Emma Jane Kirby - BBC News
6/12/2016
Nhiều
trang tin giả mọc lên trong chiến dịch bầu cử Mỹ có nguồn gốc từ một thành phố
nhỏ của Macedonia. Tại đó, các thiếu niên bung ra các câu chuyện giật gân để có
tiền nhờ quảng cáo.
Cậu
thiếu niên ngồi trong quán cà phê trông thật trẻ - cậu ta đã không cạo râu vài
ngày. Lông cằm và má cậu vẫn mềm. Áo khoác màu hải quân và áo sơmi trắng sạch
khiến cậu trông như đang còn đi học.
Đó
không phải hình ảnh mà sinh viên đại học 19 tuổi, Goran, muốn thể hiện.
"Người Mỹ yêu những
câu chuyện của chúng tôi và chúng tôi có tiền nhờ chúng," cậu khoe, cho tôi thấy
chiếc đồng hồ đắt tiền đang đeo. "Thật
hay giả thì quan trọng gì."
Goran
- không phải tên thật - là một trong nhiều, có lẽ hàng trăm thanh thiếu niên
Macedonia, đứng đằng sau một ngành công nghiệp ở thành phố nhỏ Veles, tung ra
hàng loạt tin giả ủng hộ Trump trong chiến dịch bầu cử Mỹ.
Goran
bắt đầu tung ra các chuyện giật gân, thường sao chép từ các trang web cánh hữu
Mỹ, từ mùa hè năm ngoái.
Sau
khi cắt và dán nhiều bài, cậu ta tổng hợp thành tin mới, trả tiền cho Facebook
để chia sẻ với độc giả Mỹ khát tin về Trump. Khi những người Mỹ đó bấm vào bài
báo, thích, chia sẻ, cậu ta có tiền nhờ quảng cáo trên trang.
Goran
nói cậu chỉ mới làm được một tháng mà đã kiếm tới 1.800 euro. Nhưng cậu bảo các
bạn mình còn kiếm mấy ngàn euro một ngày.
"Thiếu niên ở
thành phố của tôi không quan tâm người Mỹ bầu làm sao," cậu cười.
"Họ chỉ vui là
có tiền, mua quần áo, đồ uống đắt tiền."
Việc
đưa tin giả trên các trang tin không phải là phi pháp, nhưng có gì đó xấu xa,
nhơ bẩn trong trò chơi lừa gạt độc giả.
Trong
ngày giao lưu tại tòa thị chính, tôi gặp thị trưởng cánh hữu Slavco Chediev,
người chỉ vào tôi giận dữ.
"Không có tiền bẩn
ở Veles."
Ông
ta lại bảo mình khá tự hào nếu các doanh nhân ở thành phố nhỏ, xa Mỹ hàng ngàn
dặm, có ảnh hưởng đến kết quả bầu cử Mỹ.
Ubavka
Janevska, một phóng viên điều tra cao cấp có trang web riêng, bật cười khi tôi
kể lại cho cô.
Cô
bảo cô tìm ra bảy nhóm tung tin thất thiệt lên mạng, và ước tính có hàng trăm học
sinh đang làm riêng.
"Tôi lo ngại cho
đạo đức thanh niên ở Veles."
"Từ sau bầu cử Mỹ,
các em chỉ nghĩ đến dối trá và kiếm tiền từ dối trá."
Goran
khẳng định cậu đã từ bỏ tin giả rồi, mặc dù cũng tiết lộ vừa mua một máy
laptop.
Khi
tôi thả cậu xuống trước nhà bố mẹ, tôi hỏi mẹ cậu sẽ nghĩ gì về hoạt động
online của cậu.
Cậu
ta nhìn tôi như thể tôi là người điên.
"Nếu con của chị
kiếm được 30.000 euro một tháng, thế có xem là vấn đề không?"
----------------------------------------------------------------
Tin
liên quan
---------------------------------
XEM THÊM :
Lê Phan
November
19, 2016
“Đây là câu chuyện của
thiên niên kỷ!”
Đó là loan báo trên website WorldPoliticus.com.
