Ngô Nhân Dụng
October 18, 2016
Một
lần, sau khi rời chức vụ ngoại trưởng, bà Hillary Clinton đã ví việc chính trị
giống như làm xúc xích! Không nên để cho mọi người trông thấy cảnh đang làm xúc
xích như thế nào, họ sẽ ghê, không dám ăn! Chỉ cho thực khách thấy miếng xúc
xích thơm phức sau khi đã làm xong! Bà Clinton nói câu này trong một bài diễn
văn do công ty tài chánh Goldman Sachs mời năm 2013, và mới được WikiLeaks tiết
lộ. Ngay lập tức, bà Clinton bị tố cáo là một nhà chính trị “hai mặt.”
Thực
ra đây là một ý tưởng cũ, nhiều người Mỹ đã nói từ lâu, khi bàn đến việc Quốc Hội
làm luật. Ðạo luật nào cũng trải qua những trao đổi, mặc cả giữa các đại biểu
và các nhóm quyền lợi tư; không ai muốn cho người ngoài được biết.
Chính
phủ Mỹ xác nhận mật vụ và tình báo Nga đã “hack” (lấy lén, ăn trộm) những
emails và diễn văn của phe Hillary Clinton, và cung cấp cho WikiLeaks. Chưa thấy
một tiết lộ nào của WikiLeaks về phía ông Donald Trump.
Ông
Vladimir Putin có nhiều lý do để ghét bà Clinton. Năm 2011, sau khi ông tuyên bố
sẽ ra tranh cử tổng thống lần nữa, dân Nga tổ chức cuộc biểu tình lớn nhất từ
sau khi chế độ Cộng Sản sụp đổ. Ông đã làm tổng thống hai nhiệm kỳ “liên tiếp”
từ năm 2000. Năm 2008, vì Hiến Pháp bắt buộc, ông đã rút lui, xuống làm thủ tướng.
Nhưng Hiến Pháp Nga không cấm một người ứng cử tổng thống lần thứ ba, nếu cách
quãng.
Dân
Matxcơva xuống đường tố cáo cuộc bầu cử Quốc Hội gian lận, và phản đối ông
Putin thao túng chính quyền. Lúc đó bà Clinton là ngoại trưởng Mỹ, đã đứng về
phía người biểu tình, bà nói: “Nhân dân Nga… xứng đáng có quyền bỏ phiếu tự do,
công bằng và minh bạch, như nhân dân các nước khác!” Ông Putin kết tội bà
Clinton xúi giục dân Nga nổi lên chống chính phủ!
Năm
2014, xảy ra vụ Nga chiếm Crimea của Ukraine, lấy cớ bảo vệ dân gốc Nga sống ở
đó. Bà Clinton đã thôi làm ngoại trưởng nhưng cũng phê bình; bà ví hành động của
ông Putin giống như năm 1939 Hitler chiếm một vùng lãnh thổ Tiệp Khắc, cũng lấy
cớ để bảo vệ dân gốc Ðức!
Nhưng
không nên hạ thấp ông Putin mà nghĩ rằng vì tư thù nên ông muốn phá bà Clinton.
Putin phải biết, dù Trump hay Clinton làm tổng thống, Mỹ và Nga sẽ vẫn còn đối
đầu nhau hàng chục năm nữa.
Vậy
tại sao Putin lại thọc gậy bánh xe vào kỳ bầu cử tổng thống Mỹ năm nay?
Ông
muốn hạ thấp giá trị của toàn thể chế độ dân chủ tự do mà dân Mỹ đã theo đuổi từ
hơn 200 năm qua. Ông muốn bàn dân thiên hạ nhìn thấy thể chế dân chủ phơi bày
toàn những chuyện xấu xa, các ứng cử viên đều tầm thường, mất nết, dân chỉ bầu
lên những người lãnh đạo bất tài, bất xứng. Ông Putin muốn cảnh “làm xúc xích”
trong mùa bầu cử tổng thống Mỹ nhơ bẩn hơn nữa, phơi bày cho cả thế giới ai
cũng thấy! Ðể sau này mỗi lần có người Mỹ nào bày tỏ ý kiến về chế độ độc tài hậu
cộng sản ở Nga thì dân chúng Nga không nghe, không tin nữa!
