Tướng Daniel Schaeffer
Trần
Đức Anh Sơn dịch từ tiếng Anh
12/11/2017
LTS: Ngày 5.8.2017, Ngoại trưởng các nước ASEAN đã nhóm họp tại Manila
(Philippines) trong khuôn khổ Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 50. Tại Hội
nghị này các Ngoại trưởng ASEAN đã thống nhất một chương trình nghị sự để đàm
phán với Ngoại trưởng Trung Quốc, diễn ra vào ngày 6.8.2017, về thỏa thuận xây
dựng bộ Quy tắc ứng xử giữa các bên ở Biển Đông (COC).
Theo lộ trình, ASEAN và Trung Quốc sẽ khởi sự đàm
phán để xây dựng COC vào tháng 11.2017 tại Clark (Philippines), nhằm thay thế
cho Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), ra đời từ năm 2002, vốn
không mang tính ràng buộc pháp lý.
Tuy nhiên, Tướng Daniel Schaeffer, Cựu tùy viên quân
sự Pháp tại Thái Lan, Việt Nam và Trung Quốc, nay là Thành viên Tổ chức tư vấn
Asie21 ở Pháp, đã có bài viết “The Code of Conduct of the Parties in the South
China Sea: A Tremendous Mistake” đăng trên website của Tổ chức tư vấn Asie21, cảnh
báo các nước ASEAN về mưu đồ của Trung Quốc trong quá trình đàm phán COC và những
nguy hiểm mà các nước ASEAN có thể đối mặt một khi COC được thông qua và ký kết,
mà không loại bỏ được ‘Đường lưỡi bò’ phi pháp do Trung Quốc tự ý vạch ra, ôm
trọn hầu hết Biển Đông.
Tạp chí Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng xin giới
thiệu bài viết quan trọng này qua bản dịch tiếng Việt của TS. Trần Đức Anh Sơn,
Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng, Tổng biên
tập tạp chí.
------------------
Ngày 5.8.2017, Ngoại trưởng các nước ASEAN, trong lần
gặp đầu tiên của hội nghị thường niên, đã nhóm họp tại Manila (Philippines), nước
đang giữ chức Chủ tịch ASEAN năm nay.
Một trong những mục đích chính của hội nghị, trong số
những vấn đề quan trọng khác, là xây dựng dự thảo văn kiện khung cho các cuộc
tham vấn sắp tới, trước khi đàm phán về một bộ Quy tắc ứng xử của các
bên ở Biển Đông (COC). Chương trình sẽ được thảo luận với Ngoại trưởng
Trung Quốc Vương Nghị vào ngày hôm sau. Sau các cuộc thảo luận căng thẳng, hai
bên đã đạt được một thỏa thuận về một văn kiện khung để tham vấn cho một COC sẽ
bắt đầu vào tháng 11, tại Clark, tỉnh Pampanga của Philippines. Điều này sẽ xảy
ra nhân hội nghị lần thứ hai trong năm 2017 giữa các Ngoại trưởng ASEAN với Ngoại
trưởng Trung Quốc.
Các Ngoại trưởng ASEAN tại Hội nghị Ngoại trưởng
ASEAN lần thứ 50 ở Manila (Philippines) ngày 5.8.2017. Ảnh: Reuters
Để tránh nhầm lẫn trong cách giải thích về các cuộc
đàm phán kế tiếp nhằm đạt đến một COC, thẩm phán kỳ cựu Antonio T. Carpio của
Tòa án Tối cao Philippines, trong buổi thuyết trình tại Viện Stratbase-Albert
del Rosario, đã giải thích rõ ràng rằng: “Văn kiện khung này chỉ đơn giản
là một danh sách các chủ đề đưa vào dự thảo để đàm phán cho một COC sau cùng.
Văn kiện khung này chỉ là đề cương của một thỏa thuận. Từ đề cương này, một bản
dự thảo thỏa thuận sẽ được đưa ra, và từ bản dự thảo thỏa thuận cuối cùng này -
COC - sẽ được các bên chốt lại”. “Văn kiện khung này không phải là COC, thậm
chí không phải là dự thảo của COC”(1).
Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 50 ở Manila
(Philippines) ngày 5.8.2017. Ảnh: Reuters
Điều đáng ngạc nhiên là trong một chương trình như vậy,
khi mà Trung Quốc vẫn kiên quyết từ chối phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực
(PCA) ở The Hague vào ngày 12.7.2016, và duy trì yêu sách của mình được vạch ra
bởi ‘Đường 9/10 đoạn’(2) nuốt
gần trọn Biển Đông, thì các nước Đông Nam Á vẫn mong muốn đạt được một thỏa thuận
mà sẽ trực tiếp chống lại, không chỉ những lợi ích này của họ, mà hơn thế nữa,
chống lại tự do (hàng hải) và an ninh của họ.
Một trong những vấn đề đã được thảo luận nhằm thiết
lập văn kiện khung vào ngày 6.8, là liệu COC trong tương lai sẽ là “ràng buộc
pháp lý” hay chỉ là “ràng buộc”. Thực tế là, trái với những gì mà các nước
ASEAN mong đợi, rằng phải có một “thỏa thuận ràng buộc pháp lý”, thì Trung Quốc
lại muốn làm yếu đi để chỉ có một “thỏa thuận ràng buộc” mà thôi. Theo Alan
Peter Cayetano, Ngoại trưởng Philippines, đó là lý do tại sao các nhà đàm phán
cuối cùng đã quyết định không đưa vấn đề “ràng buộc pháp lý” vào trong văn kiện
khung cuối cùng.(3) Nhưng
Cayetano chưa hề xác nhận liệu vấn đề này có chắc chắn sẽ bị từ bỏ hay có thể
được lồng ghép vào một trong những cuộc tham vấn trong tương lai, sẽ được tổ chức
vào tháng 11 hay không? Trong bất kỳ trường hợp nào, không có gì cho thấy vấn đề
“ràng buộc pháp lý” sẽ được giữ lại trong danh mục liệt kê của văn kiện khung.(4) Do
đó, COC tương lai chỉ có thể là một phiên bản của Tuyên bố về ứng xử của các
bên ở Biển Đông (DOC), được ký kết vào ngày 4.11.2002 tại Phnom Penh
(Campuchia). Một DOC không hoạt động, suốt 15 năm sau đó, các bên ký kết vẫn
đang đàm phán về cách thức thực thi nó. Hơn nữa, để tranh thủ thời gian trước
khi đạt được COC, Trung Quốc muốn những điều kiện để thực hiện DOC phải được giải
quyết trước.
Tuy nhiên, nếu các Ngoại trưởng ASEAN vẫn giữ ý định
đưa “ràng buộc pháp lý” vào trong những đàm phán cho một COC tương lai, chủ đề
có thể là một phần của một trong các mục được liệt kê trong đoạn cV của văn kiện
khung: “Quản lý sự cố”.(5)
Nếu vấn đề “ràng buộc pháp lý” vẫn được duy trì
trong các cuộc thảo luận sắp tới, thì chúng ta không được để bị đánh lừa bởi một
thực tế rằng Trung Quốc tạo ra cảm giác là họ không muốn vấn đề này được đưa
vào một COC tương lai. Một điều kỳ quặc đang hiện hữu là ‘Đường 9/10 đoạn’ đã
không bị xóa bỏ, như đáng lý phải bị xóa sau phán quyết của Tòa Trọng tài thường
trực (PCA). Bởi vì, trên thực tế, một thỏa thuận ràng buộc sẽ khiến cho Trung
Quốc mạnh hơn hiện tại để bảo vệ cái gọi là “chủ quyền” (của họ) đối với Biển
Đông, chống lại các quốc gia ven biển khác. Và trái lại, các nước Đông Á sẽ là
những kẻ thua cuộc.
