Ngọc
Lan/Người Việt
October
23, 2016
.
Chị
Angelina Hà Montecito, thông dịch viên của bệnh viện Stanford, đang làm phiên dịch
cho một hội nghị y khoa (Hình: Angelina Hà Montecito cung cấp)
.
WESTMINSTER,
California (NV) – Có người nhận xét, “Đã sống ở Little Saigon
thì tiếng Anh trở thành một loại… xa xí phẩm.” Điều đó có lẽ không ngoa, bởi
vì, từ bệnh viện, trường học, ngân hàng, đến sở cảnh sát, tiệm bán xe, nơi bán
nhà, chỗ bán… hòm… đâu đâu cũng có người nói tiếng Việt, không ai cảm thấy có
trở ngại gì khi mình “mù” tiếng Anh.
Tuy
nhiên, thoát ra khỏi “lãnh địa vàng” này, thì tiếng Anh lại ít nhiều trở thành
nỗi lo cho nhiều người, nhất là khi bước vào bệnh viện, tòa án, hay phải đối diện
với những vấn đề chẳng đặng đừng liên quan đến tai nạn xe, gọi bảo hiểm, thẻ
tín dụng bị đánh cắp…
Dù
vậy, đã sống ở Mỹ, thì hình như không có trở ngại nào là không thể giải quyết!
Người
bị hạn chế về tiếng Anh chỉ cần nói “Vietnamese” hay khá hơn chút là “I need a
Vietnamese interpreter” thì hầu như mọi thắc mắc của họ sẽ được giải quyết.
Dĩ
nhiên, người góp phần giải quyết nỗi lo cho người không rành tiếng Anh không ai
khác hơn là những người làm nghề thông dịch, thông qua các trung tâm dịch thuật.
Lý
do làm thông dịch
Một
điều khá thú vị khi tiếp xúc với những người đang làm nghề thông dịch tại đây
là việc trở thành một thông dịch viên chưa bao giờ là ước mơ của bất kỳ ai khi
bước chân vào đời. Trái lại, họ đến với công việc này trong những dịp rất tình
cờ.
Chị Angelina Hà
Montecito,
một thông dịch viên đang làm việc toàn thời gian tại bệnh viện Stanford ở miền
Bắc California, cho biết, “Khi còn ở Việt
Nam tôi học sư phạm Pháp Văn, khi qua Mỹ tiếng Anh có lọng cọng chút nhưng được
cái là tôi dạn dĩ, nên mỗi lần mấy người Việt trong xóm đi bác sĩ thì hay nhờ
tôi đi theo để thông dịch, dù lúc đó phải cầm theo cuốn tự điển.”
Năm
1981, chị Hà khởi sự cho việc xây dựng cuộc sống trên quê hương mới bằng cách
đi học nghề y tá. Sau 18 tháng học, tốt nghiệp, chị đi làm được đúng… 10 ngày.
“Công việc của một y
tá khi đó nặng nhọc quá, tôi không kham nổi,” chị Hà cho biết lý do.
Không
làm y tá, nhưng chị lại sử dụng kiến thức y khoa học được để thông dịch giúp
cho những người lớn tuổi xung quanh không rành tiếng Anh, như một thú vui.
Đến
khi việc thông dịch trở thành một nhu cầu cấp thiết, mang tính chuyên nghiệp,
thì chị ghi tên vào những trung tâm dịch thuật để khi các văn phòng bác sĩ cần
người thông dịch thì chị tới giúp. Từ năm 1996, chị trở thành nhân viên chính
thức của bệnh viện Stanford, bệnh viện đầu tiên của Mỹ có hẳn một trung tâm
thông dịch với hơn 100 ngôn ngữ khác nhau.
Chị
Angelina Hà Montecito, thông dịch viên toàn thời gian của bệnh viện Stanford,
California (Hình: Angelina Hà Montecito cung cấp)
Trong
khi đó, cơ duyên để chị Siu Williams
đến với nghề thông dịch cũng rất đơn giản, “Trước
tôi phụ trách tiếp thị cho hai công ty, đến khi về hưu, phần thì thích ngôn ngữ,
phần cũng từng làm thông dịch viên thiện nguyện, nên tôi ghi danh theo học để lấy
chứng chỉ hành nghề thông dịch y khoa (Certified Medical Interpreter).”
Nói
là làm thông dịch y khoa, nhưng thực sự chị Siu làm thông dịch trong nhiều lãnh
vực khác nhau, từ bệnh viện, văn phòng bác sĩ, văn phòng luật sư, đến những buổi
thẩm định sức khỏe tâm thần, những cuộc họp giữa hội đồng giáo dục với phụ
huynh có con em bị bệnh tự kỷ…
Đến
nay, chị Siu, hiện đang sống ở vùng Bắc California, cũng theo đuổi công việc
này được sáu năm.
Với
anh Khánh Vũ thì thông dịch là nghề
anh đã theo đuổi nhiều năm ở Úc trước khi sang Mỹ định cư.