Nhiều
người Mỹ cũng không hãnh diện về quang cảnh mùa bầu cử năm 2016. Từ trăm năm
nay chưa thấy một cuộc tranh cử tổng thống nào xuống thấp như năm nay. Báo chí
và các đài phát thanh, truyền hình hầu như không còn bàn bạc, so sánh các chính
sách trị quốc của hai ứng cử viên. Người dân chỉ chú ý đến những lời ông Trump
khoe khoang về khả năng chinh phục phụ nữ của ông hoặc nghe bà Clinton giải
thích tại sao việc dùng máy riêng trao đổi email là không phạm pháp.
Có
những điều nếu bị tiết lộ khiến nhiều người kinh ngạc. Thí dụ, một cuộc đối thoại,
do CNN tìm ra, cho thấy năm 1998, ông Trump đã so sánh nỗi rủi ro bị bệnh trong
“trận chiến” với các cô gái đẹp của ông không kém gì mối nguy hiểm của các chiến
binh Mỹ trong cuộc chiến ở Việt Nam. Trong cuộc phỏng vấn, ký giả Howard Stern
khen Donald Trump rằng, “Ông can đảm hơn cả các cựu chiến binh ở Việt Nam, vì
ông… you’re braver than any Vietnam vet because you’re out there screwing a lot
of women (xin miễn dịch ra tiếng Việt). Trump đáp lời, nói đùa rằng đáng lẽ Quốc
Hội phải tặng ông Huân Chương Danh Dự (Congressional Medal of Honor).
Một
người không đi lính, không thấy chiến tranh bao giờ mới đùa cợt lối đó. Trong
các cuộc bầu cử tổng thống trước đây, một ứng cử viên xúc phạm đến các cựu chiến
binh và các tử sĩ như thế thì chắc dư luận đã ồn ào yêu cầu rút lui. Nhưng năm
nay khác. Ngay sau các tiết lộ về những lời ông Trump khoe khoang như trên, một
cuộc nghiên cứu dư luận cho thấy ông Trump được 39% cử tri ủng hộ. Tức là khoảng
60 triệu người Mỹ vẫn chấp nhận ông làm tổng thống. Là một nhà kinh doanh, ông
Trump biết rằng dù năm nay thắng hay bại, nếu sang năm ông lập một công ty truyền
thông vĩ đại mới, để phục vụ và khai thác nhu cầu tâm lý 60 triệu người đó với
những luận điệu tranh cử năm nay, ông sẽ thành công.
Ông
Vladimir Putin có thể ngồi rung đùi cười. Ngay bây giờ, ông Putin phải hào hứng
khi nghe ứng cử viên Donald Trump báo trước nếu ông thua tức là do bầu cử gian
lận! Vị tổng thống Mỹ sắp tới, dù là Trump hay Clinton, sẽ đứng trước một quốc
gia đang chia rẽ, phân liệt, người dân mất niềm tin vào các định chế quốc gia.
Các định chế đó đều nhân danh lý tưởng tự do dân chủ. Nước Mỹ có thể mất niềm
tin của thế giới bên ngoài. Nguy hiểm hơn, người ta không còn nhìn thấy những
cái hay, cái đẹp của chế độ dân chủ mà chỉ thấy nó lộn xộn, với những thủ đoạn
bẩn thỉu.
Nếu
ở một nước nào đó mà cuộc bỏ phiếu không công bằng, minh bạch, thì nước đó gánh
chịu hậu quả. Nhưng nếu cuộc bỏ phiếu ở nước Mỹ mà bất công, bất minh, thì đó
là đe dọa cho tương lai chế độ dân chủ khắp thế giới!
