23/10/2017
Vào một ngày cuối tháng chín, tôi nhận được một lời giới
thiệu từ một chị bạn về cuốn sách của Phạm Đoan Trang. Thời buổi toàn cầu hóa,
chỉ một click chuột, tôi đặt mua sách trên trang mạng Amazon và trông đợi tác
phẩm gây nhiều tò mò, thích thú chỉ qua cái tên rất lạ: Chính Trị Bình Dân.
Bìa sách “Chính Trị
Bình Dân”
Phạm Đoan Trang, nhà báo và là một gương mặt hoạt động xã
hội dân sự quen thuộc trong nước. Chị thường xuyên tham gia tranh đấu cho một
xã hội dân chủ và cho vấn đề nhân quyền vốn luôn bị xâm phạm một cách nghiêm trọng
tại Việt Nam. Những cuộc biểu tình chống Trung cộng hay lên án vụ ô nhiễm môi
trường biển do Formosa gây ra luôn có sư hiện hiện của chị. Tiếng nói phản biện,
phản kháng miệt mài khiến chị trở thành cái gai trong mắt nhà cầm quyền và họ
đã không ngần ngại sử dụng vũ lực, bắt bớ hòng dập tắt tiếng nói của chị.
Phạm Đoan Trang
Cầm cuốn Chính Trị Bình Dân trong tay với hơn 500 trang,
tôi có cảm giác như bao nỗi niềm của tác giả đã gởi gắm trọn vẹn vào những
trang sách này. Như lời tâm sự của chính Phạm Đoan Trang khi nhận định rằng đây
không phải là “công trình mang tính hàn lâm” mà đơn giản như là “một
cuốn sách nhập môn, đem lại những kiến thức chính trị căn bản” và quan trọng
hơn cả, tác giả đã “cố gắng để làm cho nó dễ hiểu và thú vị nhất, để góp phần
đánh tan cái định kiến tai hại ‘chính trị là xấu xa, thủ đoạn’ ở bạn đọc Việt
Nam”.
Có thể nói, sau 30/4/1975, chưa bao giờ khái niệm chính
trị lại trở nên xa lạ và “tệ hơn nữa, người Việt lại có thói quen tin tưởng
rằng chính trị là cái gì đó xấu xa, độc ác, bẩn thỉu, tốt nhất nên tránh xa nó
ra”. Chính vì thế, Phạm Đoan Trang muốn phá vỡ cái định kiến nguy hiểm khi
mà đại bộ phận người dân không màng đến chính trị, trở nên vô cảm và bàng quan
trước những gì đang xảy ra trong xã hội.
“Bình dân” đối với Phạm Đoan Trang nghĩa là đưa “chính trị” từ cái gì đó tưởng
chừng cao siêu, khó hiểu thậm chí xấu xa (như định hướng của nhà cầm quyền)
thành những khái niệm, định nghĩa hết sức giản đơn, gần gũi và vô cùng thiết thực
với mạch sống hàng ngày trong xã hội. Chính trị trở thành “bình dân” khi nó như
không khí, như hơi thở của mỗi chúng ta. Nó gắn liền với sự sinh tồn và là huyết
mạch trong cuộc sống của chúng ta!
Dựa trên tinh thần ấy, tác giả đã bỏ nhiều công sức, thời
gian để tìm hiểu, trước tiên cho chính nhận thức và kiến thức của chính tác giả,
qua một khối lượng sách vở dồi dào. Để từ đó, chị đúc kết thành những kiến thức
quan trọng nhưng được giải thích qua những từ ngữ giản dị, gần gũi và dễ hiểu
cho bạn đọc.
Những hoạt động chính trị trong một môi trường dân chủ được
tác giả trình bày rõ ràng, từ những hoạt động đảng phái đến việc làm truyền
thông hay khiếu kiện. Từ biểu tình, đình công đến khái niệm bất tuân dân sự, Phạm
Đoan Trang cho người đọc thấy rõ đâu là quyền căn bản của một công dân và đâu
là giới hạn của những xã hội độc tài, như Việt Nam, khi quyền công dân bị chà đạp
bởi bộ máy quyền lực chính trị.
