31/01/2017
Năm
Đinh Dậu đến làm những người cầm tinh con gà xao xuyến vì đó là năm tuổi. Nó
còn làm nhiều người hồi hộp trông chờ một sự đổi mới vì có vận hạn xấu trong
năm cũ. Trong âm lịch, người Trung Hoa và người Việt gọi năm 2017 là năm con
gà, nhưng tiếng Anh và tiếng Pháp lại gọi là năm con gà trống, “Year of the
rooster” và “Année du coq”. Tôi cũng lấy làm lạ tại sao người Âu lại dùng từ
“gà trống” là một từ khẳng định rõ giới tính của con gà thay vì “gà” là một từ
nói chung chung không phân biệt trống mái? Không biết trong quá trình dịch thuật
từ Á sang Âu thế nào mà con gà trong 12 con giáp khi sang bên Âu châu nó biến
thành con “rooster” hay con “coq” mà không phải là con “chicken” hay con
“poulet”.
Thắc
mắc, tôi đi tìm hiểu thêm, lại khám phá ra rằng từ “rooster” không phải là tiếng
Anh (British English) nguyên thủy mà lại là tiếng Anh Mỹ (American English) mới
được phát minh sau này, của những người Puritan từ Anh Cát Lợi di cư qua Bắc Mỹ
trong công cuộc đi tìm một tôn giáo mới. Họ muốn tránh dùng chữ “cock” có nghĩa
con gà trống, một từ tiếng lóng ám chỉ một vật có ngữ nghĩa thô tục. Đã vậy
“cock” tiếng Anh phát âm giông giống “coq” của tiếng Pháp. Có một chi tiết là lạ,
tiếng American English chỉ dùng “rooster” trong cách gọi của “Luna Year”, còn
những từ khác liên hệ đến gà trống lại vẫn dùng chữ “cock”, như
cock-fighting(cuộc chọi gà).
Khi
xem những đồ hình đã hoạ các con vật trong 12 con giáp, tôi thấy rõ ràng hình vẽ
con vật tượng trưng cho năm gà là hình con gà trống. Tôi chợt nghĩ, à có lẽ đây
là lý do tại sao người Âu Châu, vì tính thích chính xác, nên khi dịch thuật, họ
dịch thẳng “năm con gà” thành “năm con gà trống”(Rooster year) chăng?
Thắc
mắc này, làm tôi liên tưởng đến thế giới hội hoạ vẽ gà của Âu và Á vì hai biểu
tượng: Sự cao quý và cái đẹp của sắc màu. 1-Gà Trống trong quan niệm Phương
Đông và Phong Thủy, nó là biểu tượng của sự cao quý. 2-Trong khoa bói toán có
viết “Người tuổi Dậu là người ưa cái đẹp, đặc biệt là phái nữ, họ luôn chú ý đến
cách ăn mặc trang điểm. Họ cực kỳ mẫn cảm với màu sắc hơn hẳn người khác trong
lĩnh vực phối màu.”
Á Đông và tranh gà
Người
Trung Hoa xem trọng Phong Thủy và họ cũng xem trọng gà trống nên gà trống trong
hội hoạ được vẽ rất nhiều. Họ quan niệm, treo tranh gà trống đem tới vinh hoa
phú quý, công danh, giải trừ “Đào hoa sát” cho gia chủ. Gà trống với hình ảnh
tượng trưng cho ngũ đức: mào gà màu đỏ thể hiện văn đức; bước chân oai vệ, dáng
đi đĩnh đạc thể hiện võ đức; khi gặp địch là chiến đấu bảo vệ đồng loại thể hiện
dũng đức, khi tìm thức ăn gọi bạn đến ăn cùng thể hiện nhân đức; gà trống gáy
báo buổi sáng thể hiện tín đức.
Trước
hết tôi xin giới thiệu đến các bạn một bức tranh gà trống được vẽ bởi một hoạ
sĩ Trung Hoa nổi tiếng là Xu Beihong(徐悲鴻, 1895-1953). Ông
chuyên vẽ tranh chim và ngựa bằng mực tàu và là người đầu tiên thể hiện rõ sự
cần thiết của các biểu hiện nghệ thuật, phản ánh một Trung Quốc hiện đại vào đầu
thế kỷ 20. Ông cũng được coi là một trong những người đầu tiên tạo ra các bức
tranh sơn dầu bất hủ với chủ đề sử thi Trung Quốc.
Pic 1. Gà trống trên mỏm đá của Xu Beihong (1951), mực và màu
trên giấy.
Ngoài
tranh gà, người Trung Hoa còn coi trọng đồ sứ có hình hoạ với chủ đề “gà”. Vào
năm 2014, một “chén gà” đời Minh đã được bán với giá US$36.3 million, tức
281.200.000 đô la Hồng Kông qua cuộc đấu giá của nhà Sotheby tại Hồng Kông.
“Chén gà” này đã lập một kỷ lục cao nhất đối với sứ Trung Quốc từng được
bán đấu giá. Chủ nhân mới của nó là nhà sưu tập Liu Yiqian, người Thượng Hải.
