Chủ
Nhật, 5 tháng 11, 2017
Cuối
cùng thì cuốn sổ hộ khẩu, một tàn tích dai dẳng của lề lối quản lý hành chính
lạc hậu, của chế độ bao cấp lỗi thời, đã chính thức bị thải bỏ. Nó đã làm xong
nhiệm vụ của nó, dù thứ nhiệm vụ ấy chẳng lấy gì làm vinh quang cho lắm.
Bỏ
sổ hộ khẩu, đó là tin vui, nhưng là thứ “vui sao nước mắt lại trào”. Nghị quyết
số 112/NQ-CP được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ký ngày 30.10.2017 về đơn giản hóa
thủ tục hành chính liên quan đến quản lý dân cư thuộc chức năng của Bộ Công an,
đã quyết định nhiều điều liên quan đến hộ khẩu. Đáng lưu ý nhất là: Bãi bỏ hình
thức quản lý dân cư đăng ký thường trú bằng Sổ hộ khẩu và thay thế bằng hình
thức quản lý thông qua mã số định danh cá nhân; Bãi bỏ kết quả giải quyết thủ
tục là Sổ hộ khẩu và thay thế bằng hình thức cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ
liệu quốc gia về dân cư.
Với
nghị quyết này, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc và chính phủ đương nhiệm
đã thể hiện thái độ dứt khoát đối với một thứ công cụ hết tác dụng, thậm chí
phản tác dụng, cực kỳ vô lý trong đời sống xã hội hiện nay. Ân huệ cuối cùng mà
Thủ tướng ban phát cho sổ hộ khẩu là nó được phép sống trọn nốt tháng 10, chỉ
chính thức bị đào thải khi cuộc sống xã hội Việt Nam bước vào ngày đầu tiên của
tháng 11. Sau này, các niên biểu, các nhà chép sử sẽ dõng dạc nhấn cây bút với
nét mực thật đậm mà biên rằng: Kể từ ngày 1.11.2017, sổ hộ khẩu chính thức hết
thời, không còn tác oai tác quái như trước nữa.
Sổ hộ khẩu gia đình
Kể
ra, bây giờ mới bỏ sổ hộ khẩu, bỏ chính sách quản lý con người và xã hội bằng
hộ khẩu cũng là quá muộn. Cuộc sống thay đổi, chuyển biến, đi lên, tiến bộ
không ngừng, đáng nhẽ những nhà làm chính sách, nhà quản lý phải bắt kịp những
thay đổi đó, nhưng trong rất nhiều chục năm có những thứ cứ dậm chân tại chỗ
trong sự cổ hủ, lạc hậu. Sổ hộ khẩu là minh chứng rõ nhất.
Nói
một cách công bằng, đã có thời gian dài, nhất là trong hoàn cảnh chiến tranh,
rồi tiếp đó là những năm tháng dưới “ách bao cấp” khi vật chất, điều kiện sinh
hoạt thiếu thốn đủ đường, thì sổ hộ khẩu làm nhiệm vụ quản lý của nó. Không có
sổ hộ khẩu, không thể nắm được tương đối chính xác số lượng con người để huy
động vào việc thực hiện những nhiệm vụ thời đại, như người lính ra chiến
trường, người lao động ở lại hậu phương, người đi học, người được chuẩn bị cho
mai sau, v.v.. Không có hộ khẩu, sẽ khó mà phân phối lượng hàng hóa quá ít ỏi
cho số đông người đang chịu cảnh thiếu thốn. Cuốn sổ hộ khẩu có lúc được coi là
căn cứ pháp lý cụ thể nhất để chứng minh sự tồn tại của hộ gia đình, của từng
cá nhân trong đời sống. Không có sổ hộ khẩu, dù đang sống sờ sờ ra đó vẫn là
siêu hình, là bất hợp pháp.
