30/05/2019
GỬI QUÝ VỊ LÃNH ĐẠO NHÀ NƯỚC
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Việt Nam ngày 7 tháng 5 năm 2009
Kính gửi:
– Ông Nguyễn Minh Triết, Chủ tịch nước
CHXHCN Việt Nam;
– Ông Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội và toàn thể thành viên
Quốc hội CHXHCN Việt Nam;
– Ông Nguyễn Phú Trọng, Chủ tịch Quốc hội và toàn thể thành viên
Quốc hội CHXHCN Việt Nam;
– Ông Nguyễn Tấn Dũng, Thủ tướng và toàn
thể thành viên Chính phủ CHXHCN Việt Nam
Kính thưa quý vị Lãnh đạo,
Tiếp theo Thư ngỏ (số 1) gửi các đại
biểu Quốc hội khóa 12, nay chúng tôi gửi Thư ngỏ này (đánh số
2 để tiện theo dõi) nhằm mục đích phân tích những sai trái trong Thông
cáo của Bộ Công Thương đề ngày 28 tháng 4 năm 2009, trong đó đã sai về nội dung
khi phản bác lại các luận điểm của bản Kiến Nghịđối với chủ trương
khai thác bauxite Tây Nguyên, lại còn sai cả về thái độ khi quy chụp những trí
thức đã ký tên vào kiến nghị là “kém xây dựng, hoàn toàn dựa trên
những thông tin sai lệch, dựng chuyện, […]thậm chí mang tính kích động
và bị các tổ chức phản động lợi dụng”.
Sở dĩ chúng tôi phải dùng hình thức thư ngỏ, vì kinh
nghiệm cho thấy quý vị rất hiếm khi – thậm chí không bao giờ – đối thoại với những
người gửi thư tới quý vị, ngay cả những công dân có công lớn với đất nước như Đại
tướng Võ Nguyên Giáp, cựu Thủ tướng Võ Văn Kiệt, cựu Đại sứ Nguyễn Trọng Vĩnh,
… thì thư gửi tới quý vị đều không được phản hồi, vậy nên, việc viết thư ngỏ là
biện pháp bất đắc dĩ mà chúng tôi phải lựa chọn để công khai cho đông đảo nhân
dân xem và phán xét lập luận cùng thái độ của chúng tôi đúng hay sai.
Sở dĩ bài Thông cáo báo chí của Bộ Công Thương được
tung ra từ ngày 28 tháng 4 năm 2009, nhưng mãi đến hôm nay chúng tôi mới có thư
ngỏ này, đó là vì Ban Khởi thảo Kiến nghị không muốn tự tiện,
còn phải chờ ý kiến số đông, đặc biệt ý kiến từ các chữ ký tiêu biểu chủ chốt,
xem có cần phải trả lời hay không, và nếu có thì nên trả lời thế nào. Vì chúng
tôi biết rằng, sai lầm từ một người như ông Thứ trưởng Bộ Công Thương thì có thể
được làm ngơ, ngược lại những phản hồi này chỉ sai sót chút ít là đủ để nhận những
đáp trả không xứng đáng với tư cách chúng tôi.
Kính thưa quý vị,
Ngày 28 tháng 4 vừa qua, đại diện Bộ Công Thương
phân phát một Thông cáo báo chí trong buổi họp giao ban tại Hà Nội, được cho là
đến tay 300 nhà báo, nhưng không có công khai công bố trên bất cứ một tờ báo
nào trong nước. Chúng tôi đã may mắn được đọc, và nhận thấy, nội dung của Thông
cáo đó có nhiều điều sai, chúng tôi sẽ trình bày qua thư ngỏ này.
