Joseph
E. Stiglitz - Project
Syndicate
Biên
dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Posted on 09/06/2017 by The Observer
Donald Trump đã ném một quả lựu đạn vào kiến trúc
kinh tế toàn cầu vốn được xây dựng rất cẩn thận trong những năm sau khi Thế chiến
II kết thúc. Nỗ lực phá huỷ hệ thống quản lý toàn cầu dựa trên luật lệ này –
nay thể hiện trong việc Trump đưa Hoa Kỳ rút khỏi Hiệp định khí hậu Paris năm
2015 – chỉ là khía cạnh mới nhất trong cuộc tấn công của vị tổng thống Mỹ lên hệ
thống các giá trị và các thể chế căn bản của chúng ta.
Thế giới đang dần dần chấp nhận sự bất hảo trong
chương trình nghị sự của chính quyền Trump. Ông và các thân hữu đã tấn công nền
báo chí Mỹ – một thể chế quan trọng để bảo vệ tự do, các quyền, và nền dân chủ
của người Mỹ – gọi đó là “kẻ thù của nhân dân.” Họ đã cố gắng phá hoại nền tảng
tri thức và niềm tin của chúng ta – nhận thức luận của chúng ta – bằng cách dán
cái nhãn “giả mạo” lên bất cứ thứ gì thách thức những mục tiêu và lập luận của
họ, thậm chí phủ nhận cả khoa học. Những lời bào chữa cho có của Trump về việc
rút khỏi thỏa thuận khí hậu Paris chỉ là bằng chứng gần đây nhất cho điều này.
Mức sống của con người đã trì trệ trong cả thiên
niên kỷ cho tới giữa thế kỷ 18. Chính thời kỳ Khai sáng, với việc theo đuổi diễn
ngôn duy lý và nghiên cứu khoa học, đã làm nền tảng cho những sự gia tăng khổng
lồ về mức sống trong hai thế kỷ rưỡi sau đó.
Đi cùng với thời kỳ Khai sáng là sự quyết tâm phát
hiện ra và giải quyết những định kiến của chúng ta. Khi ý tưởng về sự công bằng
của con người – và các quyền cá nhân cơ bản, tất yếu đi kèm với ý tưởng đó –
nhanh chóng lan rộng, các xã hội bắt đầu đấu tranh để loại bỏ sự phân biệt đối
xử dựa trên chủng tộc, giới, và cuối cùng là các khía cạnh khác của căn tính
con người, trong đó có tình trạng khuyết tật và thiên hướng tình dục.
Trump đã tìm cách đảo ngược tất cả điều đó. Việc ông
chối bỏ khoa học, đặc biệt là khoa học trong lĩnh vực khí hậu, đang đe dọa đến
tiến bộ công nghệ. Và thái độ mù quáng của ông đối với phụ nữ, người gốc Tây
Ban Nha, và người Hồi giáo (trừ những người mà ông và gia đình ông có thể hưởng
lợi, như những người cai trị các vương quốc dầu mỏ vùng Vịnh), đang đe dọa đến
hoạt động của xã hội và nền kinh tế Mỹ, bằng cách làm suy yếu niềm tin của người
dân rằng hệ thống của nước Mỹ là công bằng đối với tất cả.
Là một người theo chủ nghĩa dân túy, Trump đã khai
thác sự bất mãn chính đáng về kinh tế vốn trở nên rất phổ biến trong những năm
gần đây, khi địa vị xã hội của nhiều người Mỹ suy giảm trong lúc bất bình đẳng
tăng cao. Nhưng mục tiêu
thực sự của Trump – làm giàu cho chính mình và cho những kẻ tìm kiếm đặc lợi
giàu có khác với phần thiệt thòi được đẩy sang cho những người ủng hộ ông – đã
bị phơi bày qua những kế hoạch của ông về thuế và dịch vụ y tế.
Những cải cách thuế mà Trump đề xuất, theo thông tin
hiện có, đã vượt qua các cải cách của George W. Bush xét về mức độ lũy thoái
(phần lợi ích chảy vào túi của những người đứng đầu phổ phân phối thu nhập). Và
ở một đất nước mà tuổi thọ người dân đang giảm, việc xem xét lại chính sách y tế
của ông sẽ khiến thêm 23 triệu người Mỹ không có bảo hiểm y tế.
Dù có thể biết cách thực hiện các giao dịch kinh
doanh, Trump và nội các của ông lại không hề biết tổng thể hệ thống kinh tế hoạt
động như thế nào. Nếu được thực hiện, các chính sách kinh tế vĩ mô của chính
quyền Trump sẽ dẫn đến thâm hụt thương mại lớn hơn và suy thoái hơn nữa trong
ngành chế tạo.
Mỹ sẽ chịu
thiệt hại vì Trump. Vai trò lãnh đạo toàn cầu của đất nước đã bị phá hủy,
trước cả khi Trump đánh mất lòng tin với hơn 190 quốc gia bằng cách rút khỏi Hiệp
định Paris. Lúc này, việc xây dựng lại vai trò lãnh đạo đó sẽ đòi hỏi một nỗ lực
thực sự anh hùng. Chúng ta chia sẻ một hành tinh chung, và thế giới đã học được
rằng chúng ta phải thân thiện và làm việc cùng nhau. Chúng ta cũng học được rằng
hợp tác có thể có lợi cho tất cả.