Cuốn
sổ hộ khẩu, nói chính xác, từng có uy lực ghê gớm. Muốn di chuyển nơi này nơi
khác trên đất nước mình, đi học, đi làm, thậm chí đi bộ đội, làm giấy tờ xác
nhận lý lịch, yêu nhau lấy nhau, vào đoàn vào đảng, khai sinh khai tử, mua nhà
mua đất, bán xe bán cộ… mà không có hộ khẩu, không chuyển được khẩu, cũng đành
bó tay. Không hộ khẩu, không có tên trong cuốn sổ mỏng tang nhưng nặng nghìn
cân ấy, thì bị coi là người ngoài xã hội, chả ai dám nhận, dám dùng. Không hộ
khẩu, sẽ không có gạo, nước, điện, than, dầu, thịt cá, đậu phụ, vải vóc quần
áo, xe cộ, trăm thứ trên đời. Mất sổ hộ khẩu, chẳng khác gì tự đặt gia đình
mình, bản thân mình ra ngoài trật tự xã hội, thậm chí ngoài vòng pháp luật.
Thành ngữ của một thời “bị cắt hộ khẩu”, “mất sổ hộ khẩu” nói lên sự thất vọng
tột cùng của con người khi họ cảm thấy bị đẩy ra ngoài lề cuộc sống hợp pháp.
Quan trọng đến mức, mất sổ hộ khẩu, dù sống sờ sờ ra đó nhưng cũng không có
quyền làm người.
Buồn
cười nhất là cái gì cũng đòi hộ khẩu. Muốn mua cái nhà không được bởi không có
hộ khẩu thì không làm được giấy tờ sang tên. Muốn nhập được khẩu vào thành phố
thì nhà chức việc lại vặn hỏi đã có nhà chưa. Mua nhà phải có hộ khẩu, nhập
khẩu phải có nhà, cái sự vô lý ấy kéo dài suốt bao nhiêu năm trời, dân tình oán
thán nhưng cứ cắn răng chịu bởi nhà nước bảo sao phải làm vậy. Chính sách quản
lý bằng hộ khẩu dần dần trở thành tai họa cho dân lành.
Sổ
hộ khẩu, với chính quyền thì đó là công cụ quản lý chặt chẽ, hữu hiệu, cần
thiết; nhưng với nhân dân, đó là chiếc vòng kim cô trói buộc, một thứ tai ách mà
họ phải gồng mình gánh chịu. Cởi bỏ được vòng kim cô-sổ hộ khẩu, không khác gì
được tháo cũi sổ lồng, sống thuận lẽ tự nhiên, thuận theo trào lưu tiến bộ.
Xã
hội Việt Nam hiện đại sau năm 1975 từng chứng kiến những cuộc tháo cởi mang
tính đột phá, như bãi bỏ lối làm ăn tập thể hợp tác xã nông nghiệp lạc hậu, trì
trệ, thay vào đó bằng khoán hộ, khoán sản phẩm; bỏ cơ chế bao cấp, kinh tế tập
trung máy móc, cho phép mở rộng thị trường, thương nghiệp nhiều thành phần; bỏ
tư duy kinh tế nhà nước thống soái, cho phép phát triển kinh tế tư nhân; bỏ
ngăn sông cấm chợ, cho phép buôn bán tự do… Nay thì thêm một bước đột phá quan
trọng cực kỳ: Bỏ sổ hộ khẩu.
Thực
ra, nói cho cùng, bỏ sổ hộ khẩu không phải là công lao thành tích gì, chỉ là sự
quay trở về điều bình thường của cuộc sống, điều mà nhiều quốc gia trên thế
giới đã áp dụng, người dân đã được thụ hưởng, nhưng ở ta thì thành quý hiếm,
chật vật vươn tới.
Cuốn
sổ hộ khẩu tai ách này nay bị xóa sổ, nhưng có lẽ chúng ta phải lưu lại vài
cuốn như một thứ chứng tích về loại công cụ đè nén, kìm hãm xã hội và con người
kéo dài suốt bao năm. Cho con cháu đến ngắm và kinh.
----------------------------------
LIÊN QUAN :
Chính phủ đồng ý bỏ sổ hộ khẩu - Cổng thông tin điện tử chính phủ
Toàn văn Nghị Quyết 112/NQ-CP của Chính
phủ: Nghị Quyết 112
No comments:
Post a Comment