Trước hết, đề cập chung đến bản Kiến nghị ngày
12 tháng 4 năm 2009 về chủ trương khai thác Bauxite Tây Nguyên, một văn bản đầu
tiên gồm 135 chữ ký tự nguyện của giới trí thức Việt Nam trong và ngoài nước, tập
hợp đủ các ngành nghề, kể cả những người có chuyên môn liên quan đến các lĩnh vực
tài nguyên, môi trường, kỹ thuật khai thác v..v... và hiện đang được sự ủng hộ
ngày càng tích cực của mọi người, chí ít là chưa thấy một lời lẽ phê phán nào,
càng không thấy có ai chống lại. Chưa bao giờ thấy hiện tượng cả ngàn người nhất
trí ký tên vào bản Kiến nghị trong đó rất nhiều người không
quen biết nhau mà mới chỉ “đồng thanh tương ứng đồng khí tương cầu”, thế mà bản
Thông cáo báo chí của Bộ Công Thương lại nói về những chữ ký đó một cách hàm hồ
và chụp mũ trắng trợn như sau:
“[…] bên cạnh những ý kiến đúng đắn đó, có
nhiều ý kiến rất kém xây dựng, hoàn toàn dựa trên những thông tin sai lệch, dựng
chuyện, trầm trọng hóa, thậm chí mang tính kích động và bị các tổ chức phản động
lợi dụng. Thể hiện rõ nhất là nội dung bản kiến nghị với nhiều thông tin không
chính xác”.
Chúng tôi tạm bỏ qua chưa phân tích “kết luận” trên
của Bộ Công Thương, bỏ qua cả những kiểu cách quy chụp rất trịch thượng trong
ngôn từ mà Bộ Công thương sử dụng, chỉ xin đi vào những lý lẽ cụ thể đã được Bộ
Công Thương phản bác .
Kính thưa quý vị,
Ý
kiến thứ nhất của chúng tôi được Bộ Công Thương
trích dẫn như sau:
“Chủ trương lập dự án được công khai hóa vào cuối
năm 2008 sang đầu năm 2009, song thực ra nó đã được “ký tắt” với người Trung Quốc
từ nhiều năm về trước mà không hề xin ý kiến nhân dân thông qua Quốc hội do dân
bầu ra; toàn bộ báo cáo tiền khả thi chưa bao giờ được trình ra trước nhân dân
và đại diện của nhân dân tức Quốc hội”.
Giải
trình của Bộ Công Thương:
“Đây là nội dung hoàn toàn sai trái: Các dự án
khai thác bauxite, sản xuất alumin đã được nghiên cứu từ rất lâu, trong giai đoạn
hợp tác với các nước khối SEV. Chủ trương phát triển ngành công nghiệp này đã
được nêu trong văn kiện của hai Đại hội Đảng IX, và X. Bộ Chính trị đã xem xét
và có nhiều chỉ đạo về vấn đề này, giao cho Chính phủ lập quy hoạch. Dự án Quy
hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng quặng bauxite gian đoạn
2007-2015, có xét đến 2025 được xây dựng từ những năm 2005, trong quá trình xây
dựng có nhiều cuộc hội thảo, lấy ý kiến rộng rãi các nhà khoa học, doanh nghiệp
trong và ngoài nước v.v. Dự án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết
định số 167/2007/QĐ-TTg ngày 01 tháng 11 năm 2007”.
Chúng
tôi xin phản hồi như sau:
– Đầu thập niên 1980, Việt Nam yêu cầu khối SEV (Hội
đồng Tương trợ Kinh tế hay COMECON) nghiên cứu dự án khai thác bauxite, sản xuất
alumin của Việt Nam. Mặc dù Liên Xô đang phải nhập khẩu 50% bauxite, chuyên gia
Liên Xô, thông qua khối SEV, vẫn khuyến cáo Việt Nam "không nên khai
thác bauxite trên Tây Nguyên do những nguy cơ gây tác hại sinh thái lâu dài rất
nghiêm trọng, không thể khắc phục được đối với dân cư chẳng những tại chỗ mà
còn cả dân cư và vùng đồng bằng Nam Trung Bộ. Chính phủ khi đó đã quyết
định không khai thác bauxite mà gìn giữ thảm rừng và phát triển cây công nghiệp
(cao su, cà phê, chè...) trên Tây Nguyên" (1). Lúc ấy Tổng Bí thư là Lê Duẩn
và Thủ tướng là Phạm Văn Đồng.
