Đặng Xuân Canh
04/11/2017
Giáo sư Nguyễn Đình Cống đã cho đăng một loạt 4 bài
(Bản chất con người; Vật chất và ý thức; Đấu tranh giai cấp; Giá trị thặng dư)
để chứng minh tính chất đất sét trong đá tảng của chủ nghĩa Marx-Lenin. Tôi xin
bổ sung tiếp một bài “Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?” để góp phần vào một khẳng
định: “Sự sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu xuất phát từ bản chất của học
thuyết Marx”.
Bài có 3 phần, gồm:
1- Chủ nghĩa Marx là một hệ tư tưởng sai ngay từ đầu.
2- Tiên tri của Marx về xã hội cộng sản dựa vào một
học thuyết giả khoa học.
3- Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?
Đặng
Xuân Canh
------------------------------------------
Phần
1
Chủ nghĩa Marx là một hệ tư tưởng sai ngay từ đầu
Để giải thích vì sao Đảng cộng sản Việt Nam kiên định
Chủ nghĩa Marx – Lenin, ngày 29-12-2009, ICT News đã viết và đăng trên http://baomoi.com: Sau sự kiện chế độ
XHCN ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, CNXH thế giới lâm vào thoái trào, trong nước
ta có một số người hoài nghi về sự đúng đắn của chủ nghĩa Marx-Lenin. Có thể
nói chưa bao giờ chủ nghĩa Marx-Lênin lại đứng trước những thử thách nghiêm trọng
như hiện nay. Nhưng sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu chỉ
là sự sụp đổ của một mô hình CNXH trong quá trình đi tới mục tiêu xây
dựng XHCN. Nó không đồng nhất với sự cáo chung của CNXH với tư cách một lý tưởng,
một mục tiêu, một chế độ xã hội kiểu mới thuộc về hình thái kinh tế xã hội Cộng
sản chủ nghĩa.
Viện Triết học thuộc Viện hàn lâm khoa học xã hội Việt
Nam, ngày 09-01-2016, đã viết bài “Giá trị thời đại của triết học Marx“
đăng trên http://philosophy.vass.gov.vn: Chúng
ta không cố tình biện hộ cho những thất bại của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và
Đông Âu đầu thập niên 90 của thế kỷ 20, cũng không lảng tránh trách nhiệm trước
lịch sử. Nhưng những sai lầm đó không xuất phát từ bản chất của học
thuyết Marx về chủ nghĩa xã hội mà bắt nguồn từ sự vi phạm những
nguyên tắc biện chứng của chủ nghĩa Marx trong quá trình xây dựng và ứng dụng
mô hình hiện thực của chủ nghĩa xã hội.
Để chứng minh thất bại của chủ nghĩa xã hội ở Liên
Xô và Đông Âu và sự thoái trào của CNXH thế giới không phải chỉ là sự sụp đổ của
một mô hình mà xuất phát từ chỗ chủ nghĩa Marx là một hệ tưởng sai ngay từ đầu,
nhà nghiên cứu Richard Pipes, trong bài “Chủ nghĩa Marx là một giấc mộng
hão huyền vĩ đại nhất thế kỷ 20“ đã phân tích như sau (*):
Từ năm 1917, sau khi những người Bolshevik cướp được
chính quyền ở nước Nga, đã mưu toan xây dựng xã hội theo các nguyên tắc cộng sản
trên khắp thế giới. Nhưng rồi tất cả các cuộc thí nghiệm đó đều đã thất bại. Chủ
nghĩa cộng sản đã sụp đổ ngay tại nước Nga. Còn hôm nay nó chỉ tồn tại trong
vài nước: Trung Quốc, Bắc Hàn, Việt Nam, Cuba. Ở những nước này, nó đang trong
quá trình phân rã. Các đảng cộng sản cầm quyền đã phải nhượng bộ rất nhiều
nguyên tắc cộng sản để giữ chính quyền khỏi sụp đổ. Tại sao vậy?
Trước hết, hãy tìm nguyên nhân về sự tan rã của Liên
Xô là nhà nước cộng sản đầu tiên và cũng là động cơ chủ yếu của toàn bộ phong
trào cộng sản quốc tế, từ các tiền đề và cương lĩnh cộng sản của nó.
Các kết quả nghiên cứu được công bố sau năm 1991 đã
đưa ra hàng loạt nguyên nhân: do kinh tế trì trệ, do công dân Liên Xô đã có điều
kiện tiếp xúc với nguồn thông tin nước ngoài, do thất bại ở Afghanistan, do
không đủ sức theo đuổi cuộc chạy đua vũ trang, do chính quyền bất lực trước
phong trào bất đồng chính kiến trong nước, do phong trào Đoàn Kết ở Ba Lan làm
suy sụp tinh thần của ban lãnh đạo Liên Xô, v.v. Tất cả các nguyên nhân đó đều
có thật, nhưng chúng chỉ có thể tác động mạnh đối với một cơ thể ốm yếu chứ
không thể làm sụp đổ một đế chế Liên Xô lúc ấy còn nhiều tiềm lực. Vậy thì tại
sao? Đó là vì chủ nghĩa Marx, cơ sở lý luận của chủ nghĩa cộng sản
đã mang sẵn trong mình hạt giống của sự tự hủy: Chủ nghĩa Marx hình thành trên một
triết lý sai lầm về lịch sử và một học thuyết tâm lý phi thực tế. Có
thể kể ra như sau:
1. Luận điểm cơ bản của chủ nghĩa Marx về
sở hữu tư nhân là hoàn toàn sai. Luận điểm của Marx
cho rằng sở hữu tư nhân là một hiện tượng nhất thời, chỉ tồn tại trong giai đoạn
chuyển tiếp giữa chủ nghĩa cộng sản nguyên thủy và giai đoạn sau chót của nó.
Nhưng các chứng cứ hiện có lại chứng tỏ đất đai là nguồn gốc chủ yếu của tài sản
vào thời tiền sử, đều nằm trong tay các Vua, Chúa hoặc nằm trong tay các bộ lạc,
các gia đình hoặc cá nhân. Gia súc, thương mại, vốn liếng có ở khắp nơi và luôn
luôn trong tay tư nhân. Từ đó có thể kết luận rằng sở hữu tư nhân không phải là
hiện tượng nhất thời mà là một thành tố thường trực của xã hội và chủ nghĩa
Marx cố gắng bãi bỏ, tiêu diệt nó là sai lầm.
