22/08/2018
Tuần trước, báo chí Việt Nam đồng loạt chọn câu
chuyện mà bà Hà Bích Liên, một tiến sĩ làm việc tại Đại học Sư phạm TP.HCM, kể
tại tọa đàm “Công tác quản lý nhà nước về du lịch của TP.HCM - 25 năm thành
công và thách thức”, do Sở Du lịch TP.HCM tổ chức, làm “điểm nhấn”.
Theo đó, hồi trung tuần tháng 4 vừa qua, tàu Ovation
of The Seas với thủy thủ đoàn 1.600 người, chở theo 4.000 du khách ngoại quốc đến
TP.HCM nhưng chẳng ai lên được bờ vì lúc đó các tàu chở hàng đậu kín cảng Phú
Mỹ, tàu Ovation of The Seas không có chỗ thả neo.
Bà Liên kể thêm rằng, tình trạng không có bến để các
tàu du lịch loại cực lớn (cruise) đưa du khách đến thăm thú Sài Gòn cũng là
nguyên nhân khiến tàu Voyager of the Seas, chở 2.800 du khách gạt Sài Gòn ra
khỏi hải trình vào đầu tháng 9 tới. Tương tự, tàu Ovation of The Seas, chở theo
4.800 du khách khác cũng đã hủy kế hoạch ghé Sài Gòn vào đầu tháng 10 tới. Bà
Liên nhấn mạnh, đó là lý do nhiều công ty lữ hành mất khách, các cơ sở cung cấp
đủ loại dịch vụ ở TP.HCM, kể cả chính quyền thành phố này bỏ lỡ những nguồn thu
lớn.
Bà Liên dẫn Nghị quyết 08 của Bộ Chính trị Đảng CSVN
- ưu tiên phát triển du lịch, trong đó có du lịch đường biển – như một công cụ
hỗ trợ để nhấn mạnh, đó là chuyện “không thể chấp nhận được”. Các cruise thường
chở từ 3.000 đến 5.000 du khách, chủ yếu là du khách từ châu Âu, mức chi tiêu
trung bình khoảng 100 Mỹ kim/người chẳng khác gì cơ hội hái ra tiền, thành ra
không thể ngồi chờ tới khi xây dựng xong cảng chuyên dụng cho cruise, hệ thống
công quyền tại TP.HCM phải hành động ngay lập tức, trước khi các hãng kinh
doanh du lịch đường biển bỏ đi.
Tiếp lời bà Liên, ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở
Du lịch TP.HCM, giải thích, sở dĩ chủ các cảng hiện có ở thành phố này không
mặn mà với cruise vì phí thu được từ các cruise (30.000 Mỹ kim/lần neo đậu) chỉ
chừng 1/7 phí thu từ các tàu chở hàng (230.000 Mỹ kim/lần neo đậu). Ông Vũ tiết
lộ, bởi cảng chuyên dụng cho các cruise là một “vấn đề cẩn giải quyết” nên
TP.HCM sẽ xây dựng “đô thị lấn biển Cần Giờ” với những cảng đủ khả năng đón các
tàu siêu trường, siêu trọng (1).
Tọa đàm “Công tác quản lý nhà nước về du lịch của
TP.HCM - 25 năm thành công và thách thức”, với câu chuyện hàng chục ngàn du
khách ngoại quốc không có chỗ lên bờ chắc chắn sẽ còn được lập đi, lập lại
nhiều lần để minh họa cho chủ trương xây dựng “đô thị lấn biển Cần Giờ” của
Thành ủy TP.HCM hồi cuối năm trước, được ví von như “siêu dự án du lịch – nghỉ
dưỡng”. Đến giờ, người ta chỉ biết diện tích “đô thị lấn biển Cần Giờ” khoảng
2.870 héc ta, trong đó khoảng 1.140 héc ta là lấn biển. Tổng chi phí cho “đô
thị lấn biển Cần Giờ” chưa được công bố nhưng chắc chắn sẽ là hàng trăm ngàn tỉ
(2). Trước mắt, chỉ tính riêng chi phí xây dựng cầu Cần Giờ (một trong những
cây cầu thuộc dự án “đô thị lấn biển Cần Giờ”), chi phí đã là 5.300 tỉ (3).
Rõ ràng du lịch là một lĩnh vực đóng góp đáng kể cho
tăng trưởng nhưng có cần “ưu tiên phát triển du lịch” trên khắp Việt Nam bằng
mọi giá như Bộ Chính trị Đảng CSVN định hướng qua Nghị quyết 08? Đôi cánh của
các cruise có quan trọng tới mức dứt khoát phải kiếm… một cặp, không có là…
“không thể chấp nhận được”?...
***
Cách nay bốn tháng, các doanh nghiệp hoạt động trong
lĩnh vực du lịch trên thế giới rúng động trước phản ứng dữ dội của những cư dân
Venice.