“Khi qua Úc, tôi chọn
nghề thông dịch đơn giản vì tôi thích chữ, gặp chữ nào không biết là đi tìm hiểu,
đó là yếu tố đầu tiên. Thứ hai là tôi thích về y học, tôi thích tìm hiểu những
gì liên quan đến cơ thể mình, mình muốn tìm hiểu tại sao lại bệnh này bệnh kia.
Thứ ba là sự sẵn lòng giúp những người cần giúp đỡ. Đó là những lý do để tôi đi
học làm thông dịch trong lãnh vực y khoa,” anh Khánh cho biết.
Sang
Mỹ năm 1995, anh Khánh không nghĩ đến chuyện tiếp tục với công việc này bởi vì “Tôi nghe nói ai sang Mỹ cũng phải học tiếng
Anh ít nhất sáu tháng, nên nghĩ đâu ai cần thông dịch.” Trong khi đó ngành
nail với những cơ hội kiếm được nhiều tiền có sức thu hút anh hơn.
Tuy
nhiên, sau hơn 10 năm “lăn lộn” trong thị trường nail, anh Khánh thấy mình
không còn thích hợp với việc ngửi mùi hóa chất của tiệm nữa, không chỉ vậy “tụi bạn bè ngày trước gặp lại, họ nhìn mình
không có vẻ tôn trọng, tôi cũng tự ái, thế là bán tiệm nail ở Florida, về
California, và lên internet mày mò tìm kiếm thử công việc thông dịch, rồi sau
đó đi làm kiểm tra và được nhận đi làm.”
Nhưng
để có thể làm thông dịch cho bệnh viện thì anh Khánh phải ghi danh đi học một
khóa học 18 tháng để có chứng chỉ thông dịch y khoa, trước khi được những trung
tâm dịch thuật có hợp đồng với các bệnh viện, văn phòng bác sĩ, thuê mướn.
Chị
Siu Williams, thông dịch viên y khoa (Hình: Siu Williams cung cấp)
Cả
chị Hà, anh Khánh, và chị Siu đều là những người có chứng chỉ thông dịch y khoa
sau khi tham dự những khóa huấn luyện do một số trường đại học cộng đồng mở.
Theo
chị Hà, từ năm 2005, chính phủ Hoa Kỳ bắt buộc các bệnh viên phải có thông dịch
viên cho những người không sử dụng tiếng Anh làm ngôn ngữ chính, vì “sau một thời gian dài nghiên cứu, bệnh viện
Stanford cho rằng việc hiểu rõ và đầy đủ những trao đổi giữa bác sĩ và bệnh
nhân sẽ góp phần đưa đến phương pháp trị liệu tốt nhất, bởi vì nếu bệnh nhân
không hiểu bệnh tình của họ thì họ sẽ không biết tại sao họ phải uống thuốc
này, tại sao phải dùng phương pháp điều trị kia, thì sẽ đưa đến việc trị liệu
không thành công,” chị Hà giải thích một cách đơn giản.
Chính
từ nhu cầu này, nên “mỗi khi khi có một bệnh nhân gốc Việt đến thì tôi hay đồng
nghiệp cũng đứng sẵn đó. Luật bắt buộc như vậy. Nếu bệnh nhân có thể trả lời thẳng
được những câu hỏi của bác sĩ thì mình vẫn để tự họ nói chuyện với bác sĩ. Chỉ
khi có những từ bệnh nhân cần giúp thì mình sẽ giải thích,” chị Hà giải thích
thêm về nhiệm vụ của người thông dịch trong bệnh viện.
Cũng
theo chị Hà, “có nhiều trường hợp con
cháu bệnh nhân nói chuyện với bác sĩ nhưng không muốn cho cha mẹ họ biết bệnh
tình, nhất là tin xấu, nên họ không dịch lại. Bác sĩ không đồng ý điều này vì
luật là bệnh nhân phải được hiểu rõ bệnh tình của mình. Khi đó tôi sẽ là người
thông dịch cho bệnh nhân.”
“Dĩ nhiên, bệnh nhân
nào yêu cầu không cần thông dịch thì mình sẽ ghi vào hồ sơ để tránh mọi sự rắc
rồi về sau, và mình không cần phải xuất hiện nữa trong những lần khám của bác
sĩ,”
chị Hà nói thêm.
Với
chị Siu hay anh Khánh, những người làm nghề thông dịch “tự do,” không phụ thuộc
hẳn vào một cơ quan nào, chỉ làm “freelance” thì khi nơi nào có nhu cầu thông dịch,
họ sẽ được mời đến để giúp cho những người không rành tiếng Anh.
