Thanh Hà – RFI
Đăng
ngày 24-01-2017
Để cứu hiệp định Đối
Tác Xuyên Thái Bình Dương - TPP, Úc chủ trương mời Trung Quốc tham gia « khu
vực tự do mậu dịch lớn nhất thế giới ». Tuyên bố trên được thủ tướng
Turnbull đưa ra vài giờ sau khi tổng thống Mỹ Donald Trump, ngày 23/01/2017, ký
sắc lệnh rút lui khỏi TPP. Tương lai « thỏa thuận thương mại của thế kỷ
21 » đi về đâu khi không còn Mỹ ?
Được
xem là một trong những thành tích quan trọng của chính quyền Barack Obama
(2009-2017), ngày 05/10/2015 tại Atlanta, Hoa Kỳ và 11 quốc gia đối tác chính
thức hoàn tất đàm phán để thành lập một khu vực tự do mậu dịch lịch sử. Bốn
tháng sau, vào tháng 2/2016 Mỹ, Canada, Chilê, Mêhicô, Pêru, Úc, New Zealand,
Nhật Bản, Malaysia, Brunei, Singapore và Việt Nam chính thức ký lết vào bản
khai sinh « khu vực tự do mậu dịch lớn nhất thế giới và cũng là hiệp định
thương mại của thế kỷ 21 ».
Ngoài
mục tiêu giảm thiểu các hàng rào quan thuế, TPP còn hướng tới việc xóa bỏ những
rào cản phi quan thuế, đặt nền tảng cho một số các chuẩn mực -như bảo vệ tác
quyền, hay các tiêu chuẩn về môi trường giữa các bên liên quan. Một mục tiêu
khác của TPP nhằm làm đối trọng với đà lớn mạnh của Trung Quốc trên thương trường.
TPP
bao gồm nhóm các quốc gia vừa kể, trong đó có hai nền kinh tế lớn nhất là Mỹ và
Nhật Bản, nhưng không có Trung Quốc. Trọng lượng của toàn khối tương đương với
40 % kinh tế toàn cầu.
Để
chính thức có hiệu lực hiệp định phải được tất cả các thành viên phê chuẩn,
nhưng TPP đã vấp phải sự chống đối của Quốc Hội Hoa Kỳ. Tới nay Nhật Bản là quốc
gia duy nhất đã hoàn thành tất cả mọi thủ tục. Việt Nam đã hoãn phê chuẩn
văn bản này.
Trong
suốt thời gian vận động tranh cử tổng thống, Donald Trump liên tục tấn công TPP
khi cho rằng đó là một « thỏa thuận tai hại », « vi phạm
nghiêm trọng » quyền lợi của người lao động Mỹ. Ngày 23/01/2017, tổng
thống Donald Trump đã đặt bút ký sắc lệnh rút Hoa Kỳ ra khỏi TPP và tuyên bố
đây là một bước tiến « quan trọng cho nhân công Mỹ ».
Ngắn
hạn : không có gì thay đổi
Vậy
việc tổng thống Trump chính thức rút nước Mỹ ra khỏi TPP đem lại những thay đổi
nào cho bản thân Hoa Kỳ và các đối tác của Mỹ ?
Về
thực chất, trước mắt không có gì thay đổi sau khi Trump đặt bút ký sắc lệnh vừa
nêu. Thứ nhất để có hiệu lực, quyết định rút Hoa Kỳ ra khỏi TPP còn phải được
Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua. Nhà Trắng và lập pháp có nhanh chóng tìm được đồng
thuận hay không, đấy lại là một chuyện khác.
Thứ
hai là một khi Quốc Hội lưỡng viện Hoa Kỳ bật đèn xanh cho việc từ bỏ TPP,
chính quyền Washington bắt đầu phải đàm phán với 11 đối tác còn lại về thủ tục
« ly dị ».
Tổng
thống Trump báo trước, là ông chủ trương thay thế thỏa thuận đa phương TPP bằng
một loạt các thỏa thuận thương mại « song phương » và « công
bằng » cho người lao động và làm sống lại nền công nghiệp của Hoa Kỳ,
trung thành với khẩu hiệu « America First ». Đây sẽ là một
công trình dài hơi.
Điểm
thứ ba là do chưa đi vào hoạt động, trong ngắn hạn, việc Mỹ rút khỏi TPP không ảnh
hưởng trực tiếp tới đời sống hàng ngày của người dân Hoa Kỳ hay với dân cư 11 đối
tác còn lại trong vành cung châu Á Thái Bình Dương.
