MỘT CÁI TÁT VÀO MẶT NHỮNG GIÁ TRỊ CAO QUÝ NHẤT CỦA NƯỚC MỸ (Lê Mạnh Hùng)

Một cái tát vào mặt những giá trị cao quý nhất của nước Mỹ

Lê Mạnh Hùng

February 1, 2017

http://www.nguoi-viet.com/binh-luan/mot-cai-tat-vao-mat-nhung-gia-tri-cao-quy-nhat-cua-nuoc/

Như là một lời tuyên bố về nguyên tắc chính trị, sắc lệnh mới nhất của Tổng Thống Mỹ Donald Trump thì quá rõ ràng. Sắc lệnh cấm công dân các nước Iran, Iraq, Somalia, Sudan, Syria, Libya, và Yemen nhập cảnh nước Mỹ trong ba tháng tới. Thêm vào đó, người dân Syria thì bị cấm vô thời hạn. Chương trình định cư những người tỵ nạn của nước Mỹ bị đóng cửa trong bốn tháng. Và khi mở cửa lại, ưu tiên sẽ được dành cho những người thuộc các tôn giáo thiểu số tại quốc gia mình sinh trưởng. Với việc đa số những người dân tỵ nạn đều đến từ những nước đa số là Hồi Giáo, điều này có nghĩa là chỉ những người Thiên Chúa Giáo mới có hy vọng được nước Mỹ của ông Trump nhận vào với tư cách tỵ nạn.

Sắc lệnh này được đưa ra dưới chiêu bài là những biện pháp tạm thời để “giảm bớt gánh nặng điều tra” trong giai đoạn rà soát lại các thủ tục di dân nhập cảnh. Thế nhưng, bản chất của thông điệp đưa ra thì không ai có thể nhầm được, những người tỵ nạn từ những nước Hồi Giáo, bị đẩy ra khỏi nước mình vì chiến tranh và chuyên chế áp bức đã bị chỉ mặt để trừng trị. Họ đừng trông mong vào nước Mỹ và phải tìm những nơi khác. Và đến khi cánh cửa nước Mỹ được mở lại, chỗ đứng của họ trong dòng người sắp hàng chờ đợi sẽ được xác định qua tôn giáo của họ.

Những ai mà còn biện minh rằng sắc lệnh này phù hợp với những truyền thống và giá trị tốt đẹp nhất của nước Mỹ hay của một chế độ dân chủ tự do nói chung thì một là ngoan cố hai là không hiểu truyền thống của nước Mỹ. Tuy rằng không phải bao giờ cũng thực hiện đúng lý tưởng và các giá trị của mình, nhưng từ lâu nước Mỹ vẫn là tiếng nói mạnh nhất cho tự do lương tâm và nhân phẩm con người. Tấm bia dựng dưới chân tượng nữ thần tự do trên đảo Ellis ngoài khơi New York, nơi mà trong nhiều thế hệ đón những di dân thế giới đến nước Mỹ, có hàng chữ:

“Hãy gởi đến tôi những khối người mệt mỏi, nghèo đói, co ro của các bạn thèm muốn được thở một không khí tự do. Những kẻ bị từ bỏ tại bên bờ các bạn. Hãy gởi họ, những kẻ không nhà, bị gió bão nhồi dập đến với tôi. Tôi đốt ngọn đuốc bên cạnh cánh cửa vàng!”

(“Give me your tired, your poor,
Your huddled masses yearning to breathe free,
The wretched refuse of your teeming shore.
Send these, the homeless, tempest-tossed, to me:
I lift my lamp beside the golden door”)

Tấm bia không hề nói rằng những người nghèo đói vùi dập này phải là những người da trắng và Thiên Chúa Giáo.

Tôi có duyên may được đi du học tại Mỹ vào những năm 1960. Vào những năm này, nước Mỹ còn theo chính sách “nước Mỹ trắng” với đại đa số định mức di dân dành cho các nước da trắng tại Bắc Âu như Anh, Ðức hoặc Thụy Ðiển. Phần còn lại dành cho các nước Châu Âu khác. Ðối với những người da vàng như người Việt mình thì định mức cho nhập cảnh di dân vào nước Mỹ chỉ có khoảng trên 100 người một năm. Và chúng ta cũng đừng trông cậy vào việc có thể đoàn tụ gia đình. May mắn là tình hình đã thay đổi vào năm 1965 khi Tổng Thống Lyndon Johnson hủy bỏ chính sách nước Mỹ trắng cùng với việc đưa ra những đạo luật để chấm dứt tình trạng kỳ thị chủng tộc tại Mỹ. Như Tổng Thống Johnson nói khi ông đưa ra chương trình về “Xã Hội Vĩ Ðại” (Great Society), ông muốn hoàn thiện lý tưởng mà những tổ phụ thành lập nước Mỹ đề ra, một xã hội mà không những chỉ đáp ứng cho người ta những nhu cầu vật chất mà còn thỏa mãn cả các nhu cầu về lý tưởng cũng như một cộng đồng hài hòa.

