22/11/2017
Cả Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) lẫn chính phủ
cùng làm ngơ trước thông tin Việt Nam phải trả thêm hàng tỉ Mỹ kim vì giá than
trên thị trường thế giới tăng. Không có ai trong số 496 đại biểu của Quốc hội
khóa 14 đang tham dự kỳ họp thứ 4 tỏ ra bận tâm đến thông tin này.
***
Sở dĩ gần đây, Việt Nam mất thêm hàng tỉ Mỹ kim cho việc nhập cảng than là vì phải duy trì hoạt động của các nhà máy phát điện bằng cách đốt than (nhà máy nhiệt điện dùng than).
Tuần trước, tờ Tuổi Trẻ công bố một nghiên cứu do Viện
Kinh tế năng lượng và Phân tích tài chính (IEEFA) thực hiện. Theo đó, do số lượng
các nhà máy nhiệt điện dùng than gia tăng, lượng than mà Việt Nam phải nhập cảng
hàng năm đang tăng rất nhanh. Nếu năm 2015, Việt Nam chỉ nhập cảng 5,2 triệu tấn
than thì sang năm 2016, lượng than nhập cảng đã tăng hơn gấp đôi (12 triệu tấn).
Bởi giá than trên thị trường thế giới tăng gấp đôi, Việt Nam phải chi 1,27 tỉ Mỹ kim/năm cho than.
Vì Việt Nam cương quyết phát triển hệ thống nhà máy
nhiệt điện dùng than nên Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) dự báo, đến 2021, Việt
Nam cần nhập cảng tới 35 triệu tấn than/năm. Nếu giá than trên thị trường thế
giới “ổn định” ở mức như hiện nay thì thời điểm đó Việt Nam sẽ phải chi tới 3,5
tỉ Mỹ kim/năm để nhập cảng than.
Giống như nhiều chuyên gia cả ở trong lẫn ngoài Việt
Nam từng khuyến cáo Việt Nam nên hủy bỏ kế hoạch phát triển hệ thống nhà máy
nhiệt điện dùng than, IEEFA cảnh báo Việt Nam cần tính toán lại để không sa lầy
khi đầu tư dài hạn vào hệ thống nhà máy nhiệt điện dùng than nhưng có lẽ cảnh
báo này cũng sẽ như đàn gảy tai… trâu.
***
Đầu thập niên 2010, Việt Nam chỉ có chừng một chục
nhà máy nhiệt điện dùng than. Vào thời điểm mà nhiều quốc gia quyết định loại bỏ
các nhà máy phát điện bằng cách đốt than bởi đã có những bằng chứng rất rõ ràng
cho thấy chúng là tác nhân gây ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước, khiến sức
khỏe của hàng triệu người cư trú gần các nhà máy này suy giảm không thể hồi phục
thì chính quyền Việt Nam phê duyệt “Quy hoạch điện VII” (kế hoạch phát triển
nguồn điện tại Việt Nam đến năm 2030): Xây dựng thêm hàng loạt nhà máy nhiệt
điện dùng than để đến năm 2020, các nhà máy phát điện bằng than sẽ chiếm 46,8%
cơ cấu năng lượng của Việt Nam. Tới năm 2030, nâng tỷ lệ này lên thành 56,4%.
“Quy hoạch điện VII” đã làm nhiều tổ chức, chuyên
gia cả trong lẫn ngoài Việt Nam kinh ngạc và ái ngại.
Hồi tháng 9 năm 2015, nhóm mô hình hóa học khí quyển
thuộc Đại học Harvard từng công bố kết quả nghiên cứu của về “các tác động tới
sức khỏe do gia tăng phát thải từ than” ở Đông Nam Á và Việt Nam. Theo đó, hàng
chục ngàn người Việt sẽ chết dần, chết mòn vì nhiệt điện dùng than.
