da trắng 21 tuổi giết hại 20 người tại cửa hàng Walmart trước khi đầu hàng cảnh sát.
Một vụ khác xảy ra ở Dayton, Ohio, sớm ngày 4/8 làm 9 người chết và ít nhất 26 người bị thương, theo Reuters. Tay súng đã bị cảnh sát bắn hạ.






No comments:

Post a Comment