Ngoài
việc đến nơi dịch trực tiếp, những người làm công việc thông dịch còn có thể
thông dịch qua điện thoại hay ngồi trước màn hình dịch cho các chuyên khoa
(Video Medical Interpreter – VMI)
Nhận
xét về công việc thông dịch, chị Angelina Hà cho rằng, “Thật sự không đơn giản
chỉ là công việc mình biết hai thứ tiếng là dịch được, tại vì thông dịch thứ nhất
phải có bộ nhớ, thứ hai là cần có sự uyển chuyển, mình không được quyền sửa lời
nói của bác sĩ, mình phải nói đúng, nhưng vấn đề hiểu để giải thích cho đúng với
người cần thông dịch lại là chuyện khác, nghĩa là bản thân mình nghe thì hiểu hết,
nhưng chưa chắc mình có thể dịch lại cho người kia hiểu đủ.”
Vui
buồn nghề thông dịch
Thông
dịch không đơn giản chỉ là giỏi tiếng Anh, rành tiếng Việt là có thể hành nghề
một cách thoải mái, mà như anh Khánh nói “thông dịch cũng có những trường hợp
cam go làm mình mất ăn mất ngủ.”
“Có bác sĩ gốc Ấn Độ,
Châu Phi, Trung Quốc… nói tiếng Anh rất khó nghe, mà nhiều ông lại nói nhanh hoặc
nói tiếng ồ ồ nữa, rồi có lúc nói trên điện thoại cũng nghe không rõ như khi
nói chuyện trực tiếp, rồi cũng có bệnh nhân chửi thề, chê bai bác sĩ tùm lum hết,
trong khi mình có trách nhiệm phải chuyển tải hết thông điệp giữa hai bên để họ
có thể hiểu nhau,”
anh Khánh nêu lên một trong số những khó khăn có thể gặp trong công việc.
Anh
Khánh Vũ, làm thông dịch từ năm 2007. (Hình: Khánh Vũ cung cấp)
Để
giải quyết những tình huống như thế, theo anh Khánh, “nếu sau một đôi lần yêu cầu
người nói nhắc lại mà mình cũng không thể nghe được thì mình cứ mạnh dạn đề nghị
đổi người thông dịch khác, hoặc với bệnh nhân nói chuyện thô lỗ, mình cũng sẽ
nói cho bác sĩ biết để chấm dứt cuộc nói chuyện.”
Đó
là chưa kể người Việt nói giọng địa phương rất nhiều, họ nói tiếng Việt mà mình
không hiểu họ nói cái gì nữa. “Trong những
trường hợp đó, mình phải có những bước để hiểu họ thì mới có thể dịch cho họ.
Đó cũng là những khó khăn của nghề thông dịch,” anh Khánh nói.
Với
chị Hà thì, “Nghề này ‘bực’ nhất là khi mình phải dịch lại những câu đại loại
như “Tôi xin lỗi, tôi không thể làm được gì hơn cho bà” trước khi bệnh nhân rút
ống hay chuyển qua nhà chờ đợi. Ai làm thông dịch viên bệnh viện đều gặp những
tình cảnh này. Mình ngồi đó để dịch lại từng lời bác sĩ như trường hợp này nên
rút ống hay không, nếu rút ống thì bệnh nhân sẽ sống được bao nhiêu ngày, hay
rút ra thì tắt thở liền… Mà gia đình Việt Nam thì vẫn quan niệm còn nước còn
tát… đó là những lúc thật sự khó khăn cho mình, bởi vì việc gửi đến người ta một
tin không tốt thì ai lại không buồn.”
Để
đối phó với những trường hợp như thế, bệnh viện gửi những người thông dịch đi học
những lớp về tâm lý, đi gặp cố vấn tâm lý để biết cách giới hạn cảm xúc cá nhân
trong công việc.
Chị
Siu Williams trò chuyện trong lúc chờ bác
sĩ đến để thông dịch cho một bệnh nhân, “Điều
khiến tôi cảm thấy vui với công việc này là giúp được cho những người lớn tuổi
không thông thạo tiếng Anh hiểu rõ được bệnh tình của mình, biết cách bác sĩ sẽ
điều trị như thế nào, hiểu rõ họ phải uống thuốc ra sao để khỏi bệnh.”
Cũng
theo chị Siu, “Nhu cầu cần thông dịch
viên ngày càng nhiều, nhưng người muốn theo nghề này cần phải có bằng cấp, phải
đi học, phải qua sự huấn luyện tất cả những qui luật của nghề thông dịch về việc
tôn trọng sự bảo mật, thông tin của bệnh nhân, hay có những qui tắc phải theo
mà nhiều người không được huấn luyện một cách chuyên nghiệp thì lại không biết.”
“Là một khách hàng
hay bệnh nhân thì ai cũng có quyền yêu cầu có thông dịch nếu như thấy mình
không hiểu rõ hết mọi điều bằng tiếng Anh, vì đó là chính sách của Hoa Kỳ. Hãy
cứ mạnh dạn nói ‘Vietnamese’ hay ‘I need a Vietnamese interpreter’ sẽ có đường
dây kết nối quý vị với người thông dịch tiếng Việt,” anh Khánh đưa lời
khuyên.
—
Liên
lạc tác giả: ngoclan@nguoi-viet.com
No comments:
Post a Comment