Nhưng bên ngoài các vấn đề về đạo đức, cấu trúc của sắc lệnh này và những hàm ý của nó còn làm cho người ta có nhiều trăn trở. Nó hoàn toàn không dính líu gì đến mục tiêu mà người ta dùng để biện minh cho nó. Không một tên khủng bố nào trong các vụ 9/11, Orlando, Boston, hay San Bernardino đến từ những quốc gia mà ông Trump lựa chọn để cấm nhập cảnh. Nếu ông Trump thật sự quan ngại về những quốc gia mà dân của họ có dính líu đến các cuộc tấn công khủng bố thì việc vắng mặt các quốc gia như Saudi Arabia, United Arab Emirates, và Pakistan thì khó có thể giải thích được. Sự kiện rằng ông tổng thống có những quan hệ thương mại tại những nước trên trong lúc không có quan hệ nào tại những nước bị cấm không giúp gì cho việc cấm này có thêm tính chính đáng.

Sắc lệnh được đưa ra mà không được báo trước qua một bài diễn văn cụ thể hoặc được giải thích cặn kẽ để biện minh. Người cầm đầu các bộ Ngoại Giao, Quốc Phòng và Nội An cũng như là giám đốc cơ quan Trung Ương Tình Báo hầu như không được tham khảo. Có vẻ như là họ không có dính líu gì với việc soạn thảo ra sắc lệnh này.

Việc đấu tranh chống lại cực đoan bằng cách này có những hậu quả nguy hiểm. Người Iraq nay bị gán vào tội kẻ thù của nước Mỹ sẽ thấy Iran là đồng minh tự nhiên của mình. Những người Thiên Chúa Giáo Syria nay sẽ trở thành nhưng nạn nhân của các nhóm chống Mỹ trong nước. ISIS đã được trao cho một chiến thắng tuyên truyền lớn trong lúc những “ông Trump nhỏ” tại các nước chuyên chế như Việt Nam sẽ cảm thấy đồng tình với một nước Mỹ mới mà một tình cảm cân bằng tối thiểu cũng đã bị dẹp bỏ.

Thế giới đương nhiên sẽ phải phản ứng với ông Trump, nhưng quan trọng hơn là chính dân Mỹ có để yên cho ông Trump chà đạp lên các giá trị tốt đẹp của nước Mỹ hay không. Và có lẽ quan trọng nhất thế giới chờ đợi xem Quốc Hội mà đảng Cộng Hòa chi phối nay có sẵn sàng đặt lý tưởng quốc gia lên trên quyền lợi đảng phái hay không.

---------------------------

Sau những lời hứa hẹn, nay là công chuyện khó

Lê Mạnh Hùng

January 25, 2017

http://www.nguoi-viet.com/binh-luan/sau-nhung-loi-hua-hen-nay-la-cong-chuyen-kho/

Trong hàng trăm năm, lịch sử là câu chuyện của các người hùng, những người như Napoleon, Elizabeth I, Julius Caesar, Gengis Khan, v.v… Tập trung vào một số cá nhân có tầm mức vỹ đại hơn người thường dễ hấp dẫn người ta hơn trong việc tả lại cuộc hành trình của nhân loại hay của một dân tộc qua thời gian. Không riêng gì các sử gia, các nhà văn và kịch tác gia cũng đã thường xuyên kể lại những câu chuyện về các ông hoàng bà chúa, các vị thánh và những ác quỷ trong bối cảnh hưng suy của quốc gia dân tộc. Như Shakespeare viết trong vở kịch Richard III: “Hãy ngồi xuống đây và nghe kể câu chuyện về cái kết thúc đáng buồn của một vị vua!” (Now let’s us sit down and tell the sad tale of the end of king).

Thế nhưng một cái nhìn chính xác hơn về lịch sử thì thấy những người hùng này cũng giống như những người trượt sóng (surfer) lướt trên ngọn sóng của lịch sử vốn đã có sẵn khi họ xuất hiện. Những ngọn sóng mà những lãnh tụ hiện nay – Putin, Tập Cận Bình, Theresa May và nhất là vị tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ, Donald Trump – đã dùng để cưỡi lên tới thành công chính là phong trào dân túy (populism) thế kỷ thứ 21.

Dân túy là một phong trào vốn đã có từ ngàn xưa. Trong thời đế quốc La Mã, Julius Caesar là một trong những nhà chính trị đã sử dụng cái sức mạnh của tập thể dân thường (plebs) để đánh đổ quyền lực của Viện Trưởng Lão (Senate) La Mã. Dân túy có thể bảo thủ hay cấp tiến, quốc tế hay dân tộc, và nó đã thể hiện như trong phong trào “hippies” tại Mỹ với những học sinh đại học cài hoa trên tóc cũng như dưới hình thức những nguời Mỹ trung lưu trong bộ đồ nghề và cái nón lưỡi trai (baseball cap). Khi một phần đáng kể quần chúng trong một xã hội cảm thấy bị bất mãn, bị bỏ rơi hay không được tôn trọng bởi những người mà họ coi là tầng lớp “thượng lưu” chỉ lo cho quyền lợi của mình thì phong trào dân túy có môt môi trường phì nhiêu để phát triển. Dưới hình thức ôn hòa nó có thể là những than phiền về thuế má và những ràng buộc luật lệ phiền toái, nhưng nó có thể nổ bùng thành một phong trào phản kháng rộng rãi. Tại một quốc gia chuyên chế hay độc tài nó có thể trở thành một phong trào cách mạng, nhưng trong một nước dân chủ người ta dùng lá phiếu để “đuổi đám ăn hại” đi và “mang chính phủ lại cho người dân.”