Dân
Mỹ có thể được an ủi phần nào khi biết rằng bên nước láng giềng, dân Canada
đang mở một chiến dịch: Nói tốt về nước Mỹ: Tell America It’s Great!” Một trang
mạng Internet được lập ra, từ thành phố Tornoto, bắt đầu gửi các thông điệp lạc
quan về nước Mỹ, dân Mỹ, cho các hàng xóm ở phía Nam nghe. Một người trên video
nói: “Chúng tôi ở Canada muốn nói các bạn ở dưới đó ‘quá tốt’ (how great you
guys are down there!).” Mạng Internet này không nhắm kiếm tiền, không hề nhận
quảng cáo!
Canada
và Mỹ chia sẻ một biên giới dài nhất và hòa bình nhất trên thế giới. Mỗi ngày
có 400,000 người qua lại và gần hai tỷ hàng hóa trao đổi giữa hai nước. Trong
cuộc gặp gỡ với Thủ Tướng Justin Trudeau năm nay, Tổng Thống Mỹ Obama đã nói
đùa về tình trạng cứ bốn năm một lần, nhiều người Mỹ lại “thề thốt” là sẽ bỏ nước
sang Canada sống, nếu ứng cử viên tổng thống mà họ ghét đắc cử! Nhưng sau đó rồi
họ cũng mau quên.
Dân
Canada vẫn tin tưởng vào hệ thống chính trị của nước Mỹ. Liệu họ có lạc quan
quá đáng, như vẫn bị mang tiếng đó hay không?
Dân
Chủ không phải là một thứ lý tưởng, như các tôn giáo. Chế độ dân chủ chỉ bao gồm
những “luật chơi chính trị” do con người đặt ra, và con người có thể sửa đổi
liên tục. Không có gì bắt buộc người dân lúc nào cũng lựa chọn đúng “con người
tài ba lỗi lạc nhất” hay chính sách, chủ trương ích lợi nhất. Thực ra, cũng khó
phán xét lựa chọn của người dân, khi loài người khó đồng ý với nhau những tiêu
chuẩn thế nào là người tài giỏi, chính sách nào là hay hơn, khi chưa được thí
nghiệm! Dân Anh Quốc đã bỏ phiếu rút khỏi Liên Hiệp Châu Âu, dù tất cả các đảng
chính trị ngăn cản. Dân Anh hay các nhà chính trị đúng? Dân chúng Colombia mới
bỏ phiếu bác bỏ một thỏa hiệp giữa chính phủ và nhóm quân nổi loạn FARC nhằm chấm
dứt cuộc nội chiến đã kéo dài 52 năm! Tổng Thống Juan Manuel Santos được trao
giải Nobel hòa bình nhờ kiên trì thương thuyết trong sáu năm qua. Còn người dẫn
đầu phong trào chống bản thỏa hiệp, Alvaro Uribe là một cựu tổng thống
Colombia, mà trước kia đã chọn ông Santos làm bộ trưởng quốc phòng! Dân đã nghe
lời ông Uribe khuyên, ông Santos đành phải chịu! Luật chơi dân chủ vẫn được tôn
trọng, ở Anh và ở Colombia.
Ở
nước Mỹ, ông Trump đã thu hút được những cử tri bất mãn với giới lãnh đạo của cả
hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ. Vì kinh tế thay đổi quá nhanh đảo lộn cuộc sống,
mà các nhà chính trị chưa biết cách thích ứng. Mỗi lần kinh tế biến chuyển đều
có những người chịu thiệt hại vì không thay đổi kịp. Cuộc cách mạng tin học
giúp hàng triệu người tốt nghiệp đại học kiếm được việc làm lương cao; và nhiều
xí nghiệp mới ra đời thoắt đã thành lớn nhất thế giới! Trong khi đó kinh tế
toàn cầu hóa khiến nhiều xí nghiệp cũ suy tàn và nhiều người mất việc; vì cả
hai không thể cạnh tranh với các nước nghèo hơn. Một phần tư các sản phẩm y tế
mới của General Electrics do các khoa học gia Ấn Ðộ sáng chế, và năm 2010 công
ty này không phải đóng thuế đồng nào cho chính phủ Mỹ. Năm 2007-2009, Apple chỉ
đóng thuế 2.4% cho nước Mỹ trên những lợi tức kiếm được ở ngoại quốc.