Dẫn một nguồn tin ẩn danh từ Cơ Quan Điều Tra Liên Bang FBI, cái gọi là bản tin
đó nói “Vào năm 2017 bà Hillary Clinton sẽ
bị cáo buộc đưa ra tòa về các tội phạm liên quan đến vụ scandal về email.” Tựa
đề của bài đó tuyên bố: “Những lời cầu
nguyện của các bạn đã được đáp ứng.” Đối với những ủng hộ viên của ông
Trump, điều đó hoàn toàn đúng. Họ đã giúp câu chuyện hoàn toàn vô căn cứ này có
được đến 140,000 lần chia sẻ, phản ứng và bình luận trên Facebook.
Trong
khi đó, khoảng 6,000 dặm cách đó qua một đại dương, trong một ngôi làng nhỏ ở một
trong những nước Cộng Hòa thuộc Liên Bang Nam Tư cũ, nước Cộng Hòa Macedonia, một thanh niên thích thú nhìn đồng tiền đổ
vào trương mục Google AdSense của mình.
Trong
năm qua, thị trấn nhỏ xíu của Macedonia có tên là Veles, dân số chỉ có 45,000 người, đã được hưởng một hiện tượng mà Buzzfeed.com gọi là một cuộc khám phá ra
vàng trong khi các thanh niên trong thị trấn tung ra đến ít nhất 140 địa chỉ
chính trị Hoa Kỳ. Những địa chỉ này mang những tên nghe có vẻ Hoa Kỳ như WorldPoliticus.com, TrumpVision365.com,
USConservativeToday.com, DonaldTrumpNews.co và USADailyPolitics.com. Và hầu
hết trong nhóm họ cho phổ biến những nội dung ủng hộ một cách quá khích ông
Trump nhắm đến những người bảo thủ và các ủng hộ viên của ông Trump ở Hoa Kỳ.
Tất
cả những gì họ làm thuộc loại gọi là “clickbait”
tức là dụ cho người ta click. Thành ra, ở Macedonia, một cậu tên là Alex đã dụ
được những người ủng hộ cho ông Trump để họ ‘click’. Alex bảo “Tôi tin là số người ra vào địa chỉ của tôi sẽ
tốt ngày nào ông Trump còn có ảnh hưởng. Có quá nhiều người thù ghét trên
internet, và tất cả độc giả của tôi đều ghét bà Hillary.”
Nhưng
các thanh thiếu niên Macedonia này không có ác ý. Họ làm hoàn toàn vì tiền.
Những
thanh niên Macedonia điều hành các địa chỉ này chẳng cần biết gì đến ông Donald
Trump hay chính trị Hoa Kỳ. Họ chỉ phản ứng cho một khuyến khích kinh tế thuần
túy: Như phúc trình thường niên của Facebook cho thấy, những người sử dụng
Facebook ở Hoa Kỳ trị giá gấp bốn lần những người sử dụng bên ngoài Hoa Kỳ. Cái
số tiền chưa được một phần của một đồng penny cho mỗi click của con chuột để quảng
cáo sản phẩm Hoa Kỳ, một thị trường đang xuống dốc cho các nhà xuất bản Hoa Kỳ,
có giá trị rất lớn ở Veles. Nhiều thiếu niên và thanh niên điều hành những địa
chỉ này giải thích cách hay nhất mà họ tạo người lui tới là làm sao cho câu
chuyện chính trị của họ lan vào Facebook -và cách tốt nhất để tạo “shares- chia
sẻ” trên Facebook là cho đưa ra những tin tức giật gân, và thường là giả mạo để
chiều lòng những người ủng hộ ông Trump.
Kết
quả là cái gốc kỳ lạ của những địa chỉ ủng hộ ông Trump ở nước Cộng hòa Nam Tư
Macedonia vẫn tiếp tục đóng một vai trò đáng kể trong việc phổ biến những nội
dung sai hay không đúng được tìm thấy trong các phân tích trên các trang
Facebook cực đoan. Những địa chỉ này mở ra một cánh cửa cơ hội để đi vào những
lợi ích kinh tế cho việc cung cấp thông tin sai đặc biệt cho thị trường quảng
cáo giàu có nhất hành tinh và đặc biệt cho Facebook, mạng lưới liên lạc xã hội
lớn nhất thế giới, cũng như bên trong các hệ thống quảng cáo online như Google
AdSense.