Như tôi đã trình bày trong một bài viết đăng trên
diploweb.com, bằng tiếng Pháp và tiếng Anh, vào ngày 30.01.2017(6), “dường
như các nước Đông Nam Á không có hiểu biết thực sự về những gì đang ẩn nấp đằng
sau” những cuộc đàm phán mà họ rất mong muốn kết thúc. Đơn giản là
vì “trong lúc đàm phán về một COC tương lai, bằng một sự ràng buộc tự
nguyện, các nước Đông Nam Á đang chuẩn bị những vũ khí mà Trung Quốc có thể sẽ
dùng để chống lại họ nay mai. Bởi vì trong con mắt của Bắc Kinh hiện tại, những
nước này đã phạm sai lầm khi dám tiến hành các hoạt động của mình trong những
khu vực mà ‘Đường lưỡi bò’ đang trùm lên vùng đặc quyền kinh tế của những nước
đó”.
Hai dẫn chứng gần đây chứng minh cho điều này:
• Trung Quốc đã đe dọa chiến tranh với Philippines nếu
nước này tiếp tục thăm dò và khai thác dầu ở Bãi Cỏ Rong (Reed Bank), một bãi
ngầm tọa lạc ở phía bắc quần đảo Trường Sa và phía tây đảo Palawan của
Philippines. Hành động này của Trung Quốc là hoàn toàn sai trái bởi vì thực thể
chìm dưới nước này đã được Tòa Trọng tài thường trực công nhận là nằm hoàn toàn
bên trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, do đó nó thuộc quyền chủ quyền,
không phải là chủ quyền của nước này. Hơn nữa, Trung Quốc không được quyền yêu
sách chủ quyền đối với thực thể này bởi vì Tòa Trọng tài thường trực đã viện dẫn
Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) rằng: không ai có thể yêu sách chủ
quyền đối với một bãi ngầm, trừ khi nó nằm ở lãnh hải của nước đó. Trường hợp
này thì không như vậy;
• Mới đây Trung Quốc đã ép buộc Việt Nam và Công ty
Repsol của Tây Ban Nha ngừng thăm dò dầu khí ở lô 136-03, nơi xa nhất về phía
đông nam của vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, thuộc khu vực Bãi Tư Chính
(Vanguard Bank) ở phía tây nam quần đảo Trường Sa, nhưng không may cho người Việt
Nam, lại nằm bên trong ‘Đường 9/10 đoạn’.
Hai dẫn chứng trên cho thấy rõ ràng khi một COC
“ràng buộc pháp lý” được thông qua, các quốc gia Đông Nam Á ở ven Biển Đông “sẽ
phải tiếp tục chịu đựng những cáo buộc của Trung Quốc bởi những hành động của họ
mà Trung Quốc cho là sai trái, khi mà ‘Đường 9/10 đoạn’ không bị biến mất, từ một
DOC, hay tệ hơn là từ một COC”. “Cần cân nhắc như vậy bởi một thực tế là khi một
COC bị ép buộc thì nó sẽ trao cho Trung Quốc đầy đủ quyền hành động bằng vũ lực
chống lại những bên bị Trung Quốc cáo buộc. Thế nên, do các nước này đã đồng ý
với một COC bị ép buộc, thì Trung Quốc sau cùng có khả năng sẽ dùng những quy tắc
mà các nước này đặt ra để chống lại họ, thay vì để bảo vệ như họ mong đợi, nếu
chúng ta đồng ý xem xét dự án COC theo cách nhìn của Trung Quốc”. Vì vậy phải bổ
sung việc quản lý ‘Đường 9/10 đoạn’ (vào COC). “Các nước Đông Nam Á, bằng việc
đàm phán một COC, cuối cùng đã trang bị những vũ khí có thể chống lại họ trong
tương lai. Đó là lý do tại sao, vào thời điểm hiện tại, kết quả có thể dự đoán
trước của COC, không chỉ là ảo tưởng, mà còn là những hiệu ứng làm dịu được
mong đợi từ những gì có liên quan, trong bất kỳ trường hợp nào, khi mà ‘Đường
9/10 đoạn’ vẫn tồn tại”.(7)
Tướng Daniel Schaeffer (phải) và TS. Trần Đức Anh
Sơn tham dự Hội thảo “Xung đột ở Biển Đông” tại Đại học Yale vào tháng 5.2016. Ảnh: Phúc Tiến
Do đó, khi Trung Quốc muốn một COC không “ràng buộc
pháp lý”, thì nó chỉ là một sự giả vờ sai trong hiện thời. Bởi vì Bắc Kinh đang
xem xét những điều kiện chưa chín muồi hiện nay nhằm đạt được một COC hạn chế.