2. Quan điểm của chủ nghĩa Marx về khả
năng cải tạo bản chất của con người để phù hợp với chủ nghĩa cộng sản cũng là một
sai lầm và đã thất bại. Quan điểm của Marx
cho rằng dùng cưỡng ép giáo dục có thể tạo ra những con người mà trước Marx,
Platon đã từng mong muốn là tạo ra “con người mà riêng tư và tư hữu bị
loại bỏ ra khỏi đời sống“, trở thành con người không còn ước mơ sáng tạo,
con người sẵn sàng tan biến vào xã hội. Giả sử các chế độ cộng sản có cố gắng
làm được điều đó thì họ cũng không duy trì được kết quả. Các chuyên gia luyện
thú đều thấy rằng sau một thời gian luyện tập, các con thú có thể làm được một
số trò nhưng để chúng trở lại môi trường tự do thì chúng sẽ trở lại các hành vi
tự nhiên. Mặt khác các đức tính có được do cưỡng ép giáo dục không có tính di
truyền. Thế hệ kế tiếp sẽ bước vào thế giới với những ước mơ không phải là cộng
sản. Vì thế các đảng cộng sản (trong đó có Đảng cộng sản Việt Nam) đã nhiều năm
chủ trương đào tạo “con người mới xã hội chủ nghĩa“ mà không làm được. Cuối
cùng chủ nghĩa cộng sản đã thất bại vì nó không thể làm thay đổi bản chất con
người để phù hợp với nó.
3. Tính chất của thế giới hiện thực buộc
các chế độ cộng sản phải coi bạo lực là biện pháp quản lý thường trực. Muốn bắt người ta từ bỏ cái người ta được sở hữu và hy sinh quyền lợi của
mình cho quyền lợi của nhà nước cộng sản thì phải trao cho các cơ quan quản lý
các quyền lực tuyệt đối. Lênin cũng hiểu như vậy nên ông nói:
“Chuyên chính vô sản là một chính quyền dựa trực tiếp
vào bạo lực, không bị hạn chế bởi bất cứ luật lệ nào, không bị gò bó bởi bất cứ
nguyên tắc nào“.
Điều 4 Hiến pháp và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa của Việt Nam chính là các sản phẩm chuyên chính vô sản đã được Việt Nam
hóa. Sau khi Liên Xô sụp đổ, một số chính quyền cộng sản dựa vào bạo lực đã kéo
dài được sự tồn tại với cái giá phải trả là sự đau khổ kéo dài của nhân dân, đồng
thời đã làm tiêu ma mục đích mà Marx mong muốn là đem lại sự bình đẳng cho mọi
người dân.
Chuyên chính vô sản dựa vào bạo lực đã tự tạo ra một
giai cấp mới, đó là “các đảng viên có chức quyền ở các cấp của đảng cộng sản“,
và đảng bây giờ trở thành giá trị tự thân và mục đích tự thân.
Lúc này, “Đảng tức Nhà nước“ không còn cách nào khác
là phải nuông chiều “giai cấp mới“ vì nó là lực lượng bảo vệ quyền lực cho đảng.
Tầng lớp quan liêu phát triển nhanh chóng. Lý do là tất cả mọi mặt của đời sống
xã hội, trong đó có kinh tế, đều do nhà nước quản lý. Để làm được việc quản lý
phải có đội ngũ quan chức quan liêu đông đảo làm những “con dê tế thần“. Các
chính quyền cộng sản cung cấp cho họ những khoản ưu đãi đặc biệt và từ tầng lớp
này đã hình thành một giai tầng đặc quyền đặc lợi thế tập. Từ đây, lý tưởng
bình đẳng của Marx đã chấm dứt, vì muốn mọi người đều bình đẳng về sở hữu nhưng
lại tạo ra bất bình đẳng về quyền lợi. Mâu thuẫn giữa mục đích và phương tiện
như thế đã bén rễ ngay trong lòng chủ nghĩa cộng sản và trong đời sống ở các quốc
gia do đảng cộng sản độc quyền cai trị và làm ruỗng nát cơ thể của đảng.
4. Khẩu hiệu “Vô sản các nước liên hiệp
lại“ đã được Marx và Engels kêu gọi trong Tuyên ngôn của Đảng cộng sản, nhưng sự
thống nhất của giai cấp vô sản không thể nào đặt cao hơn tình quê hương và giống
nòi. Với bất kỳ nước nào, hễ bị nước ngoài đe dọa thôn
tính thì tất cả các giai cấp trong nước lập tức đoàn kết lại.
Những khiếm khuyết kể trên vốn thuộc về bản chất của
chủ nghĩa cộng sản và đó là lý do đã xuất hiện “chủ nghĩa xét lại“ chủ nghĩa
Marx.
5. Chế độ cộng sản ở các nước đều làm
theo thiết kế của Lênin, xây dựng bộ máy quản
lý theo mô hình quân đội, tất cả đều chịu sự chỉ huy từ
trung ương. Cơ cấu tổ chức như vậy có thể thích hợp với thời chiến nhưng kém hiệu
quả trong xây dựng ở thời bình. Nó trở thành xơ cứng, tự tạo ra mối đe dọa nội
tại là sự bàng quan và tính thụ động của quần chúng, dẫn đến sự tụt hậu liên tục
về kinh tế và khoa học kỹ thuật.
Muốn khắc phục tình trạng này phải nới lỏng các biện
pháp quản lý. Nhưng một khi nới lỏng quản lý thì toàn bộ chế độ sẽ lung lay vì
nó vốn là một hệ thống hoàn chỉnh. Do vậy, khi Gorbachev cải cách, nới lỏng một
chút, lập tức chế độ Xô Viết bị rạn nứt rồi sụp đổ. Các nhà lý luận của Đảng cộng
sản Việt Nam vu cho Gorbachev làm sụp đổ Liên Xô là sự vu cáo thiếu biện chứng,
thiếu trí tuệ. Sự thật chế độ cộng sản là một chế độ không có khả năng thích
nghi với những điều kiện đã thay đổi. Nó là một chế độ không thể cải tạo. Chính
sự thiếu năng động, vốn thuộc bản chất của chủ nghĩa cộng sản, cuối cùng đã dẫn
nó đến sụp đổ.
Đến đây có một câu hỏi: Vì sao chủ nghĩa
Marx có nhiều khiếm khuyết về bản chất như thế lại có thể chi phối gần
một nửa thế giới trong gần một thế kỷ vừa qua?
Ở đây phải kể đến vai trò của hệ tư tưởng điều khiển,
dẫn dắt các phong trào cộng sản. Đó là học thuyết do Marx đề xướng ở thế kỷ thứ
19, khi chủ nghĩa tư bản ở thời kỳ hoang dã, tích lũy tư bản nguyên thủy. Học
thuyết này tạo ra một huyền thoại về thiên đường dưới trần gian và chiến lược
đưa thiên đường đó về trái đất, được Lênin áp dụng lần đầu vào cuộc sống. Hệ tư
tưởng đó đã được một số trí thức hưởng ứng và truyền bá rộng trong số những người
mong muốn có sự thay đổi cuộc sống nhưng thiếu kiến thức để thực hiện. Một cuộc
khảo sát ở Liên Xô vào năm 1922, sau khi đảng Bolshevik cầm quyền cho thấy chỉ
có 0,6% đảng viên đã qua bậc đại học, 6,4% đã qua bậc trung học, 92,7 % đảng
viên không đủ kiến thức để hiểu chủ nghĩa Marx và các nhiệm vụ của họ phải làm,
4,7% đảng viên hoàn toàn mù chữ. Trong buổi đầu chưa cướp được chính quyền, các
đảng cộng sản thường ít đảng viên. Họ luôn luôn bị săn đuổi. Họ chịu nhiều nguy
hiểm chứ chưa có quyền lợi gì. Nhưng sau khi đảng đã chiếm được chính quyền thì
khác. Khi đảng có quyền phân chia quyền lợi đã chiếm được và quyết định các
hình thức thưởng, phạt thì các đảng có vô số cảm tình viên ủng hộ hệ tư tưởng cộng
sản thống trị xã hội, vào đảng để kiếm chác địa vị và tiền. Đối với họ, hệ tư
tưởng chỉ là tấm vải khoác ngoài nhằm che đậy bản chất thật của chế độ. Quyền lực
và sự tồn vong của đảng mới là mục đích chính. Vì thế đối với họ, chỉnh huấn tư
tưởng, phê bình, tự phê bình chỉ là những việc làm vô tích sự. Tư tưởng cơ hội
này đã bộc lộ rõ khi Liên Xô tan rã vào năm 1991. Những kẻ thuộc giai tầng đặc
quyền đặc lợi của Liên Xô lập tức từ bỏ hệ tư tưởng Mác xít, lợi dụng “tư hữu
hóa“ để thu vén cá nhân, biến tất cả tài nguyên và các phương tiện sản xuất của
đất nước thành tài sản riêng của họ.