Cho dù rất quan tâm hay chẳng màng đến chuyện đi đó,
đi đây, ít có ai thuộc nhóm chưa bao giờ nghe nhắc đến Venice. Quần đảo với 118
đảo to, nhỏ, nối với nhau bằng 409 cây cầu nằm ở Đông Bắc nước Ý thu hút khách
thập phương không chỉ vì sự cổ kính mà còn vì nét độc đáo được tạo ra từ hệ
thống kênh rạch chằng chịt của nó. Du lịch gắn với Venice từ thế kỷ 18 đến giờ
nhưng cư dân Venice không những không vui mà còn căm thù du lịch, oán giận du
khách.
Hồi cuối tháng 4 vừa qua, dân chúng Venice đổ ra
đường, giật tung, phá sập hệ thống hàng rào mà cảnh sát Venice sử dụng để kiểm
soát – hạn chế du khách vào khu vực trung tâm. Sở dĩ dân chúng Venice trở thành
cuồng nộ vì giải pháp mà ông Luigi Brugnaro - Thị trưởng Venice - đề ra bị họ
cho là… ba rọi, không thể cứu được Venice đang hấp hối. Họ đòi Venice phải là
chỗ dành riêng cho cư dân Venice, họ không muốn Venice thành túi chứa du khách
từ khắp nơi đổ về nữa (4).
Với cư dân Venice, du lịch là đại họa. Năm ngoái,
mỗi ngày, khoảng 60.000 du khách đổ vào khu vực chỉ có 55.000 dân này và mười
năm vừa qua, chính du lịch đã lộn ngược mọi thứ từ trong ra ngoài. Du lịch
không chỉ gây ra đủ loại tác hại nghiêm trọng cho cả môi trường tự nhiên lẫn
sinh hoạt xã hội mà còn đẩy vật giá ở Venice tăng vọt, càng ngày vượt càng xa
tầm với của cư dân Venice thành ra đã có rất nhiều người ngậm ngùi lìa bỏ nơi
họ sinh ra, trưởng thành, từng tưởng có thể gắn bó đến hết đời.
Tuy có tới 30 triệu du khách/năm nhưng từ 2016 đến
nay Venice mấp mé bên bờ vực phá sản do chi tiêu quá mức, đầu tiên là để thu
hút du lịch, kế đó là khắc phục những hậu quả do chính du lịch tạo ra mà nguồn
thu từ du lịch không thể nào bù đắp được. Từng tỏ ra hết sức tự hào vì luôn
được các công ty kinh doanh du lịch đường biển tô vẽ như một vết son nhưng năm
2013, chính quyền Venice cấm tất cả các cruise có trọng tải từ 40.000 tấn trở
lên đến Venice. Sau đó, một Tòa án của Ý tuyên bố hủy lệnh cấm này vì vi phạm
luật pháp hiện hành nhưng nhiều công ty kinh doanh du lịch đường biển loan báo
sẽ ngưng đưa các cruise “siêu trường, siêu trọng” đến Venice để bày tỏ sự đồng cảm
với những bất tiện mà cư dân Venice phải gánh chịu do du lịch nói chung và các
cruise nói riêng, cho đến khi Venice tìm được giải pháp hữu hiệu để có thể tự
bảo vệ chính nó từ những tác động bất lợi của du lịch (5).
UNESCO từng xác định Venice là “di sản văn hóa thế
giới”. Năm ngoái, cũng UNESCO đưa Venice vào danh sách những “di sản văn hóa
thế giới” đang đối diện với nguy cơ bị hủy diệt. Cần lưu ý rằng, trước kia,
trong danh sách vừa kể chỉ có tên những “di sản văn hóa thế giới” tọa lạc tại
các quốc gia đang bị chiến tranh tàn phá!
Du lịch phát triển kéo theo nhiều vấn nạn và những
vấn nạn ấy càng ngày càng nghiêm trọng. Không phải tự nhiên mà giới nghiên cứu
khoa học xã hội cảnh báo về đến “bẫy du lịch”. Không phải tự nhiên mà ở
châu Âu, hết Hy Lạp rồi tới Croatia ấn định số lượng du khách được phép đến đảo
Santorini và Dubrovnik hàng năm. Hy Lạp hay Croatia cùng giải thích, đó là
phương thức duy nhất để bảo vệ những danh lam thắng cảnh, di sản văn hóa của họ
không bị du lịch hủy diệt (6).