Kinh
tế lên nhưng không chắc đã tạo thêm công việc mới. Năm 1990, ba công ty xe hơi
Mỹ ở Detroit thu nhập 250 tỷ đô la, trị giá cổ phần của cả ba cộng lại là 36 tỷ,
và họ sử dụng 1 triệu 200 ngàn công nhân. Năm 2014, ba công ty lớn nhất ở Thung
lũng Ðiện tử (Apple, Alphabet (Google) và Microsoft) cũng thu nhập khoảng đó,
247 tỷ đô la, nhưng trị giá tổng cộng hơn 1,000 tỷ! Và họ chỉ sử dụng 137,000
công nhân trong nước Mỹ! Ai cũng phải đặt câu hỏi: Có điều gì bất ổn, cần thay
đổi trong cả hệ thống hiện nay?
Nhiều
triệu người Mỹ chịu thua thiệt do cuộc khủng hoảng tín dụng năm 2007 gây đại
suy thoái kinh tế, dưới thời một tổng thống Cộng Hòa. Từ 2008 đến nay, kinh tế
Mỹ đã lên trở lại, lên chậm chạp nhưng không ngừng. Tuy nhiên, những người đó
nhìn cảnh thị trường chứng khoán lên, trong thời một ông tổng thống đảng Dân Chủ,
còn chính họ vẫn chưa được hưởng gì. Cuộc bầu cử năm nay là cơ hội cho “những
người bị bỏ quên lên tiếng,” qua ứng cử viên Donald Trump. Ðó là đời sống dân
chủ. Ở một nước độc tài đảng trị thì không ai được lên tiếng.
Người
dân tự do lên tiếng, đó là sức mạnh của chế độ tự do. Dân Chủ là một bộ máy có
khả năng tự sửa chữa. Nếu một cuộc bàu cử không đem lại kết quả tốt, người ta
luôn luôn có cơ hội thay đổi ý kiến trong cuộc bỏ phiếu sắp tới. Trong bốn năm
chờ đợi, mọi người biết rằng vị tổng thống mới sẽ không thể làm bậy; vì có các
định chế khác đóng vai cân bằng và kiểm soát. Quốc Hội, quyền tư pháp độc lập,
guồng máy hành chánh độc lập, quyền tự do lập hội, lập đảng, và một nền báo chí
tự do. Những định chế này bảo đảm cuộc sống dân chủ, tự do, dù ai đắc cử tổng
thống cũng vậy.
Màn
trình diễn làm xúc xích chính trị sẽ còn tiếp tục trong ba tuần nữa ở nước Mỹ.
Ông Putin có thể quậy để “bêu riếu” cả cuộc vận động tranh cử tổng thống Mỹ,
cho dân chúng nước ông thỏa mãn, tự coi là mình hay hơn. Nhưng cứ chờ ba bốn năm,
người Nga sẽ phải so sánh kinh tế ở hai nước. Họ sẽ tự hỏi, với một vị tổng thống
được bàu lên trong cảnh ồn ào hỗn láo như thế, “phép lạ nào” khiến mức sống của
dân Mỹ trung bình càng ngày càng vượt xa dân Nga? Phép lạ đó là chế độ dân chủ
tự do.
--------------------
Cùng
tác giả :
October
14, 2016
No comments:
Post a Comment