Các cuộc thí nghiệm xã hội cộng sản không tưởng đã
đưa đến cái chết cho khoảng 85 đến 100 triệu người, nhiều gấp 1,5 lần số người
chết trong cả 2 cuộc thế chiến. Vậy mà, sau khi gây ra những cuộc chém giết đẫm
máu vẫn chưa thấy thiên đường, những kẻ cuồng tín cộng sản vẫn còn trâng tráo
biện hộ cho Marx “nếu không có các cuộc thử nghiệm cách mạng như thế, làm sao
biết được mô hình xã hội của Marx là đúng hay sai“! Những người còn sống không
chịu ở yên dưới ách cai trị độc tài của cộng sản thì bị đàn áp, bị bị tù đày. Họ
thường là những người có năng lực và tháo vát nhất. Kết quả đã diễn ra cuộc tiến
hóa giật lùi: những người tháo vát, trung thực thì bị hại. Những kẻ chỉ biết gọi
dạ bảo vâng thì có xác suất tồn tại cao nhất. Xã hội cộng sản vì thế tự đánh mất
những người con ưu tú, nên cứ lún sâu mãi trong cảnh đói nghèo.
Mong muốn có sở hữu thuộc về bản năng con người, còn
muốn có sự tôn trọng tài sản của người khác thì phải được giáo dục. Nếu một ai
đó phát hiện ra rằng quyền sở hữu của anh ta không được tôn trọng thì anh ta rất
có thể trở thành người truyền bá những bản năng tham tàn nhất. Điều này đã xảy
ra sau khi chế độ cộng sản ở Liên Xô sụp đổ. Ở những nơi đó, nó đã cản trở quá
trình chuyển tiếp sang nền kinh tế thị trường thực thụ, một nền kinh tế dựa
trên sự tôn trọng quyền tư hữu.
(*) “Tổng kết chủ nghĩa cộng sản“ của Richard
Pipes, Talawas tháng 9-2007
(Còn tiếp)
Đ.X.C.
Tác giả gửi BVN
*
*
Đặng Xuân Canh
05/11/2017
Giáo sư Nguyễn Đình Cống đã cho đăng một loạt 4 bài
(Bản chất con người; Vật chất và ý thức; Đấu tranh giai cấp; Giá trị thặng dư)
để chứng minh tính chất đất sét trong đá tảng của chủ nghĩa Marx-Lenin. Tôi xin
bổ sung tiếp một bài “Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?” để góp phần vào một khẳng
định: “Sự sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu xuất phát từ bản chất của học
thuyết Marx”.
Bài có 3 phần, gồm:
1- Chủ nghĩa Marx là một hệ tư tưởng sai ngay từ đầu.
2- Tiên tri của Marx về xã hội cộng sản dựa vào một
học thuyết giả khoa học.
3- Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?
Đặng
Xuân Canh
------------------------------------
Phần
2
Tiên tri của Marx về xã hội cộng sản dựa vào một học thuyết giả
khoa học
Khi Karl Marx còn sống, học thuyết về quy luật tiến
hóa sinh vật của Darwin đã gây nguồn cảm hứng sâu sắc đối với Marx, để từ đó Marx
suy đoán quy luật tiến hóa xã hội loài người, sẽ từ cộng sản nguyên thủy tiến
hóa dần đến một xã hội cộng sản mà ở đó không còn giai cấp, không còn người bóc
lột người, không còn nhà nước, bình đẳng tuyệt đối giữa người và người, của cải
dồi dào đến mức mọi người làm theo năng lực hưởng theo nhu cầu. Có lẽ vì vậy,
trước mộ của Marx ở nghĩa trang Highgate - London, Engels đọc điếu văn, đã ví
Marx là “Darwin của khoa học xã hội“.
Không may cho Marx, học thuyết tiến hóa sinh vật của
Darwin mà Marx dựa vào, đã và đang bị nhiều nhà khoa học trong giới khoa học
sinh vật, sinh hóa, cổ sinh học phê phán là một học thuyết giả khoa học.
Trang New Scientist, chuyên đề “Cuộc khủng hoảng
mang tên thuyết tiến hóa“ đã đăng bài “Darwin sai ít nhất ở 9 luận điểm chính”
sau đây:
1- Thuyết
Darwin sai với Quy luật tạo sinh
Louis Pasteur, nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực
vi sinh vật học đã tuyên bố:” Sự sống phải bắt nguồn từ sự sống“, theo đó, hiểu
đơn giản thì con cái phải do cha mẹ sinh ra. Một sinh vật có ý thức, dù là một
tế bào đơn giản nhất cũng không thể được tạo ra từ sự kết hợp ngẫu nhiên của những
nguyên tử hóa học vô thức (do Darwin tưởng tượng). Đó là một định luật đã được
Pasteur chứng minh bằng thực nghiệm, có tên là Định luật tạo sinh (The law of
biogenesis).
2- Darwin
đã để “một khoảng trống hoàn toàn“ trong thuyết tiến hóa của ông
Tế bào nhân sơ (do Darwin tưởng tượng) không tiến
hóa lên tế bào nhân chuẩn qua đột biến mà qua dị hợp cộng sinh (symbiosis). Sự
kiện các vi khuẩn đơn bào tiến hóa thành những tế bào lớn hơn và phức tạp hơn
chúng gấp trăm lần là một khoảng bị bỏ trống trong thuyết tiến hóa của Darwin.
Nhà sinh vật học Jonatthan và nhà toán học William Dembski kết luận: Không có bất
cứ bằng chứng nào cho thấy có những dạng sống đơn giản hơn mà từ nó nhân sơ tiến
hóa thành.