Cũng năm đó, tại hội thảo về “than và nhiệt điện
dùng than" do Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID), thuộc Liên hiệp
các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức, GreenID loan báo, mỗi năm, tại
Việt Nam có khoảng 4.300 người Việt thiệt mạng do sức khỏe suy giảm, bởi tình
trạng ô nhiễm từ nhiệt điện dùng than. Nếu chính quyền Việt Nam tiếp tục cho
phép đầu tư - vận hành các nhà máy nhiệt điện dùng than theo “Quy hoạch điện
VII” thì số người thiệt mạng sẽ tăng lên thành 25.000 người/năm.
GreenID tính
toán, quá trình đốt than để tạo điện sẽ thải vào không khí 15 triệu tấn tro, một
lượng lớn các chất nguy hiểm (lưu huỳnh dioxit - SO2, oxit nitơ - NOx, carbon
dioxit - CO2, thủy ngân, thạch tín,...). Những chất này sẽ phá hủy hệ thần
kinh, hệ tuần hoàn, hệ hô hấp, tăng nguy cơ bị ung thư phổi, đột qụi, mắc các bệnh
về tim mạch, bệnh mãn tính hoặc bệnh truyền nhiễm về đường hô hấp... Chưa kể
các loại khí sunfat và nitrat còn gây ra mưa axit, hủy hoại những dòng suối, những
cánh rừng.
Gần đây, một tổ chức khác - Trung tâm Hành động và
Liên kết vì Môi trường và Phát triển (CHANGE), cho biết, mỗi 3,5 phút, một nhà
máy phát điện bằng than có công suất 500 MW sẽ hút từ biển lượng nước khoảng
2.500 khối để làm mát hệ thống. Sau đó nước sẽ được xả lại hồ, sông, biển với
nhiệt độ cao hơn ban đầu từ 8 độ C đến 13 độ C. Đó là lý do tất cả các sinh vật
biển: tảo, san hô, tôm, cá,… bị hủy diệt. Bởi các nhà máy phát điện bằng than cần
một lượng nước rất lớn cho hệ thống làm mát, chưa kể việc đặt sát biển sẽ giúp
giảm chi phí vận chuyển than nhập cảng nên đa số nhà máy nhiệt điện dùng than
theo “Quy hoạch điện VII” đều nằm sát biển. Việc phát triển nguồn điện bằng
cách xây dựng thêm hàng loạt nhà máy nhiệt điện dùng than đồng nghĩa với hủy diệt
biển.
Dù “Quy hoạch điện VII” bị nhiều chuyên gia xác định
là kế hoạch hủy diệt môi trường, sức khỏe và tính mạng con người (số người chết
vì các nhà máy nhiệt điện dùng than cao gấp ba lần số người chết vì tai nạn
giao thông, chưa kể chi phí khổng lồ do phải chăm sóc sức khỏe của các nạn
nhân) nhưng việc thực hiện “Quy hoạch điện VII” vẫn được tiến hành như đã định.
Hàng chục nhà máy nhiệt điện dùng than đã hoàn thành hoặc đang được xây dựng ở
cả đồng bằng sông Hồng lẫn đồng bằng Sông Cửu Long. Thậm chí số lượng nhà máy
nhiệt điện dùng than theo “Quy hoạch điện VII” đã được điều chỉnh, tăng từ 52
thành… 57!
Vào lúc này, dẫu số lượng nhà máy nhiệt điện dùng
than mới chỉ ngừng ở 21, chưa tới một nửa số lượng dự tính nhưng nhiều loại hậu
quả đã nhãn tiền.