Đó là lý do tại sao, cuối cùng, Trung Quốc đang thực hiện sự trì hoãn khi giả vờ
đồng ý thảo luận, trong lúc đồng thời tạo nên những cản trở để ngăn chặn tiến
trình COC diễn ra nhanh hơn. Những điều kiện mà Vương Nghị đưa ra, chẳng hạn
như “không có sự can thiệp lớn từ bên ngoài, và đây là điều kiện tiên quyết” để
bắt đầu các cuộc thảo luận vào tháng 11, không hẳn chỉ là một kiểu cản trở nói
trên. Bởi vì điều này sẽ rất dễ cho Trung Quốc, vào lúc này hay lúc khác, coi
Hoa Kỳ, thông qua các hoạt động tự do hàng hải (FONOPs), hay Úc hoặc Nhật Bản,
với những lý do khác, như là những kẻ gây rối đang khuấy động ở Biển Đông.
D.S.
__________
CHÚ
THÍCH
(1) Trích dẫn bởi Jarius Bondoc trong bài “South China Sea deal stuck
on mere outline” (Thỏa thuận về Biển Đông bị mắc kẹt ngay từ dự thảo), The
Philippine Star, (31.7.2017). http://www.philstar.com/opinion/2017/07/31/1723120/south-china-sea-deal-stuck-mere-outline
(2) Từ tháng 5.2014, Trung Quốc đã thêm vào ‘Đường 9 đoạn’ (Việt Nam
thường gọi là ‘Đường lưỡi bò’) một vạch ở phía đông đảo Đài Loan, nên ‘Đường 9
đoạn’ phi pháp của Trung Quốc đã trở thành Đường 10 đoạn. Vì thế, trong bài viết
của mình, tướng Daniel Schaeffer gọi là ‘The nine/ten dashed line’ (Đường 9/10
đoạn đứt khúc).
(3) Manuel Mogato, “Philippines says China wanted nonlegally binding
South China Sea code” (Philippines nói Trung Quốc muốn Bộ quy tắc ứng xử ở Biển
Đông ‘không ràng buộc pháp lý’), Reuters, (Tháng 8.2017). https://uk.reuters.com/article/uk-asean-philippines-southchinasea-idUKKBN1AO1LM
(4), (5) Xem: Carlyle A. Thayer, “ASEAN-China: Framework of a COC” (ASEAN -
Trung Quốc: Văn kiện khung cho COC), Thayer Consultancy Background Brief, (Ngày
6.8.2017).
(6), (7) “Code of Conduct in the South China Sea: The great chimera” (Bộ quy
tắc ứng xử ở Biển Đông: sự ảo tưởng lớn), www.diploweb.com, (30.1.2017). https://www.diploweb.com/Mer-de-Chine-du-Sud-Code-de.html
Nguồn: 17 août 2017 de Asie21. http://www.asie21.com/2017/08/17/the-code-of-conduct-of-the-parties-inthe-south-china-sea-a-tremendous-mistake/#more-7282
Nguồn
bản dịch (PDF): http://www.viet-studies.net/kinhte/QuyTacUngXu_Schaeffer.pdf
--------------------------------
LIÊN
QUAN :
Aug 6, 2017
No comments:
Post a Comment