3- Tưởng
tượng của Darwin hoàn toàn ngược với những lưu trữ hóa thạch về sự bùng nổ sự sống
trong kỷ Cambri
Cách đây khoảng 530 triệu năm đã xuất hiện đột ngột
hầu hết các nhánh động vật chính mà các lưu trữ hóa thạch đã chứng minh. Trước
đó hầu hết các sinh vật chỉ là những cá thể đơn giản. Chỉ trong vòng 70 đến 80
triệu năm, sự tiến hóa gia tăng với một tốc độ ngạc nhiên và bí ẩn. Darwin đã từng
ghi trong cuốn sách Nguồn gốc các loài của ông rằng sự hóa thạch
trong kỷ Cambri đã đặt ra một mâu thuẫn đối với thuyết tiến hóa của ông vì thuyết
tiến hóa của Darwin nói ngược lại rằng sự tiến hóa diễn ra từ từ từng tí một và
trải qua một quãng thời gian vô cùng dài.
4- Thuyết
tiến hóa của Darwin không có các mắt xích kết nối trung gian
Chính Darwin nói: Số lượng các hình thái trung gian
phải đã từng tồn tại trên trái đất với số lượng rất lớn. Tại sao không thể tìm
thấy chúng trong các lớp địa tầng? Giáo sư Stephen J. Gould của đại học Harvard
cho biết: Mọi nhà cổ sinh vật học đều biết rằng các lưu trữ hóa thạch chứa đựng
rất ít các dạng sinh vật trung gian. Quá trình chuyển đổi giữa các nhóm chỉ có
thể nói là xảy ra một cách đột ngột.
5- Thuyết
Darwin ngược với tính cố định, không thay đổi của sinh vật
Tính cố định (stasis) của hầu hết các giống loài hóa
thạch xuyên suốt quá trình tồn tại lâu dài của nó như được thấy trong địa chất
đã được tất cả các nhà cổ sinh vật học công nhận một cách hiển nhiên. Điều này
trái với thuyết Darwin, nhưng chưa được nghiên cứu chi tiết.
6- Không
như tưởng tượng của Darwin, chưa có bằng chứng nào cho thấy thông tin có thể tiến
hóa thông qua đột biến.
Norbert Weiner, giáo sư Toán học của đại học MIT, được
coi là cha đẻ của ngành điều khiển học (cybernetics) khẳng định: Thông tin
trong DNA là thông tin. Thông tin không phải là vật chất hay năng lượng. Chủ
nghĩa vật chất nào thất bại trong việc nhận thức điều này sẽ không thể sống sót
nổi một ngày. Thông tin không phải là vật chất nhưng nó có thể được chuyển tải
thông tin thông qua vật chất. Chưa có bằng chứng nào cho thấy thông tin có thể
tiến hóa hay cải tiến thông qua đột biến. Do đó không thể nào tin rằng có thể xảy
ra sự tiến hóa ngẫu nhiên và mù quáng.
7
– Đấu tranh sinh tồn không phải là động lực chính cho tiến hóa sinh vật
như Darwin nghĩ
Các nhà khoa học tại đại học Bristol cho rằng “không
gian sinh sống“ mới là động lực chính cho tiến hóa sinh vật. Các nghiên cứu đã
nêu ra rằng những thay đổi lớn trong tiến hóa đã xảy ra khi động vật di chuyển
đến một không gian sinh sống mới, chưa bị chiếm cứ bởi những động vật khác.
8- “Cây
sự sống“ của Darwin không diễn tả đúng thực tế
Eric Bapteste, nhà sinh vật học của đại học Pierre
& Marie Curie của Pháp cho rằng “Chúng ta không có bằng chứng nào chứng
minh cái cây sự sống của Darwin là một hiện thực“. Những thí nghiệm di truyền
trên vi khuẩn, cây cối và động vật ngày càng tiết lộ rằng các loài khác nhau
lai hợp nhiều hơn chúng ta từng nghĩ. Điều này có nghĩa là thay vì các giống
loài chỉ đơn giản truyền thừa xuống giống nòi riêng rẽ của nó, nó còn trao đổi,
lai tạp với những nhánh tiến hóa khác. Kết quả là một bụi rậm sự sống phức tạp
hơn nhiều so với cái gọi là “cây sự sống“ của Darwin.
9
- Người không tiến hóa từ vượn như Darwin tưởng tượng ra
Các kết quả nghiên cứu hiện đại cho biết quan niệm
cho rằng DNA của vượn giống DNA của người đến 99% không còn đúng nữa, hiện nay
con số này chỉ là 93%. Có những khác biệt lớn xảy ra ở cấu trúc cơ thể, não bộ,
trí khôn, hành vi giữa người và vượn.
Căn
cứ vào đâu để nói thuyết tiến hóa của Darwin là giả khoa học?
Trong cuốn “Sự tiến hóa của sinh vật“, do NXB sách
báo hàn lâm ở New York xuất bản năm 1977, Pierre Paul Grassé, nguyên Chủ tịch
Viện hàn lâm khoa học Pháp, nguyên Chủ nhiệm khoa Sinh học tiến hóa của đại học
Sorbonne – Paris (*) là người trong nghề đã cho rằng thuyết tiến
hóa của Darwin là giả khoa học vì nó không phản ánh lý thuyết khoa học và đã có
những căn cứ thực tế sau đây:
- Thuyết tiến hóa của Darwin là một lý thuyết hoàn
toàn vô bằng chứng, thậm chí có nhiều bằng chứng giả mạo nhưng
lại đóng vai trò một khoa học chính thống.
- Trong thuyết tiến hóa, những tiên đề ẩn
giấu trong những phép ngoại suy tùy tiện,thường là thiếu căn cứ,
tạo ra một thứ giả khoa học. Nó làm cho nhiều nhà sinh hóa và sinh học tin rằng
sự đúng đắn của các khái niệm nền tảng đã được chứng minh rồi, làm cho họ lầm
đường khi họ tin vào những giả định của thuyết tiến hóa nhự một tiên đề. Ví dụ
một giả định có trong thuyết tiến hóa là: “sự đột biến làm cho sinh vật biến đổi
dần dần từng tí một, sau một thời gian tích tụ thành một biến đổi lớn, biến
loài này thành loài khác, tức là tiến hóa“. Các nhà tiến hóa coi giả định đó của
Darwin là một tiên đề, một sự thật hiển nhiên không cần bàn cãi. Từ tiên đề ấy,
họ đưa ra những suy diễn tưởng tượng và những từ ngữ hàn lâm làm cho nhiều người
tưởng lầm là một khoa học. Kèm theo những suy diễn đó còn là những hình vẽ tưởng
tượng, những bằng chứng giả mạo, trở thành một thứ giả khoa học.
Pierre Paul Grassé khuyến khích mọi người, nhất là
những người đang tin vào thuyết tiến hóa của Darwin, nên biết một sự thật là hầu
hết những bằng chứng mà thuyết tiến hóa đưa ra trong hơn 150 năm qua đã bị chứng
minh là sai, có nhiều bằng chứng là giả mạo.
