Posted on 29/04/2017
Một
trong những vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất giữa người Việt với nhau khi nói đến
cuộc chiến Việt Nam trong giai đoạn từ 1954-1975 là về tính chính danh của hai
nhà nước ở hai miền Nam-Bắc Việt Nam.
Bản đồ chia cắt hai miền Việt Nam 1954-1975. Ảnh: National Geographic
(không có hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa).
Hai điều khó có thể phủ nhận là: cả hai miền đều có
sự ủng hộ riêng từ cộng đồng quốc tế, và kể từ 30/4/1975, Cộng hoà Miền Nam Việt
Nam rồi tiếp đến là Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã thừa kế hàng loạt quyền
và nghĩa vụ quốc tế của Việt Nam Cộng hoà.
Hiệp định Geneva 1954 nhấn mạnh việc tạm thời chia
đôi nước Việt Nam tại vĩ tuyến 17 không đồng nghĩa với việc thiết lập
ranh giới lãnh thổ và chính trị giữa hai miền Nam-Bắc. Chính phủ ở cả
hai miền đều thể hiện rất rõ ràng điều này tại các bản hiến pháp của họ trong
giai đoạn 1954-1975.
Từ thời điểm bắt đầu đàm phán Hiệp định Geneva 1954
cho đến khi chiến tranh kết thúc, cả hai chính thể được thành lập trước đó tại
mỗi miền đều cho rằng chỉ duy nhất một mình họ là đủ tính chính danh để quản lý
cả đất nước. Cũng như, chỉ có họ là được quốc tế công nhận.
Thế nhưng định nghĩa “quốc tế” của mỗi miền cũng
không giống nhau. Khi ấy, chính cộng đồng quốc tế cũng chia rẽ thành hai khối,
chứ không riêng gì đất nước Việt Nam.
Tháng 1, 1950, cùng với Trung Quốc và Liên Xô, các
quốc gia cộng sản Đông Âu đều công nhận tính chính danh của Việt Nam Dân chủ Cộng
hoà (VNDCCH) đối với lãnh thổ Việt Nam.
Cũng vào đầu năm 1950, Liên hiệp Pháp công nhận quyền
tự trị và nền độc lập của Quốc gia Việt Nam (QGVN), tiền thân của Việt Nam Cộng
hòa (VNCH), dựa trên một số hiệp ước được ký kết trước đó giữa hai nước vào năm
1949.
Đến tháng 2, 1950, Anh, Hoa Kỳ và một số nước Tây
phương đều công nhận QGVN là thể chế lãnh đạo của nước Việt Nam.
Sau khi VNCH được thành lập vào năm 1955 và thay thế
quyền lãnh đạo miền Nam của QGVN, Hoa Kỳ và các đồng minh Tây phương tiếp tục
công nhận tính chính danh của VNCH. Đến năm 1966, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã thống
kê là có 60 quốc gia trên thế giới công nhận chính thể VNCH của Nam Việt Nam.
Một số nước như Ấn Độ, Thuỵ Điển thì lại theo quy tắc
không công nhận cả hai. Tuy nhiên, đến năm 1969, Thuỵ Điển trở thành nước Tây
phương đầu tiên công nhận nhà nước VNDCCH của Bắc Việt Nam.
Việc công nhận thể chế nào tại Việt Nam mới thật sự
đại diện cho cả đất nước vốn không hề ngã ngũ vào thời điểm Hiệp định Geneva
1954 được ký kết.
Ngược lại, cuộc giằng co này đã kéo dài đến hơn 20
năm sau.
Trong giai đoạn 1954-1975, ngoài sự công nhận của
các nước trên thế giới bị chia rẽ theo hai cực cộng sản và tư bản trong thời kỳ
chiến tranh Lạnh, thì hai nhà nước Việt Nam còn được công nhận theo một số cách
khác.
Cờ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà và Việt Nam Cộng hoà tại vĩ tuyến 17 trong
thời kỳ chiến tranh. Ảnh: Tạp chí Life.
Gia
nhập Liên Hiệp Quốc
Trước hết, VNCH đã từng xin tham gia vào LHQ từ đầu
thập niên 1950. Sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, VNDCCH cũng nộp đơn làm
thành viên. Tuy nhiên, cả hai đều gặp phản đối từ thành viên thường trực của Hội
đồng Bảo an.
Chúng ta không cảm thấy khó hiểu khi biết được Liên
Xô đã từng phản đối VNCH tham gia vào LHQ, và ngược lại thì Hoa Kỳ phản đối
VNDCCH.
Cùng vì những sự phản đối này mà việc đăng ký làm
thành viên LHQ của hai chính phủ Bắc-Nam Việt Nam đã khá lận đận trong vòng 20 năm.
