Nguyễn Xuân Nghĩa
& Thanh Hà - RFI
Thứ
Ba, ngày 31 tháng 1 năm 2017
Cờ Mỹ gần bức tường
biên giới chung với Mêhicô, ở Tijuana (Ảnh chụp ngày 28/01/2017)
REUTERS/Jorge Duenes
Chính quyền Trump chỉ
muốn đánh Mêhicô làm gương cho nhiều trận chiến mậu dịch khác. Trong chưa đầy
10 ngày ở Nhà Trắng, tổng thống Trump khai mào cuộc chiến thương mại với nước
láng giềng phương nam : ngăn cản các tập đoàn xe hơi đầu tư vào Mêhicô, đòi đàm
phán lại hiệp định tự do mậu dịch NAFTA liên kết Hoa Kỳ với Canada và Mêhicô,
quyết định xây bức tường biên giới giữa Hoa Kỳ và Mêhicô, đòi đánh thuế 20 %
vào hàng Mêhicô nhập vào Mỹ.
Dù
không là bạn hàng để Mỹ bị nhập siêu lớn nhất, nhưng tân chính quyền Washington
chọn Mêhicô là đối tượng đầu tiên, để làm gương cho các nước khác, từ Trung Quốc
đến Đức hay Nhật Bản.
Cố
tổng thống Porfirio Diaz cuối thế kỷ XIX đầu XX đã có câu nói đi vào lịch sử “Tội thay cho Mêhicô : Thượng Đế thì xa, nước Mỹ thì gần”.
Mêhicô trở thành mục tiêu tấn công đầu tiên trong chính sách bảo hộ mậu dịch của
tân chính quyền Trump. Thế kẹt của Mêhicô nằm ở chỗ : 80 % xuất khẩu của nước
này đổ vào thị trường Hoa Kỳ, ngoại thương chiếm 30 % GDP ; nhờ Hiệp Định Tự Do
Mậu Dịch Bắc Mỹ- NAFTA mà Mêhicô đã đẩy lui được nạn nghèo khó và khu vực bắc
Mêhicô phát triển nhờ trở thành sân sau của các tập đoàn Mỹ đầu tư tại quốc gia
có nhân công rẻ này.
Đâu
là tính thực hư về những đòn hù dọa của Nhà Trắng, từ dự án xây “bức tường biên
giới” mà mọi phí tổn sẽ do phía Mêhicô đài thọ, theo như tuyên bố của tổng thống
Donald Trump, đến đề xuất đánh thuế hàng Mêhicô nhập vào thị trường Mỹ 20 % để
lấy tiền xây bức tường đó ?
Các
tập đoàn Mỹ tính sao khi đã đầu tư vào các cơ sở sản xuất ở Mêhicô để dùng quốc
gia có nhân công rẻ này như một cánh cổng mở ra thị trường với 44 quốc gia mà
Mêhicô đã ký kết hiệp định tự do mậu dịch ? Người tiêu dùng Mỹ nghĩ liệu có chịu
chi ra 1150 đô la cho một chiếc điện thoại Iphone của Apple thay vì 690 đô la
(giá trung bình) nếu điện thoại thông minh của nhãn hiệu Quả Táo được sản xuất
100 % trên lãnh thổ Mỹ một khi các nhà máy ở Mêhicô và nhất là châu Á đã phải
đóng cửa ?
Cuộc
đọ sức cả về mặt ngoại giao lẫn thương mại giữa tân chính quyền Trump với
Mêhicô City đã vượt ra ngoài địa hạt kinh tế và thương mại, như phân tích sau
đây của chuyên gia Nguyễn Xuân Nghĩa từ Hoa Kỳ.
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Hoa Kỳ với nước láng giềng tại miền Nam là Mêhicô có
quan hệ lâu đời từ hơn trăm năm trước và nhiều tiểu bang miền Nam hay miền Tây
của Mỹ vẫn còn địa danh gốc Latinh, từ tiếng Mễ, trong một khu vực tôi gọi là
“biên vực” tương tự như đất Alsace-Lorraine của Pháp tiếp cận với Đức hay An
Giang Châu Đốc của ta bên xứ Miên. Chi tiết này thật ra rất quan trọng nếu ta
nhớ đến bối cảnh.