Vậy thế giới nên làm gì với một kẻ bắt
nạt mang tính khí trẻ con, muốn mọi thứ cho riêng mình mà không chịu nghe lý lẽ?
Làm sao thế giới quản lý được một nước Mỹ “bất hảo”?
Thủ tướng Đức Angela Merkel đã đưa ra một câu trả lời
đúng đắn khi sau cuộc gặp với Trump và các nhà lãnh đạo G7 khác hồi tháng trước,
bà nói rằng châu Âu không còn có thể “hoàn toàn tin tưởng vào các nước khác” và
sẽ phải “chiến đấu vì tương lai của chính mình.” Đây là lúc để Âu tập hợp lại,
tái cam kết với các giá trị Khai sáng, và đương đầu với nước Mỹ, như tân tổng
thống Pháp Emmanuel Macron đã làm một cách hùng hồn bằng một cái bắt tay đã chặn
đứng kiểu khẳng định quyền lực đầu đàn trẻ con của Trump.
Châu Âu không thể dựa vào một nước Mỹ do Trump dẫn đầu
về quốc phòng. Nhưng đồng thời họ cũng nên nhận ra rằng Chiến tranh Lạnh đã kết
thúc – dù nhóm lợi ích công nghiệp-quân sự của Mỹ có sẵn lòng thừa nhận điều đó
hay không. Dù chống khủng bố là quan trọng và tốn kém, việc xây dựng tàu sân
bay và siêu máy bay chiến đấu không phải là câu trả lời. Châu Âu cần tự quyết định
xem mình nên chi tiêu bao nhiêu, thay vì tuân theo mệnh lệnh của các nhóm lợi
ích quân sự vốn đòi hỏi phải chi 2% GDP cho quốc phòng. Sự ổn định chính trị có
thể đạt được một cách chắc chắn hơn thông qua việc châu Âu tái cam kết với mô
hình kinh tế dân chủ xã hội của mình.
Hiện nay chúng ta cũng biết rằng thế giới không thể
dựa vào Mỹ trong việc giải quyết mối đe doạ sống còn mà biến đổi khí hậu đặt
ra. Châu Âu và Trung Quốc đã làm điều đúng đắn khi tăng cường cam kết của mình
đối với một tương lai xanh – đúng đắn cho hành tinh, và đúng đắn cho nền kinh tế.
Cũng giống như việc đầu tư vào công nghệ và giáo dục đã cho nước Đức một lợi thế
rõ rệt hơn trong ngành chế tạo tiên tiến so với một nước Mỹ bị ý thức hệ của Đảng
Cộng hòa trói chân, châu Âu và châu Á sẽ đạt được một lợi thế gần như không thể
vượt qua so với Mỹ trong các ngành công nghệ xanh của tương lai.
Nhưng các nước còn lại trên thế giới không thể để một
nước Mỹ bất hảo phá hủy hành tinh. Họ cũng không thể để một nước Mỹ bất hảo lợi
dụng mình bằng những chính sách “nước Mỹ trên hết” phi khai sáng – đúng ra là
phản Khai sáng. Nếu Trump muốn rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận khí hậu Paris thì các
nước còn lại nên áp đặt một loại thuế điều chỉnh carbon đối với hàng xuất khẩu
không tuân thủ các tiêu chuẩn toàn cầu của Hoa Kỳ.
Tin tốt là đa số người Mỹ không ủng hộ Trump. Hầu hết
người Mỹ vẫn tin tưởng vào các giá trị Khai sáng, chấp nhận sự thực về tình trạng
ấm lên toàn cầu, và sẵn sàng hành động. Nhưng với Trump, chúng ta cần biết rằng
tranh luận duy lý sẽ không hiệu quả. Đã đến lúc hành động.
*
Joseph E. Stiglitz, chủ nhân giải Nobel Kinh tế năm
2001 và huân chương John Bates Clark năm 1979, là giáo sư tại Đại học Columbia,
đồng chủ tịch Nhóm Chuyên gia Cấp cao về Đánh giá Tình hình Kinh tế và Tiến bộ
Xã hội của OECD và là kinh tế trưởng của Viện Roosevelt. Ông là cựu phó chủ tịch
cấp cao và kinh tế trưởng tại Ngân hàng Thế giới và chủ tịch Hội đồng Cố vấn
Kinh tế dưới thời Tổng thống Bill Clinton. Năm 2000, ông thành lập Sáng kiến Đối
thoại Chính sách, một viện nghiên cứu chính sách về phát triển quốc tế có trụ sở
tại Đại học Columbia. Cuốn sách gần đây nhất của ông là The Euro: How a Common Currency Threatens the Future of Europe.
Copyright: Project Syndicate 2017 – Trump’s
Rogue America
Nguồn: Joseph E. Stiglitz, “Trump’s
Rogue America,” Project Syndicate, 02/06/2017.
No comments:
Post a Comment