Pierre Paul Grassé giải thích: Bất kể số lượng đột
biến có thể nhiều đến đâu chúng cũng không tạo ra một dạng tiến hóa nào. Đó là
vì chúng bị xóa bỏ bởi chọn lọc tự nhiên. Như vậy có nghĩa là chính chọn lọc tự
nhiên (thuyết của Darwin) sẽ loại bỏ những đột biến, vì hầu hết đột biến gây bất
lợi cho sinh vật. Đây là điều hoàn toàn phù hợp với thực tế và chính vì vậy đột
biến không dẫn đến tiến hóa. Ngày nay khoa học đã có nhiều khám phá mới, sự thật
ngày càng được sáng tỏ, số lượng các nhà khoa học phản đối thuyết tiến hóa của
Darwin ngày càng nhiều.
Trong cuốn “Bác bỏ chuyện hoang đường của học thuyết
Darwin“ (Darwinism: the Refutation of a Myth) xuất bản năm 1987 tại Beckingham
- Kent, nhà sinh học Đan Mạch nổi tiếng Soren Lovtrup đã chỉ ra: Thuyết tiến
hóa nói bò sát biến thành chim. Nếu đúng vậy phải có sinh vật trung gian là
bò-sát-chim, một loại bò sát mọc cánh để tiến tới bay. Nhưng cánh của
bò-sát-chim (hay chim-bò-sát) mới nhú ra đã trở thành vật cản, một bộ phận vướng
víu, một thứ vô dụng đối với con vật, làm khổ con vật. Chọn lọc tự nhiên sẽ phải
hủy bỏ cái cánh vô dụng đó, thay vì thúc đẩy nó phát triển. Hóa ra chọn lọc tự
nhiên lại chống lại sự “tiến hóa“ mà Darwin tưởng tượng. Nói cách khác, chính
lý thuyết của Darwin chống lại Darwin.
Adam Sedgwick, cha đẻ của địa chất học hiện đại, người
đầu tiên khám phá ra những hóa thạch của “kỷ Cambri“ chỉ rõ: Bằng chứng hóa thạch
của kỷ Cambri cho thấy hầu hết các sinh vật ta thấy ngày nay đều ra đời gần như
đồng thời cùng một lúc. Đó là bằng chứng mạnh mẽ bác bỏ học thuyết Darwin.
Quá trình tiến hóa chỉ được tiết lộ thông qua những
sinh vật hóa thạch. Vì vậy kiến thức về cổ sinh học là điều kiện tiên quyết. Chỉ
cổ sinh học mới có thể cung cấp những hóa thạch đó như là bằng chứng và tiết lộ
cho chúng ta biết quá trình hoặc cơ chế của tiến hóa. Trong thuyết tiến hóa,
Darwin đã biến những phỏng đoán, những giả định của ông thành những nguyên lý tổng
quát mà không có bằng chứng thực tế nào đủ tin cậy để từ đó quy nạp thành những
kết luận mang tính định luật.
Tại
sao một học thuyết đã bị nhiều nhà khoa học phản bác như thế vẫn còn hiện diện ở
nhiều trường đại học và trong giáo trình về chủ nghĩa Marx-Lenin ở Việt Nam?
Học thuyết Marx ra đời vào cuối những năm 40 của thế
kỷ 19. Thuyết tiến hóa sinh vật theo con đường chọn lọc tự nhiên của Darwin (và
Alfred Wallace) ra đời vào năm 1859. Ở thời điểm đó, thuyết tiến hóa của Darwin
được nhiều nhà khoa học chấp nhận, đưa vào giảng dạy trong nhiều trường đại học.
Chỉ đến cuối thế kỷ 20, khoa học mới có nhiều phát minh mới, có thể bác bỏ thuyết
tiến hóa của ông. Vì giả thuyết của Darwin đang thịnh hành nên việc sửa đổi nó
không thể một sớm một chiều.
Đối
với các bạn đọc không phải là những nhà cổ sinh học, nói về thuyết Darwin có thể
giúp gì cho bạn?
Bài này không nhằm mục đích giới thiệu với các bạn về
học thuyết Darwin mà nhằm hỗ trợ tài liệu để các bạn tự xét học thuyết Marx được
xây dựng dựa vào một học thuyết giả khoa học như thế có đáng tin cậy không.
(*) Pierre Paul Crassé còn là tiến sĩ danh dự của đại học Brussels và đại
học Ghent (Bỉ), đại học Basel (Thụy Sĩ), đại học Bonn (Đức), đại học Madrid, đại
học Barcelona (Tây Ban Nha), đại học São Paulo (Brazil), là Viện sĩ Viện hàn
lâm khoa học New York, Viện sĩ Viện hàn lâm Hoàng gia về khoa học và nghệ thuật
của Bỉ.
(Còn tiếp)
Đ.X.C.
Tác giả gửi BVN
*
*
Đặng
Xuân Canh
06/11/2017
Giáo sư Nguyễn Đình Cống đã cho đăng một loạt 4 bài
(Bản chất con người; Vật chất và ý thức; Đấu tranh giai cấp; Giá trị thặng dư)
để chứng minh tính chất đất sét trong đá tảng của chủ nghĩa Marx-Lenin. Tôi xin
bổ sung tiếp một bài “Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?” để góp phần vào một khẳng
định: “Sự sụp đổ chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu xuất phát từ bản chất của học
thuyết Marx”.
Bài có 3 phần, gồm:
1- Chủ nghĩa Marx là một hệ tư tưởng sai ngay từ đầu.
2- Tiên tri của Marx về xã hội cộng sản dựa vào một
học thuyết giả khoa học.
3- Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?
Đặng
Xuân Canh
------------------------------------------
Phần 3: Chủ nghĩa Marx còn lại những gì?
Tư
bản (Das Kapital) của Marx là tác phẩm
nền tảng của chủ nghĩa cộng sản. Đó là một tác phẩm kinh điển đỉnh cao của
Marx, xuất bản tại Đức năm 1867. Trong cuốn sách này Marx đã vạch ra mô
hình về sự bóc lột của chủ nghĩa tư bản
và giải pháp của Marx. Marx coi đó là cuốn kinh thánh của giai cấp
công nhân. Ông hy vọng cuốn sách đó sẽ giáng một đòn lý thuyết chí mạng vào
giai cấp tư sản khiến nó không thể sống được.
Mô hình của Marx vạch ra rằng chủ nghĩa tư bản luôn
luôn có xu hướng khủng hoảng nên chắc chắn nó sẽ tự diệt vong và đem lại niềm
tin rằng chế độ tư bản chủ nghĩa phải bị lật đổ và thay thế nó bằng chủ nghĩa cộng
sản. Nói đến chủ nghĩa Marx không thể bỏ qua cuốn Tư bản. Nội
dung cơ bản của mô hình Marx là:
1- Thuyết
giá trị lao động
Marx đã phát hiện ra hệ thống Ricardo phù hợp với mô
hình của ông diễn tả sự bóc lột của chủ nghĩa tư bản. Trong hệ thống của
Ricardo, lao động đóng vai trò then chốt trong việc xác định giá trị. Giá trị của
hàng hóa phải tương ứng với số giờ lao động bình quân được dùng để làm ra hàng
hóa đó.
2- Học
thuyết giá trị thặng dư
Marx gọi lợi nhuận và lợi tức là giá trị thặng dư.
Đó là một bước logic ngắn gọn để kết tội các nhà tư sản là kẻ bóc lột lao động.