Gần
đây hơn, sau khi Hoa Kỳ ký Hiệp Ước Tự Do Mậu Dịch Bắc Mỹ là NAFTA vào năm 1994
với Canada ở phía bắc và Mêhicô ở phía nam thì kinh tế Mêhicô đã từ nhập siêu
được xuất siêu, là xuất nhiều hơn nhập với Hoa Kỳ. Năm 1994 Mỹ nhập 65 tỷ đô la
từ Mêhicô và năm 2016, nhập khoảng 295 tỷ đô la. Ngược lại, Mêhicô xuất cảng từ
68 tỷ thì năm qua xuất 235 tỷ. Khác biệt giữa 295 tỷ và 235 tỷ là 60 tỷ thặng
dư thương mại hay xuất siêu của Mêhicô mà chính quyền Donald Trump nói tới.
Để
so sánh, xuất siêu của Canada vào Mỹ chỉ có 9 tỷ đô la mà thôi.
Đa
số hàng hóa nước Mỹ mua tại Mêhicô là phụ tùng xe hơi, xe vận tải lớn và nhiều
loại xe nhỏ khác. Chi tiết nên chú ý là chuỗi cung ứng hàng hóa từ Mêhicô bán
vào Mỹ còn có thể có sản phẩm từ các nước Âu hay Á, để hưởng chế độ quan thuế
ưu đãi trong khuôn khổ NAFTA. Ngược lại, Mêhicô mua của Mỹ nhiều mặt hàng điện
cơ hay điện tử và các sản phẩm gốc dầu hỏa.
Mục
tiêu an ninh của «bức tường biên giới»
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Làn sóng di dân từ Mêhicô vào Mỹ đã giảm sau khủng hoảng
tài chính và kinh tế năm 2008-2009 và số di dân nhập lậu vào Mỹ không chỉ có
công dân Mễ mà còn là dân Nam Mỹ chạy qua Mêhicô để vào Mỹ. Người ta ít chú ý đến
sự kiện chính quyền ở Mêhicô City kiểm soát rất khắt khe biên giới tại miền nam
để chặn làn sóng di dân từ Trung Mỹ và Nam Mỹ trong khi dễ dàng cho dân Mêhicô
vào Mỹ kiếm việc và gửi tiền về cho gia đình.
Do
quan hệ lịch sử giữa hai nước, nhiều người Mêhicô coi miền nam của Hoa Kỳ là
lãnh thổ của mình và dù sống tại Mỹ họ vẫn coi Mêhicô là quê hương. Khác hẳn
các di dân từ Âu châu hay Á châu được phân tán trong lãnh thổ Mỹ, số dân cử người
Mỹ gốc Mêhicô tập trung tại “vùng biên vực”, từ Florida, Louisiana qua Texas,
New Mexico, Arizona hay California lên tới Oregon, có thể củng cố ảnh hưởng của
họ nhờ thành phần gốc Mêhicô này. Đấy là vấn đề trường kỳ của Hoa Kỳ.
Sau
cùng, không thể quên rằng Mêhicô còn xuất cảng loại cần sa ma túy vào Mỹ và nhiều
tổ chức ma túy cũng là mạng lưới tổ chức cho dân Mêhicô nhập cư bất hợp pháp
vào Hoa Kỳ. Vì vậy, chính quyền Donald Trump mới coi việc kiểm soát biên giới Mỹ-Mêhicô
là một ưu tiên về an ninh và đòi xây tường chạy dọc biên giới giữa hai nước.
Tính
khả thi của những đòn hù dọa ?
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Dân
số Hoa Kỳ chỉ bằng 5% toàn cầu mà có tới 70% luật sư của thế giới. Mỹ là vô địch
về đánh võ luật pháp, điều ấy cũng giải thích vì sao đa số chính trị gia Mỹ đều
xuất thân là các luật gia. Ngoại lệ là chính quyền Trump, chỉ có một chính
khách gốc luật gia trong nội các, còn lại là doanh gia hay chiến tướng. Nhưng
ban tham mưu về thương mại của ông Trump lại có nhiều luật gia đầy kinh nghiệm
đấu tranh cho quyền lợi ngoại thương của Mỹ.
Việc
chính quyền Trump đe dọa một trận chiến mậu dịch với Mêhicô để có tiền xây dựng
bức tường tại biên giới là đòn hư hư thực thực, có võ mồm mà cũng có võ thật.