Ngày 30/4/1975, chế độ VNCH bị thay thế bởi chính
quyền của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa Miền Nam Việt Nam (CHMN), nhưng
vẫn giữ vị thế một nhà nước độc lập đối với VNDCCH tại miền Bắc. Điều này được
thể hiện rõ qua hai lá đơn xin tham gia LHQ riêng biệt của VNDCCH – Bắc Việt và
CHMN – Nam Việt vào năm 1975.
Đến ngày 8/8/1975, Hội đồng Bảo an đã đồng thuận chấp
nhận và đề cử với Đại Hội đồng LHQ cho cả hai quốc gia VNDCCH – Bắc Việt lẫn
CHMN – Nam Việt được tham gia vào LHQ.
Việc Hội đồng Bảo an đưa ra đề cử với cả
hai đơn xin tham gia LHQ của hai nhà nước Việt Nam vào tháng 8, 1975
càng làm rõ vấn đề là cả hai chính thể đều được đối xử như nhau và đều được LHQ
công nhận.
Sau khi hai nhà nước VNDCCH và CHMN thống nhất và Cộng
hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ra đời vào ngày 2/7/1976, thì Việt Nam mới trở
thành một quốc gia với một chính phủ duy nhất. Sau đó, CHXHCN Việt Nam đã chính
thức gia nhập LHQ vào tháng 9, 1977.
Trên danh nghĩa, kể từ ngày 30/4/1975, Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng
hoà Miền Nam Việt Nam tiếp quản toàn bộ lãnh thổ do Việt Nam Cộng hoà quản lý
trước đó. Ảnh: Uỷ ban Quân quản Sài Gòn – Gia Định tổ chức họp báo quốc tế ngày
8/5/1975. Nguồn: Herve GLOAGUEN/Gamma-Rapho via Getty Images.
Tham
gia với tư cách thành viên của các tổ chức Quốc tế
Có lẽ việc VNCH và VNDCCH đều tham gia làm thành
viên của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO)
càng giúp chúng ta phân biệt được Việt Nam đã từng có hai chính phủ và được đối
đãi như hai quốc gia riêng biệt.
Trước hết, đây là các tổ chức quốc tế mà thành viên
tham gia hầu hết phải là các quốc gia có chủ quyền (sovereign states). Chúng ta
có thể dùng Đài Loan làm ví dụ để so sánh vì Đài Loan chưa bao giờ là
thành viên của WHO.
Thế nhưng, từ 17/5/1950, VNCH là thành viên của WHO,
và là thành viên của WMO từ 1/4/1955.
Sau khi VNCH sụp đổ vào ngày 30/4/1975, VNDCCH mới
xin gia nhập hai tổ chức này và trở thành thành viên của WMO ngày 7/8/1975, và
của WHO vào ngày 22/10/1975. Điều này có nghĩa là tư cách thành viên của VNCH tại
WHO và WMO lúc đó không bị xoá bỏ cho dù chính thể VNCH không
còn tồn tại nữa.
Sau khi hai miền Nam Bắc đồng ý thống nhất và trở
thành CHXHCN Việt Nam vào tháng 7, 1976, chính phủ mới đã gửi thông báo đến hai
tổ chức này trong năm 1977 để yêu cầu cho phép CHXHCN Việt Nam tiếp nhận tư
cách thành viên của cả hai chính phủ Nam-Bắc Việt Nam trước
đó.
Điều này đồng nghĩa với việc trong thời gian trước
năm 1977, đã có hai quốc gia Việt Nam là thành viên của WHO và WMO được các tổ
chức quốc tế này công nhận.
Điểm này được nhấn mạnh bởi ngày tham gia vào WHO của
Việt Nam hiện nay là ngày 17/5/1950. Đó là ngày mà VNCH tham gia vào WHO như đã
nói ở trên, và có nghĩa là tư cách tham gia WHO với danh nghĩa một quốc gia của
VNCH không hề bị ảnh hưởng bởi việc thống nhất đất nước vào năm 1976.
Ngoài ra, CHXHCN Việt Nam còn tiếp tục thay thế tư
cách thành viên của VNCH với các tổ chức ILO, ITU, UPU, UNESCO, và IAEA. Đây là
những tổ chức quốc tế mà trước năm 1975, chỉ có VNCH tham gia làm thành viên.
Kể từ năm 1977, Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam là chính thể duy nhất
quản lý toàn bộ lãnh thổ Việt Nam. Ảnh: mard.gov.vn.
CHXHCN
Việt Nam tiếp tục tư cách thành viên của VNCH đối với các định chế tài chính quốc
tế
Trước tháng 4, 1975, chỉ có VNCH là thành viên của
các định chế tài chính quốc tế. Đó là Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ Quốc
tế (IMF), và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB).
Sau khi được thành lập vào tháng 7, 1976, CHXHCN Việt
Nam đã trình thư xin thay thế (substitution) tư cách thành
viên của VNCH tại các định chế tài chính nói trên, chứ không phải là đơn xin
gia nhập làm thành viên mới.