– Tháng 12 năm 2001, sau Đại hội Đảng IX, tân Tổng
Bí thư Nông Đức Mạnh viếng thăm Trung Quốc và ký tuyên bố chung giữa hai nước,
trong đó có đề cập: “[...] nhất trí sẽ tích cực thúc đẩy các doanh nghiệp
hợp tác lâu dài trên dự án bauxite nhôm Đắc Nông” (2).
– Tháng 5 năm 2002, báo chí Trung Quốc đưa tin: Năm
2001, Việt Nam và Trung Quốc đã ký bản ghi nhớ cho dự án khai thác bauxite, sản
xuất alumin trị giá 800 triệu đô la Mỹ ở Tây Nguyên; Trung Quốc đã hoàn tất báo
cáo tiền khả thi sơ khởi về khả năng sản xuất hàng năm 1 triệu tấn alumin ở Đắc
Nông (3).
– Tháng 12 năm 2003, báo chí Trung Quốc đưa tin:
Aluminium Corp of China Ltd (Chalco) tham gia dự án khai thác bauxite, sản xuất
alumin ở Tây Nguyên; Việt Nam và Trung Quốc đã ký bản ghi nhớ cho dự án trị giá
1.35 tỷ đô la Mỹ và hai bên sẽ hoàn chỉnh báo cáo tiền khả thi cho dự án (4).
– Tháng 12 năm 2005, báo chí Trung Quốc đưa tin:
Chalco đã ký một thỏa thuận ban đầu với Tập đoàn nhà nước Tổng công ty Than và
Khoáng sản Việt Nam (TKV) để cùng hợp tác trong dự án khai thác bauxite, sản xuất
alumin ở Tây Nguyên (5).
Tất cả những dữ kiện nêu trên đều xảy ra trước
Đại hội Đảng X tổ chức vào tháng 4 năm 2006khi vấn đề khai thác bauxite, sản
xuất alumin mới lại được đề cập đến. Tuy nhiên, ngay cả khi “có chủ trương” rồi,
thì tuyệt đại bộ phận nhân dân Việt Nam vẫn không được
thông báo về chủ trương và dự án khai thác bauxite, sản xuất alumin
cho đến khi tin tức về dự án và phản biện được công khai hóa trên phương tiện
truyền thông đại chúng bắt đầu từ cuối năm 2008.
Như vậy, giải trình của Bộ Công Thương là hoàn toàn
không trung thực chứ không phải nội dung bản Kiến nghị của
chúng tôi là sai trái, theo Thông cáo báo chí của họ.
Kính thưa quý vị,
Ý
kiến thứ hai được Bộ Công Thương trích dẫn (bản Kiến
nghị nói rằng):
“Người Trung Quốc đóng cửa các mỏ khai thác
bauxite của họ để chuyển sang khai thác ở Việt Nam, định trút gánh nặng ô nhiễm
môi trường cho các thế hệ Việt Nam hôm nay và nhiều đời mai sau – những hành động
y hệt như họ đã và đang làm ở châu Phi với sự giúp sức của những chế độ cai trị
tham nhũng tại châu lục này, và đang bị dư luận thế giới theo dõi chặt chẽ và hết
sức công kích”.
Ý
kiến thứ ba được Bộ Công Thương trích dẫn (bản Kiến
nghị nói rằng):
“Kỹ thuật, công nghệ và nhân công khai thác dự định
du nhập chủ yếu từ Trung Quốc, một cường quốc mới nổi dậy với nền kinh tế đang
giàu lên nhưng bên trong vẫn chứa đựng không ít thực trạng bất khả tín, trong
đó liên quan đến vấn đề khai thác bauxite là sự “nổi tiếng” của Trung Quốc trên
toàn thế giới hiện đại như là một quốc gia gây ô nhiễm môi trường vào bậc nhất,
chưa kể những “vấn nạn” khác (chỉ mới trong tháng Ba vừa rồi Chính phủ nước Úc
đã phải hủy bỏ một dự án khai thác khoáng sản ở Nam Úc ký với Trung Quốc vì lý
do quốc phòng)”.