Khi
dọa tăng thuế nhập nội 20% trên hàng hóa từ Mêhicô thì đấy là võ mồm, chứ chính
quyền Trump có tám cách diễn giải các đạo luật thương mại của mình từ những năm
1930, 1962, 1974 hay 1977 để gây sức ép và hành pháp có thể đặt thuế suất 15%
trên hàng Mêhicô trong vòng năm tháng mà chẳng cần lập pháp chấp thuận. Ta
không quên là sau vụ tổng khủng hoảng 1929-1933, luật pháp Hoa Kỳ đã cho hành
pháp nhiều quyền hạn khá rộng rãi về thương mại mà khỏi cần Quốc hội phê chuẩn.
Ngược
lại, chính quyền của tổng thống Pena Nieto thuộc đảng Cách mạng Định chế PRI mới
lâm thế kẹt. Thuần về kinh tế, Hoa Kỳ tiếp nhận 80% tổng số xuất cảng của xứ
Mêhicô nên là nguồn sống của kinh tế Mêhicô. Nếu không chấp nhận lối suy diễn lại
hiệp ước NAFTA với Washington mà đòi ra khỏi NAFTA thì lập tức Mêhicô bị khủng
hoảng.
Ngay
hiện tại chính phủ Mêhicô bị quần chúng phản đối khi tăng giá xăng dầu từ đầu
năm và khi nhượng bộ Mỹ thì càng bị dân phản đối. Thứ hai, năm tới, Mêhicô có bầu
cử tổng thống và hai đảng đối lập từ cánh trung tả là Đảng Quốc Gia Hành Động
PAN và Phong Trào Phục Hưng Quốc Gia MORENA đang chiếm thế mạnh.
Nếu
chính quyền Nieto nhượng bộ Mỹ thì sẽ bị tấn công từ sau lưng. Nếu họ vận động
các doanh nghiệp Mỹ làm giầu nhờ thị trường Mêhicô để gây khó cho chính quyền
Trump thì chưa chắc thành công vì ông Trump đang gây áp lực trên các doanh nghiệp
này nhờ sự ủng hộ của đông đảo quần chúng Mỹ.
Mêhicô
có thể tìm hậu thuẫn chính trị từ giới dân cử Mỹ để gây khó cho chính quyền
Trump nhưng vẫn bị tổn thất trong trận đánh dai dẳng này trong khi bất cứ một
tai họa nào từ di dân nhập lậu hay các tổ chức ma túy gốc Mêhicô đều chi phối
dư luận.
Sau
cùng, Mêhicô chưa tìm ra thị trường xuất cảng khác, như Trung Quốc, Liên Hiệp
Châu Âu hay Đông Á, để thay thị trường Hoa Kỳ. Vì vậy, hy vọng duy nhất của
Mexico City là tiến trình đàm phán có thể kéo dài nhiều năm và từ nay đến đó
tìm cách thương lượng kín đáo hơn khi biết hồ sơ Mỹ-Mêhicô không chỉ là kinh tế
mà còn là an ninh.
Dùng
Mêhicô để «đánh phủ đầu» các đối tác thương mại lớn hơn
Nguyễn
Xuân Nghĩa : Hoa
Kỳ bị nhập siêu, là nhập hơn xuất, gần 700 tỷ đô la một năm, trong đó, phần 60
tỷ với Mêhicô không là lớn nhất, chiếm chưa tới 9%. Do đó, hồ sơ kinh tế với
Mêhicô chỉ là phụ. Chính quyền Trump muốn xác định lại chủ quyền quốc gia và
nói đến việc bảo vệ biên cương như một ưu tiên. Ưu tiên đó thật ra thiên về an
ninh hơn kinh tế, thậm chí thiên về khái niệm bản sắc quốc gia, chứ luật lệ Hoa
Kỳ đã có quy định về việc xây tường bảo vệ biên cương mà chưa được các chính
quyền tiền nhiệm chấp hành đúng đắn.
Khi
Hoa Kỳ muốn thu hẹp mức nhập siêu thì chọn xứ Mêhicô là đối tượng tranh đấu đầu
tiên cho các nước khác, từ Trung Quốc cho tới Đức hay Nhật, đều biết ý chí của
mình.
Thực
chất vấn đề của bức tường biên giới là kỷ cương quốc gia và nếu chính quyền
Mêhicô hợp tác với Hoa Kỳ, không chỉ vì nạn di dân nhập lậu mà trong nhiều hồ
sơ khác, như an ninh và ma túy, thì vẫn có thể dàn xếp được. Nói cho phũ phàng
về kinh tế thì chính quyền Trump chỉ muốn đánh Mêhicô làm gương cho nhiều trận
chiến mậu dịch khác.
----------------------------
Thứ
Ba, ngày 17 tháng 1 năm 2017
No comments:
Post a Comment