***
Nếu đặt cảnh báo của Tiến sĩ Hà Bích Liên, hứa hẹn
của ông Bùi Tá Hoàng Vũ, kế hoạch phát triển “đô thị lấn biển Cần Giờ” của
Thành ủy, chính quyền TP.HCM bên cạnh những vấn nạn nan giải của Venice hẳn sẽ
thấy những bức xúc, trăn trở, đòi hỏi phải có ngay giải pháp để sớm rước những
cruise “siêu trường, siêu trọng” từ khắp nơi trên thế giới vào Sài Gòn vì chúng
mang theo vài ba ngàn du khách/chuyến, mỗi du khách có thể chi tiêu tới… 100 Mỹ
kim là một dạng “có mắt như mù”, “điếc không sợ súng”.
Từ khi Nghị quyết 08 của Bộ Chính trị Đảng CSVN ra
đời, du lịch trở thành lĩnh vực được dành cho đủ thứ ưu tiên để phát triển bằng
mọi giá, có bao nhiêu khu vực ở Việt Nam đã và sẽ tan hoang? Nếu so sánh thật
sòng phẳng lợi - hại, được – mất giữa kinh tế - văn hóa – xã hội, kể cả chính
trị ở quá khứ - hiện tại - tương lai, rồi cộng, trừ, nhân, chia thật rõ ràng,
chính xác thì các kế hoạch thúc đẩy du lịch, những đổi thay ở Phú Quốc (Kiên
Giang), Nha Trang (Khánh Hòa), Quảng Nam, Đà Nẵng, Thanh Hóa, Quảng Ninh, dự
tính thành lập ba đặc khu… là yên tâm hay đáng lo?
Đến nay, tiền thu về từ chủ trương phát triển du
lịch bằng mọi giá có đủ để bù cho những cảnh quan tự nhiên bị hủy diệt, bờ biển
bị bao chiếm, hết chục ngàn gia đình ngư dân này đến trăm ngàn gia đình nông
dân khác bị bứng khỏi nơi chôn nhau, cắt rốn, vài ba thế hệ hoang mang, bất
bình vì mất sinh kế?... Những cá nhân vạch ra đường lối, công bố chủ trương,
hoạch định chính sách dường như chỉ nhìn thấy sự lấp lánh của kim ngân, không
nhận ra và cũng chẳng học được gì bổ ích từ thiên hạ nên chỉ bươn bả xúm vào
“phát triển du lịch”.
Giữa năm ngoái, tờ Phụ Nữ TP.HCM đăng tâm sự của ông
Trần Đức Tài – cư dân Đà Lạt. Ông Tài kể một câu chuyện liên quan tới du lịch ở
Barcelona – Tây Ban Nha (Năm 2015, sau khi trở thành Thị trưởng Barcelona, ông
Ada Colau ra lệnh ngưng cấp giấy phép xây dựng khách sạn ở trung tâm thành phố.
Đến đầu năm 2017, dù du lịch chiếm 12% GDP, chính quyền Barcelona vẫn đóng cửa
tất cả các cơ sở lưu trú ở khu vực trung tâm, nâng phí ở các bãi đậu xe dành
cho xe chở khách du lịch để hạn chế du khách. Tại sao vậy? Tại vì du lịch đã
tạo ra một gánh quá nặng mà dân chúng địa phương không kham nổi và chính quyền
thành phố này hiểu rằng, đầu tiên, Barcelona phải là nơi giúp cư dân của nó
sống, làm việc ổn định. Barcelona không thể vứt bỏ điều đó để trở thành khu
giải trí phục vụ du khách quốc tế) và đem câu chuyện ấy so với Đà Lạt của ông.
Tuy Đà Lạt cũng có nhiều cư dân không sống nhờ du
lịch và chính họ tạo ra hồn, cốt riêng để thành phố này phát triển du lịch,
song phát triển du lịch theo kiểu bằng mọi giá đã triệt tiêu bản sắc văn hoá
bản địa độc đáo – vốn tạo ra sức quyến rũ của Đà Lạt. Ông Tài than, dân Đà Lạt
đã bị loại trừ ngay tại thành phố nơi họ sống. Chẳng hạn những quán cà phê hay
quán phục vụ điểm tâm giờ không còn chỗ cho cư dân nào ngồi vì du khách đã
chiếm hết. Đi chơi, du khách có thừa thời gian nhưng cư dân không thể đợi chờ
vì họ còn phải đi làm, đi học cho đúng giờ. Kẹt xe giờ trở thành chuyện bình
thường ở khu vực trung tâm Đà Lạt vì đường quá hẹp và lượng xe hơi, xe buýt chở
khách du lịch quá đông. Đà Lạt vẫn mát lạnh nhưng đã hết bình yên (7).
Du lịch đã được Bộ Chính trị Đảng CSVN xác định là
một trong những “mũi nhọn” của nền kinh tế. “Mũi nhọn” đó đang đâm thủng “phát
triển bền vững” và vết tóac càng ngày càng rộng.
-----------------------
Chú thích
Chú thích
No comments:
Post a Comment