Một
sinh viên đang học đại học ở Veles, vốn là chủ nhân của một trong những địa chỉ
chính trị này, công nhận “Đúng, những thông tin trên các blog này xấu, sai hay
không đúng, nhưng lý luận chính là ‘nếu nó được người ta click vào và tham gia
rồi phổ biến nó’ thì nó sẽ mang tiền đến.”
Truy
nguyên miền theo địa chỉ ghi danh và qua các cuộc tìm kiếm online, BuzzFeed
News tìm thấy trên 100 địa chỉ chính trị đang tích cực hoạt động được điều hành
từ Veles. Những địa chỉ lớn nhất trong số này có trang Facebook với lời khoe là
có nhiều trăm ngàn người theo.
Tờ
Guardian nhận diện được hơn 150 địa chỉ miền đã được ghi danh bởi những người
có địa chỉ ở Veles. Đây là những địa chỉ đã có những tựa đề nảy lửa như “Email
bất hợp pháp của Hillary mới giết chết điệp viên Hoa Kỳ đầu tiên” hay “Đây là
cách những người tự do cấp tiến phá hủy Hoa Kỳ” hay “Đây là lý do tại sao chúng
ta cần Trump ở tòa Bạch Ốc.” Một số các địa chỉ này, theo Guardian, tự nhận có
nhiều triệu người xem một tháng.
Một
thiếu niên 17 tuổi điều hành một địa chỉ với bốn người nữa giải thích với
Buzzfeed: “Tôi mở địa chỉ này vì đó là
cách dễ dàng để làm tiền. Ở Macedonia, nền kinh tế yếu kém và vị thành niên
không được quyền làm việc, thành ra chúng tôi phải kiếm những cách sáng tạo để
kiếm tiền. Tôi là một nhạc sĩ nhưng tôi không có đủ tiền để mua nhạc cụ. Ở
Macedonia, tiền từ một website nho nhỏ thế này cũng đủ để chúng tôi có thể mua
được nhiều thứ lắm.”
Hầu
hết những bài trên các địa chỉ này được viết lại theo ý chung chung, hay là
hoàn toàn copy, từ những địa chỉ thuộc cánh cựu hữu ở Hoa Kỳ. Những thanh thiếu
niên ở Macedonia thấy một câu chuyện đâu đó, viết một tít thật giật gân, và
ngay lập tức đưa lên địa chỉ của họ. Rồi họ chia sẻ trên Facebook để tìm cách tạo
người đến xem. Càng nhiều người click vào qua Facebook, họ càng kiếm được thêm
tiền từ những quảng cáo trên địa chỉ của họ.
Đầu
năm nay, một số ở Veles thử nghiệm với nội dung cánh tả hay ủng hộ cho ông
Bernie Sanders, nhưng không có gì kiếm được nhiều click trên Facebook bằng nội
dung mà những người ủng hộ ông Trump thích. Một cậu 16 tuổi ở Macedonia vốn là
chủ nhân của địa chỉ BVANews.com, giải thích “Ở bên Mỹ người ta thích đọc tin về ông Trump.”
Điều mà cả tờ Guardian lẫn BuzzFeed
News tìm thấy là những câu chuyện thành công nhất từ các địa chỉ này hầu hết là
giả mạo hay sai.
Chẳng
hạn một trong những bài thành công nhất ở một trong những địa chỉ ở Macedonia
là dựa trên một câu chuyện từ một địa chỉ chuyên viết tin bịa đặt. Tựa đề của
câu chuyện của ConservativeState.com là “Hồi
năm 2013 Hillary Clinton tuyên bố ‘Tôi muốn thấy những người như Donald Trump
ra ứng cử; Họ lương thiện và không bị mua chuộc.’” Post đó chỉ mới có một
tuần và đã có được đến một con số khổng lồ 480,000 người chia sẻ, phản ứng và
bình luận trên Facebook.