Mọi chính phủ quả là sớm muộn đều có một vấn đề. Nó bắt đầu một cách khiêm tốn và nhạy bén với những vấn đề của dân. Nhưng với thời gian, nó lớn dần lên và thu hút vào trong đó một tầng lớp càng ngày càng lớn những thư lại, “lobbyist” và những đại diện cho quyền lợi cục bộ vốn biết làm sao kéo các đòn bẩy quyền lực để đạt mục đích của họ. Cái nhà thờ nhỏ nhắn ban đầu dần dà trở thành một một thánh đường khổng lồ với những trang trí phức tạp. Và công việc cũng như sứ mạng của nó dần dà bị những người mà nó có trách nhiệm cai trị và bảo vệ không hiểu và bất mãn. Những hứa hẹn mang trở lại một quá khứ đơn giản hơn đã tìm được một sự cộng hưởng qua những bất mãn đó.

Thế nhưng không một xã hội nào có thể tồn tại trường cửu khi bị điều hành qua một cơ sở “cách mạng” như vậy. Nhà nước hiện đại cần những người hiểu biết, các nhà khoa học tự nhiên và nhân văn, kinh tế gia, những người làm chính sách và một đạo quân các công chức biết được vì sao cần phải có đạo luật 19-409 chẳng hạn và biết làm sao thực thi nó. Đó là vì nhà nước hiện đại cần phải quản lý một nền kinh tế và một xã hội phức tạp, xây dựng hạ tầng cơ sở (đường xá cầu cống), duy trì một lực lượng quân sự (hải lục không quân) với tất cả những trang bị phức tạp của nó, cũng như là dung hòa quyền lợi của các tầng lớp dân chúng.

Thành ra cứ vài chục năm lại có một phong trào dân túy nổi lên và lật đổ trật tự cũ. Nó có thể dẫn đến những hậu quả tồi tệ nhất tỷ như trường hợp cuộc Cách Mạng Văn Hóa tại Trung Quốc làm 30 triệu người chết và hàng trăm triệu người khác còn mang vết thương trong đầu óc và cơ thể. Nhưng nó cũng có thể dẫn tới một hậu quả tốt đẹp tỷ như cuộc Cách Mạng Nhung của Tiệp Khắc dẫn tới một sự giã từ nhẹ nhàng chế độ Cộng Sản tại Tiệp. Khi một phong trào dân túy nổi lên có nghĩa là trong xã hội còn có những người mà tiếng nói và những bất bình của họ còn cần phải được nghe. Nhưng một nhà lãnh đạo khôn ngoan như ông Vaclav Havel có thể trở thành người nói lên những tiếng nói đó và sau đó lùi lại vài buớc và để cho những chưyên gia thực hiện công việc của họ. Như ông Havel vẫn thích đưa ra câu ngạn ngôn của Tiệp Khắc: “Hãy đi theo người nào đi tìm chân lý, nhưng hãy chạy trốn khỏi nhưng ai nói là đã thấy chân lý.”

Những người mà đang trượt trên ngọn sóng dân túy hiện nay hứa hẹn sẽ nói lên tiếng nói của đa số trầm lặng. “Tôi là tiếng nói của các bạn” ông Donald Trump hứa hẹn như vậy khi ra tranh cử. Nay thì ông đã chiến thắng. Và bây giờ mới tới lúc khó khăn: làm sao thực hiện những hứa hẹn đó.

Thực tế có nhiều triển vọng sẽ làm cản trở những tham vọng của ông Trump. Chính phủ Mỹ không phải là một chiếc xe đua F1 mà người ta có thể điểu khiển quay vòng 180 độ một cách dễ dàng, mà nó giống như một chiếc tầu chở container khổng lồ trên đại dương có một quán tính to lớn và cần phải nhiều hải lý mới dừng lại được chứ chưa nói để trở đầu.

Hầu hết mọi vị tổng thống Mỹ khi nhậm chức đều muốn có một tác động ngay nhưng nó không dễ dàng như người ta tưởng. Giống như Tổng Thống Harry Truman đã bình luận khi nói về những thay đổi mà tổng thống mới đắc cử Dwight Eisenhower muốn làm khi lên thay thế ông: “Ông tướng sẽ thấy khi ngồi vào Phòng Bầu Dục, không phải ông cứ ra lệnh mà mọi chuyện xảy ra.”

*

XEM THÊM :

TRUMP & CHỦ NGHĨA DÂN TÚY MỸ - RƯỢU CŨ, BÌNH MỚI (Michael Kazin - Foreign Affairs)