Marx đã đưa ra một công thức toán học cho học thuyết giá trị thặng dư của ông
là: Tỷ lệ lợi nhuận “p“ (hay tỷ lệ bóc lột lao động) bằng giá trị thặng dư (s)
chia cho giá trị sản phẩm cuối cùng (r).
Công thức toán học đó được viết là: p = s /
r (công thức a).
Ví dụ: nhà sản xuất thuê công nhân sản xuất váy rồi
bán váy với giá 100 USD / mỗi sản phẩm. Lao động chỉ có giá 70 USD / mỗi sản phẩm.
Ở ví dụ này, tỷ lệ bóc lột là: p = 30 / 100 = 0,3 = 30%.
Marx chia giá trị sản phẩm cuối cùng thành hai dạng
tư bản là tư bản bất biến (C) và tư bản khả biến (V) . Tư bản bất biến đại diện
cho nhà xưởng và máy móc thiết bị sản xuất. Tư bản khả biến là chi phí nhân
công. Từ đó Marx đưa ra phương trình toán về tỷ lệ lợi nhuận của nhà tư sản thu
được là: p = s / [ V + C ] (công thức b).
Marx cho rằng lợi nhuận và sự bóc lột của nhà tư sản
được tăng thêm bằng cách kéo dài ngày lao động. Marx còn cho rằng nhà tư sản
đưa máy móc và công nghệ tiên tiến vào sản xuất chỉ đem lại lợi ích cho nhà tư
sản chứ không có lợi gì cho công nhân. Kết quả là để nhà tư sản bóc lột nhiều
hơn.
Marx lập luận rằng tiền lương trả cho công nhân phải
chiếm toàn bộ tiền thu được từ sản xuất và dùng lập luận đó để chứng minh rằng
chủ nghĩa tư bản là thủ phạm gây ra “cuộc đấu tranh giai cấp“ giữa công nhân và
nhà tư sản.
3- Lợi
nhuận giảm dần và sự tích lũy tư bản
Sự tích lũy tư bản không ngừng tăng lên nhằm đáp ứng
yêu cầu cải tiến hàng hóa để cạnh tranh và làm chi phí nhân công giảm xuống. Muốn
cải tiến hàng hóa phải tăng thêm chi phí về máy móc và công nghệ, khiến tăng tư
bản bất biến (C), do đó giảm lợi nhuận (xem công thức b), đưa đến một cuộc khủng
hoảng trong chủ nghĩa tư bản do “quy luật lợi suất giảm dần“. Các doanh nghiệp
lớn sản xuất được sản phẩm rẻ hơn để thắng lợi trong cạnh tranh, các công ty lớn
trở nên tập trung hơn, dẫn đến sự phá sản của nhiều nhà tư bản nhỏ, công nhân
thất nghiệp gia tăng.
4- Khủng
hoảng của chủ nghĩa tư bản
Chi phí sản xuất hạ, lợi nhuận của nhà tư bản giảm,
sức mạnh độc quyền, mức tiêu dùng của xã hội giảm, công nhân thất nghiệp là những
điều kiện dẫn tới những cuộc khủng hoảng nghiêm trọng hơn và rộng hơn, đưa đến
sự suy thoái của chế độ tư bản chủ nghĩa. Tất cả bắt nguồn từ thuyết giá trị về
lao động. Đó là kết luận của Marx và Engels (sách của Marx và Engels, 1848).
Khi đưa ra kết luận này Marx đã bỏ qua định luật về thị trường của nhà kinh tế
Say nói rằng thị trường có xu hướng hướng tới trạng thái cân bằng và toàn dụng
lao động.
5- Chủ nghĩa đế quốc của chủ nghĩa tư bản tiền tệ
Các nhà tư bản có năng lực trong việc tích lũy vốn
và tạo ra các thị trường mới ở trong nước và nước ngoài đã gây ấn tượng mạnh đối
với Marx. Tuyên ngôn của Đảng cộng sản của Marx và Engels năm 1848 đã viết về
hiện tượng này: ”Trong suốt thời kỳ thống trị hiếm hoi một trăm năm của mình,
giai cấp tư sản đã tạo ra lực lượng sản xuất đồ sộ và khổng lồ hơn tất cả các
thời kỳ trước gộp lại“. Marx, Engels và sau đó, các nhà Macxit luôn luôn mô tả
chủ nghĩa tư bản và các công ty lớn là “những tên đế quốc cố hữu“ bóc lột công
nhân nước ngoài và khai thác cạn tài nguyên của các nước đó.
6- Chủ
nghĩa duy vật lịch sử
Marx chịu ảnh hưởng của hai triết gia là Hegel và
Feuerbach.
Hegel đã có ảnh hưởng sâu sắc đến Marx trong sự phát
triển tiến trình quyết định luận kinh tế của Marx. Chính đề cơ bản của Hegel là
“mâu thuẫn“ (về bản chất), là gốc rễ của mọi sự vận động và sự sống. Hegel đã
mô tả mâu thuẫn này theo phép biện chứng, rằng các lực lượng chống đối nhau cuối
cùng sẽ tạo ra một lực lượng mới. Một “chính đề“ được hình thành
sẽ tạo ra một “phản đề“ phát triển theo hướng ngược lại, và
đến lượt nó sẽ tạo ra một “hợp đề“ mới. Hợp đề mới đó lại trở
thành một “chính đề“, và quá trình cứ lặp lại theo sự tiến bộ của văn minh.
Marx đã áp dụng phép biện chứng đó của Hegel vào quan điểm quyết định luận về lịch
sử của Marx. Tiến trình lịch sử của Marx được mô tả bằng cách sử dụng khái niệm
của Hegel, rằng từ chế độ chiếm hữu nô lệ là chính đề trong thời kỳ Hy Lạp cổ
có phản đề của nó là chế độ phong kiến trong thời kỳ Trung cổ, tạo thành hợp đề
là chủ nghĩa tư bản. Chủ nghĩa tư bản là chính đề mới xuất hiện sau thời kỳ
khai sáng. Phản đề của nó là chủ nghĩa xã hội, rồi dẫn tới đỉnh cao là chủ
nghĩa cộng sản.
Xã hội cộng sản này không phải là chỗ dung nạp mọi
thành phần, mọi tầng lớp xã hội hiện hữu. Thông qua chuyên chính vô sản, các
giai cấp, các thành phần không phải là vô sản, trong đó kể cả các trí thức như
kỹ sư, kiến trúc sư, bác sĩ, luật gia là những nhân tố sáng tạo trong lực lượng
sản xuất, thì trong Tuyên ngôn của đảng cộng sản, Marx gộp vào tầng lớp trung đẳng
(tức tiểu tư sản) cùng với các nhà tiểu công nghiệp, tiểu thương nghiệp, thợ thủ
công, trung nông, là lớp người không nhiệt tình với cách mạng vô sản, bảo thủ
thậm chí là phản động, sẽ biến mất, chỉ còn lại giai cấp vô sản thuần nhất, khi
đó xã hội cộng sản không còn phân chia giai cấp, không xung đột giai cấp, hoàn
toàn bình đẳng giữa người và người.