Tính chính danh đối với các chính thể độc tài là điều
“ cực kỳ quan trọng và luôn được chú ý gây dựng ”cũng được tác
giả trình bày cụ thể. Khi một xã hội bị khủng bố bởi bộ máy an ninh hùng hổ thì
nỗi lo sợ của người dân, vô tình, đã khiến cho tính chính danh của một chính
quyền không bị đưa ra chất vấn. Cứ thế, thể chế độc tài vẫn nghiễm nhiên tồn tại
bất chấp những sự phản biện của những người bất đồng chính kiến.
Đọc Chính Trị Bình Dân tức quay về với hiện trạng của đất
nước Việt Nam. Đọc một mạch, thi thoảng lại tự thốt lên : “ À đúng rồi!” như thể
cùng chia sẻ tâm trạng của chính tác giả. Có cảm giác, đôi khi cần gạt sang một
bên những kiến thức đã có sẵn về chính trị, của những Socrate, Aristote,
Platon, John Locke, Alexis de Tocqueville hay Jean-Jacques Rousseau, để chú tâm
vào những gì Phạm Đoan Trang chia sẻ. Chị cô đọng tất cả các kiến thức chính trị
phức tạp từ chính quyền và nhà nước đến dân chủ; từ các chủ nghĩa, ý thức hệ
chính trị đến tinh thần yêu nước; từ bầu cử: chỉ dấu của dân chủ, đến bộ máy
nhà nước; từ lập pháp, hành pháp, tư pháp đến hệ thống chính trị CHXHCN Việt
Nam,… tất cả đều được phân tích và giải thích một cách dễ hiểu nhất nhằm đưa
người đọc giáp mặt với thực tế của mọi sinh hoạt chính trị trong xã hội.
Thể chế chính trị độc tài tại Việt Nam chính là đích đến
của Chính Trị Bình Dân mà Phạm Đoan Trang muốn chia sẻ cùng độc giả. Mọi phân
tích dựa trên nền tảng cơ sở lý thuyết chính trị đều được tác giả áp dụng vào
ví dụ thực tế, Việt Nam. Thực trạng chính trị tại Việt Nam chính là nỗi đau
khôn nguôi của bao thế hệ, của những người còn đau đáu trước vận mệnh của dân tộc,
của chính tác giả như chị đã không ngần ngại phơi bày sự thật, một sự thật phũ
phàng, gọi tên đích danh chế độ: “Tình trạng ấy nói lện một sự thật: Luật
pháp ở nước CHXHCN Việt Nam chỉ là công cụ để nhà nước quản lý, hay là chỉ dùng
cho dân. Công an – với vai trò lực lượng bảo vệ chế độ – thường được ưu ái, được
luật pháp ưu tiên bảo vệ. Việt Nam dưới thời cộng sản là một chế độ ‘rule by
law’, nơi không tồn tại ‘rule of law’” hay “ Nỗi lo lắng và sự căm
ghét của đảng Cộng sản Việt Nam đối với xã hội dân sự là không thừa”.
Khi sự vô cảm dường như đang xâm chiếm mọi không gian
trong xã hội thì những tác phẩm như Chính Trị Bình Dân càng trở nên vô cùng cần
thiết để khơi dậy tinh thần trách nhiệm công dân. Chính trị không thể nào bị
tách rời ra khỏi đời sống hàng ngày trong một xã hội tiến bộ. Trốn tránh chính
trị dưới bất cứ một lý do nào cũng là điều đáng tiếc và sẽ để lại những hậu quả
nghiêm trọng.
Gấp cuốn sách lại, miên man trôi theo dòng suy nghĩ, tôi
có những người bạn đang sinh sống tại các nước tiến bộ, tự do và dân chủ. Đôi
khi trò chuyện, họ đưa thẳng yêu cầu: “ Tôi không muốn nói chuyện chính trị với
ông!”. Họ ngại, họ sợ, họ tránh vì lý do này hay lý do khác. Vòng vo Tam quốc,
để rồi khi tôi hỏi : “ Bạn nghĩ sao về Obama, về Trump, về Macron, về
Putin,…?”, thế là những người bạn của tôi lại nhiệt tình bàn chuyện của các vị
chính khách trên. Mọi biến cố trên chính trường được họ đem ra phân tích một
cách kỹ lưỡng, cứ như thể họ đang sống với, cứ như thể đó là đề tài liên quan mật
thiết, mang tính sống còn đến chính bản thân họ.