Giải
trình của Bộ Công Thương:
“Như trên đã nêu, hiện nay ở Tây Nguyên chỉ có 2
dự án Tân Rai và Nhân Cơ là do ta tự đầu tư (chủ đầu tư là Tập đoàn nhà nước
TKV) mà không phải là dự án liên doanh với nước ngoài. Nội dung bản kiến nghị cố
tình xuyên tạc sự thật, mang tính kích động làm ảnh hưởng đến mối quan hệ tốt đẹp
giữa Đảng và Nhân dân hai nước.
…
"Đến thời điểm hiện nay, chưa có bất kỳ một dự
án nước ngoài nào hoặc liên doanh nào về khai thác bauxite, sản xuất alumin tại
Việt Nam được thỏa thuận. Việc dự kiến hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài
như Alcoa (Mỹ), Chalco (Trung Quốc), Uc-Russal (Nga) vẫn đang được các doanh
nghiệp Việt Nam đàm phán và chưa có kết quả. Như vậy thông tin về việc Trung Quốc
đóng của các mỏ bauxite và chuyển sang khai thác bauxite ở Việt Nam là không có
tính hiện thực và không đúng với tình hình thực tế.
“Về vấn đề “Kỹ thuật, công nghệ và nhân công khai
thác dự định du nhập chủ yếu từ Trung Quốc…”:
"Đối với dự án nhà máy alumin Tân Rai và
Nhân Cơ, Tổng thầu gói thầu EPC là Công ty Chalieco, Trung Quốc (Công ty con của
Chalco). Trong quá trình xét thầu, hồ sơ dự thầu của Công ty này đáp ứng yêu cầu
của hồ sơ mời thầu; Chalieco cam kết chuyển giao công nghệ sản xuất alumin tiên
tiến. Thực tế sản phảm alumin của Chalco đạt tiêu chuẩn để sản xuất nhôm và có
tính cạnh tranh trên thế giới. Tại cuộc Hội thảo khoa học ngày 9 tháng 4 năm
2009, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải đã giao nhiệm vụ cho Bộ Khoa học
và Công nghệ chịu trách nhiệm chỉ đạo và kiểm tra việc chuyển giao công nghệ sản
xuất alumin, đảm bảo công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường”.
Chúng
tôi xin phản hồi như sau:
– Theo các báo quốc tế cũng như theo báo chí Trung
Quốc, trong vòng hơn 5 năm nay, hàng ngàn doanh nghiệp khai thác quặng mỏ
(bauxite, than, v.v.) của Trung Quốc phải đóng cửa do những quy định mới về bảo
vệ môi trường hay đòi hỏi canh tân kỹ thuật. Trong cùng thời gian, doanh nghiệp
lớn như Chinalco không ngừng mở rộng thị trường khai thác bauxite, sản xuất
alumin ra nước ngoài như Brazil, Australia, Guinea hay Việt Nam (6).
– Tháng 11 năm 2006, hãng thông tấn Reuters đưa tin
trong thời gian Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào tham dự Hội nghị APEC ở Hà Nội,
Chalco và TKV đã ký hiệp nghị khung cùng hợp tác trong dự án khai thác bauxite,
sản xuất alumin trị giá 1.6 tỷ USD (7).
– Tháng 5 năm 2007, báo chí Việt Nam (bản tiếng Anh)
đưa tin Chalco và TKV đã thỏa thuận cùng hợp tác trong dự án khai thác bauxite,
sản xuất alumin. TKV và Chalco sẽ thành lập liên doanh bauxite trong đó TKV nắm
51% vốn và thành lập liên doanh alumin trong đó Chalco nắm 60% cổ phần (8).
– Tháng 5 năm 2008, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh viếng
thăm Trung Quốc và ký tuyên bố chung giữa hai nước, trong đó có đề cập: “[...]