7- Giải
pháp của Marx là Chủ nghĩa xã hội cách mạng
Với cách lập luận như trên, Marx tin rằng quá trình
lịch sử tất yếu sẽ hướng tới hình thái xã hội cao hơn cả là xã hội cộng sản và
Marx thấy rằng để đạt được nó cần thiết phải có cách mạng. Marx (cùng Engels)
là người đầu tiên đề xuất dùng bạo lực để lật đổ chính quyền tư sản, thiết lập
chủ nghĩa xã hội cách mạng. Điều này thể hiện trong Tuyên ngôn của đảng cộng sản
năm 1848, tại Quốc tế thứ nhất năm 1860 và tại Công xã Paris năm 1871. Marx tán
thành “nền chuyên chính độc tài“, ủng hộ việc xóa bỏ hoàn toàn sở hữu tư nhân
vì cho rằng sở hữu tư nhân là nguyên nhân của xung đột giai cấp. Marx (và sau
này cả Engel) cũng đồng tình với Proudhon rằng đã xóa sở hữu tư nhân thì không
cần đến trao đổi hàng hóa, do đó không có mua bán, không cần đến tiền tệ (sau
này Pôn Pốt đã thực hiện đúng như vậy).
Nhưng
tất cả những điều tiên đoán này của Marx đã không xảy ra. Sau này Leszek Kalakowski, cựu lãnh đạo của Đảng cộng sản Ba Lan đã
tuyên bố: ”Tất cả những lời tiên tri quan trọng của Marx hóa ra đều sai lầm“.
Trên thực tế nhiều vấn đề đã ngược lại với tiên đoán của Marx:
- Dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, tỉ lệ lợi nhuận
không giảm.
- Giai cấp lao động không rơi vào cảnh ngày càng bần
cùng. Tại các nước công nghiệp mức sống trung bình của công nhân đã tăng. Tầng
lớp trung lưu không biến mất như Marx dự đoán, trái lại đã tăng.
- Sau các cuộc suy thoái, chủ nghĩa tư bản vẫn phát
triển, năng động.
- Ở các nước tư bản, không nảy sinh các xã hội xã hội
chủ nghĩa không tưởng mà Marx hình dung.
Tại
sao Marx sai lầm?
- Trước tiên phải nói đến những sai lầm về kiến thức
của Marx trong thuyết về giá trị lao động. Marx đã sai khi bác bỏ quy luật thị
trường của Say và phủ nhận thuyết giá trị của Say nói rằng giá trị của hàng hóa
và dịch vụ sẽ được xác định bằng lợi ích. Theo Say, nếu các cá nhân không có
nhu cầu về một thứ hàng hóa nào đó thì họ không cần biết có bao nhiêu lao động
được đặt vào đó và với họ, thứ hàng đó vẫn không có giá trị. Ngược lại ví dụ ngọc
trai được con người lặn tìm nó vì nó có giá trị chứ không phải nó có giá trị bởi
vì con người mất công lặn tìm nó. Còn có nhiều thứ hàng liên tục tăng giá trị
ngay cả khi những thứ hàng đó cần rất ít lao động chẳng hạn nghệ thuật và đất
đai.
Marx cũng đã bế tắc không giải quyết được “vấn đề
chuyển đổi“, vấn đề về tỷ suất lợi nhuận và giá trị. Trong tập 1 của bộ Tư bản,
Marx khẳng định giá biến động hoàn toàn theo thời gian lao động, do đó Marx kết
luận rằng các ngành cần nhiều vốn sẽ ít khả năng sinh lời hơn các ngành cần nhiều
lao động. Nhưng khả năng sinh lời tương đương nhau ở tất cả các ngành trong dài
hạn, do vốn và các khoản đầu tư có thể di chuyển từ các ngành có khả năng sinh
lời thấp tới các ngành có khả năng sinh lời cao hơn.
- Thứ hai là Marx sai lầm khi đánh giá thấp kiến thức
và công việc vạch chiến lược kinh doanh, quản lý, điều hành của các nhà tư bản
và các nhà doanh nghiệp, phủ nhận công lao to lớn của họ trong việc chấp nhận đầu
tư mạo hiểm, cung cấp vốn để doanh nghiệp có khả năng sinh lời.
- Sau khi Marx qua đời, có sự thay đổi vị trí trong
các giai cấp kinh tế trong xã hội tư bản. Ngày càng nhiều công nhân có cổ phần,
trở thành cổ đông trong các công ty cổ phần, làm chủ sở hữu một phần các công
ty nơi họ làm việc.
- Marx có quan điểm rất ngoan cố và bảo thủ đối với
vai trò của máy móc thiết bị sản xuất tiên tiến trong sản xuất hàng hóa. Marx
không thừa nhận máy móc và công nghệ đã giúp công nhân vận hành công việc sản
xuất đỡ nặng nhọc hơn, xóa bỏ bớt sự “tách ly người lao động“ (alienation) mà
Marx đã từng buộc tội rằng máy móc chỉ giúp nhà tư bản bóc lột công nhân nhiều
hơn. Marx không thừa nhận rằng máy móc còn tạo thêm các việc làm mới, đưa đến
tăng năng xuất lao động trên mỗi đơn vị giờ công lao động, dẫn tới mức lương
công nhân cao hơn.
Phải
chăng Marx là nhà phản kinh tế?
Marx được đào tạo ban đầu từ môi trường triết học. Từ
lĩnh vực này Marx chuyển hướng nghiên cứu về kinh tế chính trị học. Michael
Harrington cho rằng Marx không hiểu thấu đáo về vai trò của vốn, về thị trường,
giá cả và tiền tệ trong việc thúc đẩy sự dư thừa vật chất của loài người.
Harrington cũng cho rằng chính chủ nghĩa tư bản chứ không phải chủ nghĩa Marx,
đã giải phóng người lao động khỏi xiềng xích của sự nghèo khổ, độc quyền và áp
bức, đem đến nhiều thành tựu hơn cả sự ảo tưởng của Marx về hy vọng, về hòa
bình, về sự dư thừa và thể hiện nghệ thuật của loài người “hoàn thiện“.
Harrington kết luận Marx đã ngây thơ khi cho rằng chủ nghĩa xã hội không tưởng
của ông có thể đạt được sự tăng trưởng cao về mức sống cho người lao động. Chủ
nghĩa lý tưởng của Marx đã đưa chúng ta trở về thời kỳ nguyên thủy, nếu không
nói là man rợ với lối sống bộ lạc. Vì những lẽ đó Harrington cho rằng Marx là một
nhà phản kinh tế (anti-economist).
Chủ
nghĩa Marx còn lại những gì?