À, thì ra chính họ cũng đang quan tâm đến chính trị đó chứ.
Nhưng cái chính trị mà họ bàn đến, họ thực thi quyền công dân lại là cái khái
niệm chính trị trong một xã hội tiến bộ và dân chủ. Nơi hiến pháp và pháp luật
được tôn trọng. Ngược lại, họ thờ ơ, họ e ngại, thậm chí sợ sệt khi đụng chạm đến
hiện trạng chính trị nơi quê nhà. Sự vô cảm, không đáng trách, theo cách nhìn của
Phạm Đoan Trang, trong Chính Trị Bình Dân, không những đúng với đại đa số người
dân trong nước, tiếc thay đó cũng là mẫu số chung cho nhiều người dẫu đã sống
bên ngoài, đang hít thở bầu không khí tự do nhưng vẫn lẩn tránh khái niệm chính
trị tại Việt Nam.
Phạm Đoan Trang đã gởi gắm những tâm tình về cái gọi là nền
tảng duy nhất cho một xã hội văn minh và tiến bộ: chính trị. Sự trang bị về kiến
thức và hiểu biết về chính trị, hơn bao giờ hết, trở nên cấp bách và nhất thiết
cho mọi công dân Việt Nam. Chỉ khi hiểu và thấm nhuần cái quyền được tác động
trực tiếp vào mọi sự vận hành của bộ máy chính trị thì khi đó chúng ta mới can
đảm nói không với một nền chính trị độc tài, độc đảng.
Dĩ nhiên, không thể một sớm một chiều, cái nhìn về chính
trị, vốn dĩ bị định hướng một cách có lợi cho nhà cầm quyền, sẽ được thay đổi
hoàn toàn. Cho nên, Chính Trị Bình Dân, đưa chính trị gần gũi với đời sống hàng
ngày, với mọi quyền lợi cụ thể, qua những khái niệm lý thuyết được giải thích một
cách bình dân, là nền tảng vững chắc cho sự đổi thay về văn hóa chính trị nơi
người dân, như lời Phạm Đoan Trang “ Tất nhiên, cá nhân tác giả tin rằng
văn hóa chính trị là cái có thể thay đổi, và cân nhắc đến yếu tố văn hóa chính
trị không hề đồng nghĩa với chấp nhận thỏa hiệp và phụ thuộc vào nó. Suy cho
cùng, làm chính trị là thực hành khả năng thuyết phục và vận động người khác,
khả năng thu phục số đông để thách thức trật tự cũ mà văn hóa chính trị hiện
hành là một phần trong đó”.
Đọc Phạm Đoan Trang và Chính Trị Bình Dân để nhận thấy rằng
tương lai của đất nước phụ thuộc nhiều vào sự năng động của mọi công dân. Sự
năng động góp phần xây dựng và duy trì một nền chính trị vì dân chính là tiền đề
cho một Việt Nam dân chủ.
Đừng lẩn tránh chính trị. Đừng ngại ngùng chính trị. Đừng
để chính trị rơi vào sự kiểm soát độc quyền của một tổ chức hay bất kỳ một đảng
phái nào đó. Bức thông điệp của tác phẩm Chính Trị Bình Dân được Phạm Đoan
Trang gói ghém qua lời nhắn nhủ “Còn bạn, nếu bạn vẫn quyết tâm ‘không quan
tâm đến chính trị’, thì chỉ xin bạn nhớ : Bạn có quyền như thế, nhưng điều đó
không tốt cho cả bạn lẫn cộng đồng”.
Đối với tôi, Phạm
Đoan Trang đã thành công trong việc đưa chính trị về với cộng đồng. Chị cùng với
nhiều người khác, thông qua các tổ chức xã hội dân sự, đã và đang miệt mài làm
việc, đương đầu với bạo quyền, bất chấp hiểm nguy, tù tội, nhằm xây dựng một xã
hội Việt Nam tự do, dân chủ và phồn thịnh.
Lâm Bình Duy Nhiên, 23/10/2017
--------------------
Wednesday, October 4, 2017
No comments:
Post a Comment