Hai bên tích cực ủng hộ và thúc đẩy các doanh nghiệp của hai nước hợp tác lâu
dài cùng có lợi trong các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, công nghiệp chế tạo, phát triển
nguồn nhân lực, năng lượng, chế biến khoáng sản và các lĩnh vực quan trọng
khác. Hai bên tăng cuờng hợp tác trong các dự án như: Bô-xit Đắc Nông, các dự
án trong khuôn khổ “Hai hành lang, một vành đai kinh tế” và các dự án lớn
khác”.
– Tháng 7 năm 2008, báo chí Việt Nam (bản tiếng Anh)
đưa tin Chalieco và TKV đã ký thỏa thuận tổng thầu gói thầu EPC xây dựng nhà
máy sản xuất hàng năm 0.6 triệu tấn alumin tại Bảo Lâm, Lâm Đồng (9).
– Tháng 9 năm 2008, báo chí Việt Nam (bản tiếng Anh)
đưa tin dự án khai thác bauxite giữa Chalco và TKV ngưng trệ do bất đồng trong
vấn đề xây dựng hạ tầng cơ sở (10).
Tất cả những dữ kiện nêu trên nhấn mạnh hai điểm
chính:
– Việc các doanh nghiệp Trung Quốc khai thác quặng mỏ
ảnh hưởng nguy hại đến môi trường và việc họ mở rộng lãnh vực khai thác quặng mỏ
ngoài Trung Quốc là một thực tế không thể chối cãi.
– Các doanh nghiệp Trung Quốc coi trọng dự án khai
thác bauxite, sản xuất alumin ở Tây Nguyên và đang ráo riết thúc đẩy Việt Nam
trong quá trình thi công. Mọi chậm trễ, nếu có, chỉ là yếu tố nhất thời.
Kính thưa quý vị,
Trong phần kết lá thư gửi Hội thảo về bauxite ngày
09.4.2009 tại Khách sạn Melia, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã có lời khuyên hết sức
thẳng thắn là:
“[…] không nên khai thác.
Vì
đứng về lợi ích toàn cục và sự phát triển bền vững lâu dài của đất nước, khai
thác sẽ gây hậu quả cực kỳ nghiêm trọng về môi trường, về xã hội, về an ninh quốc
phòng”.
Những điều được viết trong bản Kiến nghị của
cả ngàn chữ ký chúng tôi chỉ là biểu hiện lý trí và tình cảm đã được Đại tướng
bộc bạch. Qua văn bản kết luận gần đây của Đảng và Thủ tướng Chính phủ, nhân
dân Việt Nam nhận thấy có nét tư duy tích cực, đã đặt ra yêu cầu thận trọng khi
xử lý vấn đề bauxite Tây Nguyên (11). Song, chúng tôi vẫn thấy cần vạch ra mấy
xu thế sau đây:
Có ý kiến cho rằng, do cam kết quốc tế, Việt Nam
không thể ngưng dự án khai thác bauxite, sản xuất alumin!
Tình hình cụ thể cho thấy: nhân dân Việt Nam
thông qua Quốc hội, cơ quan quyền lực tối cao của mình, chưa hề có dịp biểu quyết
về chủ trương làm bauxite ở Tây Nguyên. Nếu bên “cam kết quốc tế” thực sự tôn
trọng quyết định của cả dân tộc Việt Nam, thì đó là điều tốt cho họ. Còn không,
nhân dân Việt Nam đã biết dựng nước thì cũng biết giữ nước. Nhân dân Việt Nam từng
trải nhiều ách nô lệ, chắc chắn không một ai vì quyền lợi riêng mà bênh “bên đối
tác” và phản bội lại dân tộc mình.
Có ý kiến cho rằng phát triển kinh tế khu vực cho
Tây Nguyên là một nhu cầu cấp bách, trong đó trữ
lượng bauxite của Việt Nam lớn hàng thứ ba trên thế giới, nên càng cần tận dụng
nguồn tài nguyên này vào phát triển kinh tế!
