TS Trần Hồng Vân
Gửi
cho BBC từ Úc
1 tháng 2 2019
Là
một gia đình có các con ở độ tuổi đi học và đang sinh sống ở Úc, cách đây vài
năm, mỗi khi có khách từ Việt Nam qua chơi, tôi không biết nên vui hay buồn khi
nghe mọi người trầm trồ khen các cháu nói tiếng Anh với nhau hay quá.
Cộng đồng người Việt hiện ở nhiều nước trên thế giới. GETTY IMAGES
Ở nước ngoài, từ khi bắt đầu đi học, trẻ em đã luôn
"phải" tiếp xúc với tiếng của nước sở tại, ví dụ như tiếng Anh ở Anh,
Úc, Mỹ, nên ngôn ngữ này ở các em sẽ có cơ hội phát triển, gần giống tiếng Việt
với trẻ em ở Việt nam, trong khi tiếng mẹ đẻ lại có nguy cơ bị sao nhãng.
Khi con trai lớn của tôi 5 tuổi, có lần cháu mách:
''Bố ơi, em cứ lấy cái bút chì knock con on my head.''
''Con nói lại, chỉ dùng tiếng Việt thôi xem nào'',
chồng tôi nhắc cháu.
''Em cứ lấy cái bút chì đập vào head của con'', cháu
sửa.
''Chưa được, con nói lại lần nữa nào'', chồng tôi
kiên nhẫn.
''Em cứ lấy bút chì hit vào đầu con'', cháu nói.
''Bố thấy vẫn chưa được. Hoặc con nói tiếng Anh, hoặc
con nói tiếng Việt, chứ không nên trộn lẫn như thế. Con thử nói lại dùng toàn
tiếng Việt xem nào.'', chồng tôi vẫn kiên định và giải thích cho cháu.
Nghĩ một lúc cháu nói: ''Em cứ lấy bút chì gõ vào đầu
con.''
Chị Vân và con gái út tại lễ kỷ niệm 40 năm ngày thành lập liên đoàn
các trường ngôn ngữ bang New South Wales, Úc. TRAN HONG VAN
Ngôn ngữ của trẻ em sinh sống ở nước ngoài ở độ tuổi
bắt đầu đi học thường có kiểu "ba rọi" như vậy. Lớn hơn chút nữa, nếu
không được bố mẹ nhắc nhở, các em rất dễ chuyển sang nói tiếng Anh hoàn toàn ở
nhà và thấy rất khó khăn mỗi khi phải nói tiếng Việt.
Có nhiều cháu khi bố mẹ nhắc nói tiếng Việt thì thường
mếu máo: nhưng con không biết, con không nói được. Những lúc như thế, bố mẹ phải
rất kiên nhẫn và có thể giúp con với những từ ngữ con không biết, chứ không nên
dễ dàng thỏa hiệp và chuyển sang nói tiếng Anh với con.
Giữ tiếng Việt cho các con giống như một cuộc chiến
không cân sức giữa một bên là trường học và xã hội, nơi các cháu luôn cần sử dụng
tiếng Anh và một bên chỉ có bố mẹ (và đôi khi nếu may mắn thì có sự hỗ trợ của
ông bà). Muốn làm được điều này, bố mẹ cần phải rất kiên định trong việc dùng
tiếng Việt ở nhà. Bố mẹ cũng có thể nói chuyện giúp con hiểu lợi ích của việc
nói được tiếng Việt.
"Con sẽ trở nên thông minh, học giỏi hơn nếu con nói được tiếng Việt", tôi giải thích cho con gái tôi khi cháu thắc mắc tại sao cháu phải
nói tiếng Việt ở nhà.
"Con sẽ giỏi hơn bạn Lilly á?", cháu hỏi.
"Không, không phải là con sẽ giỏi hơn một bạn khác mà con sẽ giỏi
hơn chính bản thân con khi không nói được tiếng Việt".
Một lớp học của Trường Việt ngữ Inner West. TRAN HONG VAN
Não bộ
hoạt động linh hoạt, tăng khả năng tập trung học tập ở trẻ em, giảm nguy cơ mất
trí nhớ ở người già
Ở người nói được hai hay nhiều ngôn ngữ, não bộ luôn
hoạt động linh hoạt để đáp ứng nhu cầu phải chuyển từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ
khác. Nghiên cứu ở nhiều nơi trên thế giới chứng minh rằng so với những trẻ em
chỉ nói được một ngôn ngữ, trẻ em nói được hai hay nhiều ngôn ngữ có khả năng xử
lý và phân biệt các âm thanh lời nói khác nhau tốt hơn và thích ứng linh hoạt
hơn với các điều kiện học tập mới.
Việc nói được hai hay nhiều ngôn ngữ còn có tác động
tích cực đến trí nhớ ngắn hạn, khả năng kiểm soát ham muốn và khả năng tập
trung. Trí nhớ ngắn hạn tốt giúp các em ghi nhớ các hướng dẫn tốt hơn và có thể
có kết quả học tập cao hơn.
Ngoài ra, một nghiên cứu ở Canada còn cho thấy ở những
người cao tuổi nói được hai hay nhiều ngôn ngữ, những triệu chứng của bệnh
Alzheimer và bệnh mất trí nhớ xuất hiện chậm hơn năm năm so với những người chỉ
nói được một ngôn ngữ.