Cụ thể là khi thay thế tư cách thành viên của VNCH với
ADB, CHXHCN Việt Nam đã tiếp quản 3.000 cổ phần của chính phủ VNCH tại ngân
hàng này.
Đồng thời, CHXHCN Việt Nam cũng tiếp tục được nhận tất
cả các khoản vay mà VNCH đã được ADB chấp thuận cho vay trong những năm trước
đó. CHXHCN Việt Nam cũng bảo đảm sẽ chịu trách nhiệm chi trả cho những khoản
vay này.
Vì vậy, ngày gia nhập ADB của Việt Nam hiện nay là
ngày 22/9/1966, là ngày mà Quốc hội của chính phủ VNCH tại miền Nam đã phê chuẩn
việc tham gia ADB.
CHXHCN
Việt Nam tiếp tục công nhận một số hiệp ước mà VNCH đã ký kết
Tương tự như việc tiếp tục tư cách thành viên của
VNCH tại một số tổ chức và định chế tài chính quốc tế như đã nêu, CHXHCN Việt
Nam còn tiếp tục công nhận ít nhất hai hiệp ước quốc tế mà VNCH đã ký kết trước
ngày 30/4/1975.
Ngày 16/12/1976, nhà nước CHXHCN Việt Nam đã đệ
trình đơn phê chuẩn Công ước Viễn thông Quốc tế 1973 (1973 International
Telecommunication Convention) mà chính phủ VNCH đã ký kết vào ngày 25/10/1974 tại
Hội nghị Málaga-Torremolinos nhưng chưa kịp phê chuẩn. Đơn đệ trình của CHXHCN
Việt Nam nêu rõ là việc phê chuẩn được dựa trên những ký kết mà VNCH đã thực hiện
trước đó.
Tương tự, VNCH được công nhận tư cách thành viên của
Liên minh Bưu chính Quốc tế (UPU) từ năm 1951. Vào tháng 7/1974, chính phủ VNCH
đã ký kết các văn bản liên quan đến Các Quy chế chung (General Regulations) và
Công ước Liên minh Bưu chính Lausanne (Universal Postal Convention) của UPU
nhưng chưa kịp phê chuẩn. Ngày 27/10/1976, Quốc hội của CHXHCN Việt Nam đã phê
chuẩn các văn bản này và đệ trình lên tổ chức UPU với yêu cầu được thừa kế
(succession) tư cách của VNCH.
Ngoài ra, vào ngày 4/7/1976, chỉ 2 ngày sau khi được
thành lập, Bộ Ngoại giao của nhà nước CHXHCN Việt Nam đã gửi công hàm đến chính
phủ Thụy Sỹ và tuyên bố khẳng định tiếp tục tham gia vào các hiệp ước của Công
ước Geneva 1949 (Geneva Conventions of 1949) mà hai chính phủ
VNDCCH và VNCH đã ký kết trước đó về các vấn đề bảo vệ nạn
nhân chiến tranh.
***
Qua những ví dụ kể trên chúng ta nhận thấy rằng, bằng
nhiều hành động khác nhau, cả hai chính phủ VNCH và VNDCCH đã khẳng định tư
cách quốc gia của mình trong giai đoạn chiến tranh Việt Nam từ năm 1954-1975.
Tuy nhà nước Việt Nam hiện nay chưa bao giờ chính thức
công nhận chính thể VNCH nhưng CHXHCN Việt Nam lại liên tục công nhận tư cách
quốc gia của VNCH một cách gián tiếp, qua việc thừa kế hoặc tiếp nhận tư cách
thành viên của VNCH tại các tổ chức và định chế tài chính quốc tế.
Ngày nay, có lẽ đối với nhiều người Việt Nam, đặc biệt
là những thế hệ sinh ra và lớn lên sau năm 1975, tư cách quốc gia của VNDCCH tại
miền Bắc Việt Nam là việc không còn phải tranh cãi.
Còn về chính thể QGVN – VNCH tại miền Nam, chúng ta
có thể đọc lại những gì mà Đại Hội đồng LHQ đã phát biểu khi đề cử QGVN tham
gia LHQ trong phiên họp năm 1952. Từ đó, chúng ta có thể phần nào hiểu thêm được
một quan điểm khác về sự tồn tại và tính chính danh của chính thể QGVN – VNCH:
“Quan điểm của Đại Hội đồng cho rằng (Quốc gia) Việt
Nam là một nhà nước yêu chuộng hòa bình đúng như định nghĩa của Điều 4 Hiến
chương, đã thể hiện nguyện ý cũng như có khả năng thực hiện các nghĩa vụ của Hiến
chương, và do đó nên được chấp thuận tham gia làm thành viên của Liên Hiệp Quốc.”
Tài
liệu tham khảo:
-------------------------
By QUỲNH
VI
Posted on 01/05/2017
No comments:
Post a Comment