Pic 2. Chén gà $36.3
triệu đô
Hàn
Quốc cũng là một quốc gia trong khối Châu Á. Hoạ sĩ Jang Seung(1843-1897,
thường được gọi theo tên bút danh của mình, Owon), là một họa sĩ của những năm
cuối triều đại Joseon ở Hàn Quốc. Ông là một trong số ít các họa sĩ giữ một vị
trí có cấp bậc trong triều đại Joseon. Được nhiều người gọi là "cha đẻ của
hội họa hiện đại Hàn Quốc". Đây là bức “Gà Trống” của ông.
Pic 3. Gà Trống của
Owon, 140.2x43.2
Thực
ra trong bức tranh gà trống của thế kỷ thứ 19 này của Owon, chúng ta thấy bên
dưới anh gà trống oai phong lẫm liệt đang nghiêng đầu được vẽ rõ nét, là một chị
gà mái trắng với nét hoạ trông rất mờ nhạt. Đó là cách hoạ sĩ Owon tôn vinh anh
gà trống lên trong chủ đề một cách rõ rệt.
Đối
với nền mỹ thuật Nhật Bản, người Việt chúng ta ít được tiếp cận nhiều như
của Trung Hoa. Tuy nhiên khi nhìn vào kỹ thuật vẽ tranh gà của họ, bạn sẽ không
khỏi ngạc nhiên với đường nét rất sắc sảo trong tranh gà của họa sĩ Ito
Jakuchu. Itō Jakuchū (伊藤 若 冲, 1716-1800) .
Ông là một họa sĩ Nhật Bản trong giai đoạn giữa Edo, khi Nhật Bản đã đóng cửa với
thế giới bên ngoài. Phần lớn tranh ông có chủ đề xoay quanh văn hoá truyền thống
Nhật Bản, đặc biệt là gà và các loài chim khác. Nhiều tác phẩm truyền thống
khác của ông hiển thị việc ông đã thử nghiệm nhiều quan điểm, và phong cách rất
hiện đại khác.
Pic 4. Trống và mái của
Ito
Việt
Nam ta ảnh hưởng văn hoá Trung Hoa, cũng vẽ tranh gà và thường là gà trống. Đặc
biệt hơn, ngày xưa chúng ta có tranh gà, lợn Đông Hồ được vẽ và trang trí cho
ngày Tết. Các nghệ nhân làng Đông Hồ hay vẽ gà, lợn vào tranh, nhưng không
tả thực như nó vốn có mà đã cách điệu rất nhiều. Màu sắc, đường nét rất thô mộc,
dân dã nhưng mang tính ước lệ cao. Những con gà được vẽ mang cả một bầu tâm tư,
khát vọng của những người nông dân mong ước. Thời thịnh đạt của tranh Đông Hồ
vào thế kỷ 17, 18.
Pic 5. Tranh Đông Hồ-
Gà trống thư hùng
Tây Âu và tranh gà
Ngày
xưa nghệ Thuật vẽ tranh động vật của phương Tây so với phương Đông xem ra rất
khác biệt. Sự khác biệt từ, lối vẽ, dụng cụ vẽ, (bút lông, mực, giấy, lụa, cọ,
sơn, vải bố), cho đến quan niệm và mối tương quan giữa con người, thần thánh và
con vật. Trong khuôn khổ bài viết nhỏ này tôi không thể phân tích kỹ và tỉ mỉ về
những sự khác biệt này. Mong bạn đọc xem tranh và nhận được sự khác biệt có sẵn
trong tranh.
Hoạ
sĩ Aelbert Jacobsz Cuyp (1620-1691) là một trong những họa sĩ phong cảnh Hà Lan
hàng đầu trong thời Hoàng Kim của Hà Lan (Dutch Golden Age) vào thế kỷ 17. Đây
là một bức vẽ gà trống rất nổi tiếng của ông, chúng ta thấy được chân dung những
chú gà trống được miêu tả giống như thực, như đang đứng trước mặt bạn vậy.
Pic 6. Gà Trống của
Aelbert Cuyp
Cuối
cùng, tôi xin giới thiệu đến bạn một bức tranh gà trống được vẽ bởi Marc
Chagall vào thế kỷ 20.
Marc
Chagall(1887-1985), là một nghệ sĩ Nga-Pháp gốc Do Thái. Ông nổi tiếng với óc
sáng tạo và trí tưởng tượng siêu thực. Các
sáng tác của Chagall mang đầy chất thơ và tràn ngập tính hài hước, thể
hiện khả năng tưởng tượng Nhà phê bình nghệ thuật Robert Hughes gọi
Chagall là "nghệ sĩ Do thái tinh túy của thế kỷ XX."
Pic 7. Gà trống của
Marc Chagall, 1929, sơn dầu trên bố.
Xuân
về, xin chúc các bạn đọc một năm Đinh Dậu nhiều sức khoẻ, thành công và hạnh
phúc.
Trịnh
Thanh Thủy
Tài liệu tham khảo :
The
$36 Million Ming Dynasty-era Bowl
No comments:
Post a Comment