Con gái lớn của chị Vân học làm bánh trung thu. TRAN HONG VAN
Duy trì
bản sắc văn hóa Việt và xây dựng quan hệ gia đình thân thiết
Một vấn đề phổ biến với nhiều gia đình sống ở nước
ngoài là mỗi khi có ông bà sang chơi hoặc nói chuyện trên điện thoại với ông bà
và người thân ở Việt nam, các cháu chỉ dừng lại ở "Cháu chào ông bà ạ. Ông
bà có khỏe không ạ?" là hết "vốn" tiếng Việt.
Bốn năm trước, ba mẹ tôi sang thăm gia đình chúng
tôi khi các con tôi đang ở độ tuổi học tiểu học và mẫu giáo. Ngày đầu tiên các
cháu ở nhà một mình với ông bà, tôi hỏi: "Hôm nay hai anh em ở nhà với ông
bà có ổn không?", "Ổn mẹ ạ," nói rồi con trai tôi chỉ vào cái
máy tính: "Con dùng Google Translate".
Google Translate có thể là một giải pháp tình thế tạm
thời chứ chắc không ai thích kè kè cái máy tính hay điện thoại khi muốn giao tiếp
với người khác cả.
Duy trì tiếng Việt giúp các thế hệ trong gia đình có
thể nói chuyện, trao đổi với nhau về các nét văn hóa truyền thống, các giá trị
trong cuộc sống, hay đơn giản là về lối sống hay cách cư xử trong gia đình khi
có hai nền văn hóa cùng tồn tại, tránh được những xung đột không đáng có do rào
cản ngôn ngữ gây ra.
Một nghiên cứu về duy trì tiếng mẹ đẻ ở Mỹ dẫn câu
chuyện đáng buồn của một gia đình nhập cư người Hàn quốc.
Ông bố và bà mẹ bị gọi tới văn phòng dịch vụ xã hội
của địa phương để trả lời các câu hỏi liên quan đến các vết bầm tím trên người
bọn trẻ. Người ta tìm hiểu ra là chúng bị bố quật roi. Nguyên nhân của sự việc
là do bọn trẻ nói năng và có thái độ không lễ phép với ông nội.
Thực ra bọn trẻ trong gia đình này từ lâu đã không
nói tiếng Hàn quốc ở nhà nhưng chúng buộc phải nói tiếng Hàn với ông khi ông
sang chơi. Tuy nhiên, do lâu ngày không nói tiếng mẹ đẻ, cộng với đặc trưng của
tiếng Hàn là dùng kính ngữ để thể hiện sự tôn trọng với người nói chuyện lớn tuổi
hơn hoặc có địa vị cao hơn, bọn trẻ làm cho người ông cảm thấy bị xúc phạm và
ông quay ra trách mắng người bố, dẫn đến kết cục đáng buồn ở trên.
Ban nhạc của trường Việt ngữ Inner West biểu diễn tại Đại học Sydney. TRAN
HONG VAN
Có cơ hội
việc làm tốt hơn, đặc biệt là việc làm liên quan đến cộng đồng nói tiếng Việt
Nói được tiếng Việt còn cho con cái chúng ta thêm lựa
chọn khi xin việc làm và có cơ hội được trả lương cao hơn. Nhiều nghiên cứu
trên thế giới cho thấy, trong bối cảnh toàn cầu hóa các nền kinh tế như xu hướng
hiện nay, các doanh nghiệp thích tuyển chọn những người nói được hai hay nhiều
ngôn ngữ vì những người này linh hoạt, có hiểu biết về các nền văn hóa khác và
có khả năng giao tiếp trong bối cảnh đa văn hóa và đa ngôn ngữ.
Nghiên cứu ở Quebec, Canada còn cho thấy những người
nói được cả tiếng Anh và tiếng Pháp có thu nhập 1.6% cao hơn những người chỉ
nói được một ngôn ngữ.
Ở trường Việt ngữ Inner West nơi tôi dạy tiếng Việt
cho các cháu trong cộng đồng, khi nói chuyện về nghề nghiệp tương lai, tôi thường
nhắc đến những ví dụ về các nhà khoa học, các ca sĩ hay đầu bếp nổi tiếng mà
các cháu biết, họ lớn lên ở nước ngoài nhưng về Việt Nam làm việc và đã rất
thành công.
Đóng
góp vào sự phát triển đa văn hóa, đa ngôn ngữ
Ngoài những lợi ích cho bản thân và gia đình, nói tiếng
Việt cũng đem lại lợi ích cho xã hội và cộng đồng tại các quốc gia mà người Việt
đến định cư. Duy trì tiếng Việt cũng là duy trì bản sắc văn hóa Việt, góp phần
vào xây dựng xã hội đa văn hóa, đa ngôn ngữ theo xu hướng chung ở các nước có số
lượng dân nhập cư đông.
Chính phủ Úc gần đây đã dành hàng triệu đô la vào
các chương trình khuyến khích phát triển ngôn ngữ cộng đồng với hi vọng duy trì
và phát triển một quốc gia đa ngôn ngữ, đa văn hóa.
*
Bài
viết thể hiện quan điểm riêng của Tiến sĩ Trần Hồng Vân, Đại học Charles
Sturt, Australia.
*
Tin
liên quan
No comments:
Post a Comment