Biểu
tượng mạnh
Dù
vậy, mọi người đã chú ý đến sự kiện chỉ mới vừa đặt chân vào Nhà Trắng, tổng thống
Trump đã thực hiện ngay lời hứa : không để công ăn việc làm của người dân Mỹ thất
thoát ra nước ngoài. Tương tự như quyết định « đánh vào luật bảo hiểm y
tế Obamacare », « bỏ TPP » là bằng chứng rõ rệt nhất
cho thấy Donald Trump đang tẩy nốt những dấu ấn của người tiền nhiệm rất được
lòng dân là Barack Obama.
Thời
cơ cho Trung Quốc
Tuy
nhiên câu hỏi then chốt nhất là liệu tương lai TPP đi về đâu khi vắng nền kinh
tế số 1 của thế giới ?
Chớ
vội « khai tử TPP » vì dù không có Mỹ, nhưng nếu được tối thiểu
6 thành viên TPP có trọng lượng kinh tế tương đương với 85 % của cả khối phê
chuẩn trước tháng 2/2018 Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương sẽ có hiệu lực.
Chính vì thế mà Úc, New Zealand đề nghị mời Indonesia và nhất là Trung Quốc
tham gia vào « khu vực tự do mậu dịch tiềm năng » này.
Theo
giới quan sát, thay đổi chính sách của Mỹ trên hồ sơ thương mại tạo điều kiện
cho Trung Quốc đóng vai trò hàng đầu trong vùng châu Á Thái Bình Dương. Chuyên
gia Edward Alden, thuộc cơ quan nghiên cứu về quan hệ quốc tế Mỹ Council on
Foreign Relations được AFP trích dẫn cho rằng « tiến trình thúc đẩy
kinh tế toàn cầu được đặt dưới sự bảo trợ của Mỹ đã bị tổng thống Trump khai tử ».
Giờ
đây Washington chuyển hướng về các thỏa thuận song phương ít « tham vọng
hơn », ít mang tính ràng buộc hơn. Nhưng đây là một tính toán « đầy
rủi ro » về mặt chiến lược.
Nhiều
chính trị gia trong hàng ngũ đảng Cộng Hòa và ngay cả một số cộng tác viên của
tân chính quyền Mỹ cũng phải nhìn nhận : từ bỏ TPP, Mỹ đang đánh mất một phương
tiện để làm đối trọng với Trung Quốc.
Thượng
nghị sĩ đảng Cộng Hòa, John McCain trong một thông cáo không vòng vo : bỏ rơi
Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương là « tạo cơ hội cho Trung Quốc
áp đặt luật chơi trên bàn cờ kinh tế, bất lợi cho nhân công nhaan Hoa Kỳ ».
Với
Edward Alden, thuộc cơ quan nghiên cứu về quan hệ quốc tế Mỹ Council on Foreign
Relations, chính quyền Trump « dọa trả đũa Trung Quốc cạnh tranh bất
chính nhưng lại vô hình chung tạo điều kiện để Bắc Kinh trở thành đối tác hàng
đầu của châu Á ». Từ thượng đỉnh APEC – Lima 2016 cho đến Diễn đàn
Davos vừa qua, ông Tập Cận Bình đã không bỏ lỡ cơ hội để quảng bá dự án xây dựng
Hiệp Định Đối Tác Kinh Tế Toàn Diện Khu Vực, RCEP một sáng kiến của Bắc Kinh và
đặt Trung Quốc vào thế một quốc gia « có trách nhiệm », bảo vệ
tự do mậu dịch toàn cầu.
Thông
điệp bị nhiễu trên chính trường Mỹ
Còn
về mặt đối nội, các nhà quan sát chờ đợi Quốc Hội Hoa Kỳ và các doanh nhân Mỹ
không dễ dàng nhượng bộ tổng thống Trump. Do nhiều người đang lo ngại không kém
trước viễn cảnh Nhà Trắng khai mào một cuộc chiến thương mại, gây sự với các đối
tác thương mại chủ chốt của Hoa Kỳ.
Một
nhà báo Mỹ bình luận : ký sắc lệnh thì dễ, thuyết phục lập pháp nghe theo mình
sẽ không dễ dàng như ông Trump lầm tưởng. Để vượt qua rào cản của những thành
phần ủng hộ toàn cầu hóa tổng thống Trump sẽ phải trổ tài mặc cả của một doanh
nhân ngoại hạng. Vả lại ông Trump làm thế nào để đem công việc làm trở lại Mỹ
trong thế giới mở rộng và khi bản thân hàng xuất khẩu Made in USA bán ra trên
thế giới đã được giảm hoặc miễn thuế nhập khẩu ?
---------------
No comments:
Post a Comment