So
sánh với điều này, bản tin độc quyền của tờ New York Times tiết lộ là ông
Donald Trump tuyên bố lỗ $916 triệu trong bản khai thuế năm 1995 chỉ có được
hơn 175,000 phản ứng trên Facebook trong một tháng.
Câu
chuyện về bà Clinton được lấy từ địa chỉ TheRightists.com, một địa chỉ công nhận
họ phổ biến cả nội dung thật lẫn ngụy tạo. Theo emails được phổ biến từ WikiLeaks,
bà Clinton, trong một bài diễn văn riêng đọc tại Ngân Hàng Goldman Sachs, nói
là bà muốn thấy nhiều nhà kinh doanh thành công tham gia chính trị hơn. Bà chưa
bao giờ nhắc đến ông Donald Trump. Lời được đưa lên làm tựa đề đó hoàn toàn
không đúng.
Bốn
trong năm những bản tin thành công nhất của các địa chỉ ở Macedonia được tìm thấy
là sai sự thật. Chúng bao gồm những điều như Đức Giáo Hoàng ủng hộ ông Trump,
hay ông Mike Pence nói bà Michelle Obama là “đệ nhất phu nhân tầm thường nhất
mà chúng ta có.” Bốn cái post đó tổng cộng có đến một triệu chia sẻ, phản ứng
và bình luận trên Facebook. Việc này dẫn đến số người đến thăm thật nhiều và lợi
tức quảng cáo đáng kể cho chủ nhân của các địa chỉ này. Dĩ nhiên không ai nghĩ
đến biết bao nhiêu người đã tin vào tin dỏm.
Nhưng
phe ở Macedonia nói ngày nay có quá nhiều địa chỉ ủng hộ ông Trump thành ra thị
trường quá đông, khiến khó kiếm tiền hơn. Những người tung ra các địa chỉ đầu
năm 2016 kiếm được nhiều tiền nhất theo một sinh viên. Anh bảo bạn mình kiếm được
$5,000 một tháng. Có khi may mắn có thể có đến cả $3,000 một ngày.
Cậu
bé 16 tuổi điều hành BVCNews.com cùng với một partner nói cậu cũng điều hành một
số website về y tế cộng với số về chính trị Hoa Kỳ. Họ tung ra địa chỉ này đầu
năm 2016 và nay trung bình có một triệu người xem một tháng, partner của cậu
cho biết. Nhưng hai cậu từ chối không cho biết lợi tức là bao nhiêu.
Cậu
sinh viên tung ra website của mình hôm Tháng Tám và nay không còn update nó nữa
mà quay sang một website chuyên về sức khỏe và y tế thành công hơn. Cậu dự đoán
là có “nhiều ngàn” địa chỉ liên hệ đến sức khỏe được điều hành từ Veles. Chỉ mới
năm nay chính trị mới là một cơ hội tốt để làm tiền, nhờ sự tập hợp của ông
Trump và Facebook.
Ngoài
chuyện kiếm tiền cũng có một yếu tố tự hào nữa khi những người biết về web ở một
quốc gia nhỏ bé như Macedonia có thể kiếm tiền bằng cách lợi dụng Facebook,
Google và người Mỹ. Cậu 17 tuổi còn nói “Đa số thế giới nghĩ Macedonia lạc hậu,
nhưng điều đó không đúng.”
Các
cậu ở Macedonia biết là nguồn lợi tức từ ông Trump khó kéo dài. Họ chờ đợi sẽ
giảm dần một khi bầu cử kết thúc. Nhưng nay họ hy vọng là ông Trump thắng cử sẽ
giúp các địa chỉ của họ tiếp tục hoạt động. Cậu 16 tuổi, partner của cậu 17 tuổi
giải thích “Nếu ông Trump thua tôi tính
chuyển địa chỉ sang thể thao. Nó có nghĩa là chả có gì đáng nói về chính trị nữa.”
No comments:
Post a Comment