Tình hình cụ thể cho thấy: Dân tộc ta vừa
ra khỏi chiến tranh, kinh nghiệm xây dựng đất nước vẫn còn non nớt. Tình trạng
đó thể hiện ở năng lực yếu khi quản lý những hạng mục lớn mà thực tế làm ăn thất
bát trong việc nhập hàng loạt các nhà máy mía đường, vụ ô nhiễm kéo dài cả chục
năm do nhà máy bột ngọt Vedan gây ra, vụ “quy hoạch” ồ ạt
các sân golf … chỉ là mấy thí dụ quá nhỏ. Việc học tập xây dựng một đất nước
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG không dễ dàng gì khi còn có đầu óc quản lý lối tiểu nông,
khi còn có tệ nạn tham nhũng, và khi bắt đầu hình thành những tập đoàn lợi ích
rất khó kiểm soát.
Nếu
có ai đó đã nói “không khai thác bauxite bằng mọi giá”,
thì mong rằng đó là lời nói chân thành. Người biết nghĩ như thế hãy đấu tranh
chống lại lối suy nghĩ kiểu cờ bạc, đem dân tộc ra đặt 50/50 vào một canh bạc
chắc gì đã năm ăn năm thua?
Cũng
đấu tranh cả với thói vô trách nhiệm, thể hiện trong những cách phát ngôn thiếu
suy nghĩ, thiếu tầm vóc của người có trách nhiệm xây dựng Nhà nước Pháp quyền.
Kính thưa quý vị,
Vì hoàn toàn tin cậy vào quý vị, lại hy vọng rằng
quý vị cũng cùng tâm tư với chúng tôi, nghĩa là cùng đặt quyền lợi Tổ quốc trên
hết, chúng tôi trông đợi những quyết định đầy bản lĩnh và đầy trách nhiệm của
quý vị. Khó khăn nào hơn khi Đại tướng thân yêu của chúng ta quyết định kéo
pháo ra, chậm cuộc tổng tiến công lại, song Ngài đã làm được điều đó, và tên tuổi
Ngài sẽ sống mãi cùng non sông đất nước!
Xin cám ơn quý vị Lãnh đạo đã lắng nghe lá Thư
ngỏ số 2 này, trong đó chứa đựng những lời tâm huyết của những con người chỉ
muốn rảnh rang làm công việc sáng tạo âm thầm của mình, không một mảy may thu
vén cho riêng mình trong vụ việc liên quan đến dự án khai thác bauxite, sản xuất
alumin.
Xin chân thành cảm ơn quý vị,
Thay mặt các chữ ký Kiến nghị Bauxite Tây Nguyên
GS Nguyễn
Huệ Chi, nhà văn Phạm Toàn, GS TS Nguyễn Thế Hùng
---------
Phụ
chú:
(1) Thư Đại tuớng Võ Nguyên Giáp gửi Thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng ngày 14/01/2009
(2) http://viet.vietnamembassy.us/tintuc/story.php?d=20011203000335
(4) http://www.chinadaily.com.cn/en/doc/2003-12/05/content_287458.htm
(5) http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-12/20/content_504770.htm
(6) “Refined Brown Aluminum Oxide from
China”, U.S. International Trade Commission, March 2009; “Bauxitee and Alumina
[Advanced Release]”, U.S. Department of Interior, U.S. Geological Survey,
November 2008; Thailand Office of Industrial Economics Report, April 2005
(7)http://www.reuters.com/article/companyNewsAndPR/idUSHAN21294820061117
(8) http://english.vietnamnet.vn/biz/2007/05/698557/
(9) http://www.thanhniennews.com/business/?catid=2&newsid=40298
(10) http://www.thanhniennews.com/business/?catid=2&newsid=41689
http://vietnamnet.vn/chinhtri/2009/05/846241/
-----------------------------------------
*
Đồng Sỹ Nguyên - Nguyễn Trọng Vĩnh
*
*
Lê Phú Khải
*
Ngô Nhân Dụng
----------------------------------
29/05/2019
*
*
Nguyên Ngọc
*
Lê Xuân Khoa
*
*
*
*
No comments:
Post a Comment