Marx có tính khí mạnh mẽ. Từ khi học ở bậc trung học,
Marx đã bộc lộ năng lực suy nghĩ độc lập và năng lực phản biện, Marx đã viết
trong một bài luận văn: ”Lịch sử coi những người đấu tranh cho hạnh phúc của mọi
người là vĩ nhân“ và sau này Marx đã hành động theo ý tưởng nhân văn đó. Khi học
ở đại học, Marx sở hữu một khả năng tư duy trừu tượng rất nhạy bén và sắc sảo
mà thiếu cái đó thì không thể trở thành nhà triết học. Marx vì thế được nhiều
người đánh giá là thiên tài. Thế nhưng nhiều học thuyết và dự báo kinh tế của
Marx đã được chứng minh là không chính xác. Tuy vậy trong bộ Tư bản của Marx vẫn
còn những yếu tố có giá trị và đáng được quan tâm:
1- Vấn
đề quyết định luận kinh tế
Trong quy luật về chủ nghĩa duy vật biện chứng của
Marx, Marx đoan chắc rằng các lực lượng kinh tế hoặc vật chất của xã hội sẽ xác
định “kiến trúc thượng tầng” về pháp lý, chính trị, tôn giáo, thương mại của nền
văn hóa quốc gia. Ngày nay hầu hết các nhà xã hội học đều công nhận vai trò
quan trọng của lực lượng kinh tế trong xã hội.
2- Vấn
đề về các giai cấp trong xã hội
Học thuyết của Marx về ý thức giai cấp và xung đột
giai cấp đã thu hút sự quan tâm của các nhà sử học và xã hội học. Họ đã đưa ra
những câu hỏi sau đây xem ra có vẻ là mâu thuẫn nhau:
- Giai cấp cầm quyền đã bảo vệ và thúc đẩy lợi ích của
họ thông qua các quá trình chính trị đến mức nào?
- Phải chăng bộ phận làm chủ và kiểm soát của cải và
phương tiện sản xuất áp đảo xã hội?
- Có phải “luật pháp và chính trị“ là trợ thủ của tư
bản công nghiệp?
- Vì sao các công đoàn lại được cho phép tồn tại?
- Vì sao các trường đại học có khoa Nghệ thuật và
khoa Kỹ thuật lại được giảng dạy về chủ nghĩa Marx?
- Vì sao không phải lúc nào các công ty đa quốc gia
cũng thắng trong các vụ kiện tụng?
- Nếu nhà nước bị khống chế bởi lợi ích của chủ
nghĩa tư bản thì tại sao cuộc Đại suy thoái vẫn xảy ra gây thiệt hại nghiêm trọng
cho họ?
Karl Popper cho rằng những tờ báo Mácxit mang thành
kiến giai cấp không bao giờ có thể giải đáp được đúng những câu hỏi này.
3- Mối
quan hệ tiền tệ
Marx đã bình luận về vai trò tiến hóa của chủ nghĩa
tư bản như cách nghiên cứu của một nhà kinh tế tài chính.
Trong chương 3 bộ Tư bản, Marx dùng cách phân tích hệ
thống trao đổi hàng hóa của hai hàng hóa C và C’, cho thấy sự trao đổi diễn ra
là: C – C’.
Khi đưa tiền (M) vào trao đổi, mối quan hệ trở
thành: C – M – C’.
Lúc này tiền là đại diện trung gian trao đổi của hai
hàng hóa. Thông thường, trong quá trình sản xuất từ hàng hóa thô tới sản phẩm
cuối cùng, tiền được dùng vào trao đổi một số lần.
Trọng tâm của chế độ tư bản là sự sản xuất hàng hóa
và dịch vụ hữu dụng. Tiền đơn giản chỉ là trung gian của sự trao đổi, một
phương tiện dẫn đến mục tiêu.
Marx chỉ ra rằng nhà tư bản tiền tệ rất dễ nhìn thế
giới khác đi và tiến gần đến khái niệm “kiếm tiền“ hơn là làm ra hàng hóa và dịch
vụ hữu ích. Marx mô tả cách thức kinh doanh mới này là: M – C – M’.
Diễn giải theo cách khác, nhà doanh nghiệp sử dụng
tiền (vốn) của anh ta để sản xuất một hàng hóa, đến lượt nó sẽ được bán lấy nhiều
tiền hơn (M’ > M). Bằng cách tập trung vào tiền như là sự bắt đầu và kết
thúc của các hoạt động, các nhà tư bản rất dễ có cái nhìn sai về mục đích cuối
của hoạt động kinh tế – sản xuất và trao đổi hàng hóa. Mục tiêu không còn là C
(hàng) mà là M (tiền). Cuối cùng thì cơ chế thị trường tiến thêm một bước nữa,
tới điểm mà tại đó các hàng hóa và dịch vụ không tham gia nữa.
Quá trình trao đổi trở thành: M – M‘. Giai
đoạn cuối này phản ánh thị trường vốn hoặc thị trường tài chính, như là các thị
trường tiền tệ và thị trường chứng khoán (cổ phiếu và trái phiếu). Đến lúc này
mọi thứ trở nên dễ dàng hơn để chủ nghĩa tư bản hàng hóa trở thành chủ nghĩa tư
bản tài chính thuần túy, rời bỏ xa hơn cái gốc sản xuất hàng hóa của
nó. Trong môi trường này, các nhà doanh nghiệp thường quên đi mục tiêu tổng thể
của hệ thống kinh tế - sản xuất hàng hóa và dịch vụ hữu ích - chỉ chú trọng vào
việc “kiếm tiền“, dù là thông qua kỹ thuật giao dịch ngắn hạn, hay
đơn giản là kiếm tiền từ một tài khoản ngân hàng hay từ tín phiếu kho bạc. Rốt
cuộc mục tiêu kiếm tiền đạt được tối đa bằng cách cung cấp các hàng hóa và dịch
vụ hữu ích. Đó là một bài học
cần phải học đi học lại nhiều lần trong thế giới thương mại. Ở
đây, ta có thể thấy văn hóa tư bản có thể dẫn tới sự đánh mất về cả mục tiêu cuối
và ý thức cộng đồng. Khuynh hướng rời bỏ mục tiêu của hoạt động kinh tế chân
chính luôn luôn thách thức, nhắc nhở các nhà kinh tế, các nhà đầu tư và các
công dân trở về với nền tảng ban đầu.
Tóm lại học thuyết kinh tế của Marx có thiếu sót. Chủ
nghĩa xã hội cách mạng của Marx là ảo tưởng. Có thể Marx đã nóng vội. Nhưng
học thuyết Marx không bị chối bỏ hoàn toàn. Những phân tích triết học về chủ
nghĩa tư bản thị trường như trên vẫn là những yếu tố có giá trị và đáng quan
tâm đến tận ngày nay.
Chỉ vài năm sau khi bộ Tư bản của Marx được xuất bản,
một thế hệ các nhà kinh tế Châu Âu mới đã xuất hiện. Họ đã sửa chữa sai sót của
Marx và của các nhà kinh tế học cổ điển và mang lại một cuộc cách mạng thường
trực về kinh tế. Họ là Keynes, Samuelson, Hayek, Milton Friedman và nhiều người
khác nữa.
Nguồn tư liệu: Mark Skousen
(2007): ”The Big Three in Economics: Adam Smith, Karl Marx, John Maynard
Keynes“, và “Karl Marx dẫn đầu cuộc nổi dậy chống chủ nghĩa tư bản“ - NCQT
tháng 5-2014.
Đ.X.C.
Tác giả gửi BVN
No comments:
Post a Comment