Tháng 10 năm ngoái, Liên minh Năng lượng bền vững Việt
Nam và Liên minh Phòng chống bệnh không lây nhiễm Việt Nam công bố kiến nghị
ngưng thực hiện các dự án xây dựng nhà máy nhiệt điện dùng than chưa khởi công
vì các nhà máy nhiệt điện dùng than đang hoạt động chiếm tới 50% số cơ sở công
nghiệp gây ô nhiễm môi trường, cần giám sát đặc biệt. Vì các cộng đồng dân cư
quanh những nhà máy nhiệt điện dùng than này đang phải đối mặt với những lo lắng
hàng ngày về môi trường sống bị ô nhiễm, ảnh hưởng tới sinh kế. Vì theo “Quy hoạch
điện VII”, khu vực đồng bằng sông Cửu Long sẽ ngộp thở bởi bị vây bởi 14 nhà
máy nhiệt điện dùng than. Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam và Liên minh
Phòng chống bệnh không lây nhiễm Việt Nam đề nghị chính phủ Việt Nam xem xét kỹ lưỡng giữa
hiệu quả, lợi ích với tác động, tổn thất đối với toàn bộ nền kinh tế và xã hội
Việt Nam.
Tháng 10 năm nay, Bộ Xây dựng Việt Nam cho biết, bộ
này chưa biết làm thế nào với 40 triệu tấn tro, xỉ do 21 nhà máy nhiệt điện
dùng than thải ra. Năm tới, con số này sẽ tăng thành 60 triệu tấn, đến 2020 sẽ
là 109 triệu tấn và tăng lên thành 248 triệu tấn vào năm 2025, rồi thành 422 triệu tấn vào năm 2030.
***
Giữa thập niên 2010, các chuyên gia trong và ngoài
Việt Nam đã từng lưu ý, ngoài việc phải cân nhắc những thiệt hại do môi trường
và sức khỏe con người bị hủy hoại, nếu thực hiện “Quy hoạch điện VII” với tổng
lượng than cần phải nhập cảng tối thiểu khoảng 85 triệu tấn/năm, cần phải tính
toán lại xem phát điện bằng than có thật sự rẻ như EVN khẳng định hay không
(?). Bây giờ, lúc giá than trên thị trường thế giới tăng gấp đôi không cần
nghiên cứu cũng có thể thấy, hệ thống nhà máy nhiệt điện dùng than vừa ngốn
hàng trăm ngàn tỉ vốn đầu tư, vừa đẩy giá bán điện lên, không tăng giá điện thì
phải bù lỗ, tăng giá điện thì hàng hóa Việt Nam không còn khả năng cạnh tranh
do giá thành cao,…
Các chuyên gia trong và ngoài Việt Nam đã từng
khuyên Việt Nam nên chú trọng phát triển năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt
trời). Khuyến khích, hỗ trợ đầu tư cho năng lượng tái tạo vừa bảo vệ môi trường,
vừa giúp duy trì sự ổn định về an ninh năng lượng, giảm giá điện. Theo IEEFA,
Trung Quốc – quốc gia hỗ trợ hết mình cho Việt Nam về vốn và công nghệ để phát
triển hệ thống nhà máy nhiệt điện dùng than – vừa loại bỏ hệ thống nhà máy nhiệt
điện dùng than, vừa phát triển năng lượng tái tạo và trong năm nay sẽ có thêm
khoảng 50 gigawatt điện mặt trời.
Còn Việt Nam? “Quy hoạch điện VII” – phát triển hệ
thống nhà máy nhiệt điện dùng than bằng vốn và công nghệ của Trung Quốc – đã
bóp các dự án phát triển năng lượng tái tạo ngắc ngoải từ trong trứng vì “khó đủ đường” (giá mua điện của EVN quá thấp, khó
vay vốn, thiếu đất, chính phủ không bận tâm nên các nhà đầu tư tự bơi...).
Vay vốn, mua công nghệ từ Trung Quốc thường hấp dẫn
vì có “hoa hồng”. Đó là loại “hoa hồng” không gai bởi chắc chắn chẳng bao giờ
chính quyền Trung Quốc thèm bận tâm, điều tra về chuyện “lại quả”, thành ra đừng
dễ dãi cho rằng, việc soạn thảo, thông qua và gạt bỏ tất cả các cảnh báo, hậu họa,
khăng khăng thực hiện cho bằng được “Quy hoạch điện VII” là ngu dốt.
No comments:
Post a Comment