Nhà văn Phạm Viết Đào
Gửi
cho BBC từ Hà Nội
1 tháng 9 2016
Phát
biểu khai mạc tại Hội nghị ngành Ngoại giao Việt Nam lần thứ 29, tổ chức tại Hà
Nội (từ 22-26/8/2016), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đúc kết: ”Xây dựng nên một
trường phái ngoại giao độc đáo, mang đậm bản sắc 'cây tre Việt Nam' - mềm mại
mà cứng cỏi, nhân ái mà quật cường, biết nhu biết cương, biết thời biết thế, biết
mình biết người, … thể hiện tâm hồn và khí phách của dân tộc Việt Nam…”
Đúc kết về “trường phái ngoại giao” của Việt Nam, mà
ông Nguyễn Phú Trọng cho rằng ”mang đậm bản sắc cây tre”, thì chỉ đúng với tre ở
vế đầu “mềm mại mà cứng cỏi”. Những đặc tính còn lại gán cho loài tre là chưa
sát hợp và khiên cưỡng như “nhân ái mà quật cường, biết nhu biết cương, biết thời
biết thế, biết mình biết người" - những đặc điểm thuộc tính người - loài
tre làm gì có đặc tính đó?!
Dùng hình tượng cây tre để nói về sự bất khuất của
người Việt là ý kiến từng được Tổng thống Mỹ Obama khi phát biểu trước 2000
thanh niên Việt Nam ở Mỹ Đình ngày 24/5/2016.
Nhưng khi nói đến “trường phái ngoại giao cây tre”
thì không biết ông Trọng có tìm hiểu cho đến ngọn ngành về bản chất, bản thể
cũng như đặc tính sinh thái của cây tre?
Đặc
điểm của tre
Tre là loại vật liệu được thông dụng trong kết cấu đồ
dùng gia đình, vật liệu xây dựng nhà cửa của người Việt Nam bao đời nay khi sắt
thép, xi măng, vật liệu nhựa… chưa phổ biến, như các loại thúng mủng, dần sàng,
cán cuốc, cán thuổng, đòn gánh, chõng tre, đũa tre, tăm tre; tre được sử dụng
trong kiến thiết nhà cửa, phên vách, chuồng trại, cầu đường…
Việt Nam có câu chuyện cổ tích “Cây tre trăm đốt”
nói về sức mạnh biến ảo của tre; Truyền thuyết Thánh Gióng nói tới việc dùng
tre làm vũ khí để đánh giặc Ân; Tre còn là biểu tượng của sự kết nối chuyển
giao thế hệ mang đầy tính sinh học: “Tre già, măng mọc”… (Tục ngữ); “Tre già
yêu lấy măng non” (Thơ Tố Hữu); “Có manh áo cộc tre nhường cho con”… (Tre Việt
Nam-Nguyễn Duy).
Đó là những đặc tính sinh học, những giá trị sử dụng
của loài tre, vật liệu tre; có lẽ vì thế mà người Việt đã nâng cây tre lên
thành một biểu tượng, một thiết chế văn hóa-sinh tồn biểu tượng cho sức mạnh, sức
sống Việt: giản dị, gần gũi mà trường tồn.
Sở dĩ tre gắn bó với người Việt, trở thành người bạn
tri kỷ là do khả năng chịu ứng lực và chịu đựng sự trái gió trở trời của thiên
nhiên, thời tiết….
Quan sát thiết chế sinh thái làng xã của cư dân đồng
bằng Bắc Bộ khi xi măng, sắt thép chưa thịnh hành, làng bao giờ cũng gắn với
lũy tre vì người nông dân trồng tre bao quanh làng ngoài việc sử dụng làm vật
liệu dân dụng như đã nêu, lũy tre còn được kết cấu với làng để chống gió bão.
Do vậy, nhà của nông dân đồng bằng Bắc Bộ thường thấp hơn lũy tre làng là bởi lẽ
đó.
Tre mạnh bởi đặc điểm sinh thái của nó: luôn liên kết
với nhau, tạo nên thiết chế ”lũy tre làng”. Kết cấu sinh thái-sinh tồn này được
nhà thơ Nguyễn Duy đúc kết trong bài Tre Việt Nam:
“Bão bùng thân bọc
lấy thân
Tay ôm tay níu tre
gần nhau thêm
Thương nhau tre
không ở riêng
Lũy thành từ đó mà
nên hỡi người…”
Tre bao giờ cũng mọc thành khóm, thành bụi, không có
chuyện đơn thân; tre trở thành “thành lũy” chịu đựng được gió bão là do bởi tre
luôn sinh trưởng, phát triển nhờ vào các cấu trúc liên minh, liên kết.
Tre sở dĩ đứng vững trước gió bão là do tre có sự “đồng
lòng” cao; trước gió bão không bao giờ có hiện tượng: cây thì ngả về đông, cây
lại nghiêng sang tây…
Ngoại
giao Việt Nam là Tre hay…?
Những đặc tính đó của tre hoàn toàn xa lạ với đường
lối ngoại giao của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Không rõ Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khi nói đến
“trường phái ngoại giao tre” của Việt Nam có biết đến đặc tính của tre: sự liên
minh, liên kết chặt chẽ với nhau và “nội bộ tre” luôn đồng lòng cao, có thế mới
tạo nên “ thành lũy tre” chống gió bão - như là một đặc điểm sinh tồn?
Hiện tại, đường lối đối ngoại của Việt Nam được nêu
trong các văn kiện của Đảng cũng như các phát biểu của những người có trách nhiệm,
điển hình là ý kiến trả lời phỏng vấn của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình
Minh trước thềm Hội nghị Ngoại giao 29:
“Chúng ta đã rút ra
bài học, không để bất cứ lực lượng nào lôi kéo vào sự cạnh tranh. Đường lối của
chúng ta là độc lập, tự chủ, không để bị lôi kéo vào bất cứ liên minh nào.”
Còn về sự đồng lòng trong nội bộ Việt Nam? Với đường
lối ngoại giao và cách ứng xử với dân hiện tại là Đảng không tin dân và dân
cũng không tin Đảng thì làm sao có thể so sánh với tre, mà tự nhận đi theo đường
lối “ngoại giao tre” được?
Trong Dự thảo báo cáo chính trị trình Đại hội 12 và
dày đặc trên các văn kiện chính thống, phần nói về thế lực thù địch cũng dài và
những lời lẽ nặng nề hơn so với những câu nói về các nguy cơ sát sườn trên Biển
Đông.
Mà thế lực thù địch là ai mà nguy hiểm hơn kẻ đang
mang tàu chiến, tên lửa, máy bay, mang cát ra xây đảo và nhận 90% lãnh hải Biển
Đông là của họ, luôn đe dọa thiết lập vùng nhận diện bay của Trung Quốc tại Biển
Đông?
Trong hội nghị ngoại giao lần này, ông Nguyễn Phú Trọng
cũng đã định hướng cho các nhà ngoại giao Việt Nam phải “giữ nước từ xa”: nguy
cơ mất nước nằm ở phía châu Âu và Mỹ (từ xa) chứ không phải từ phương Bắc kề cạnh.
Ngay gần đây, trước sức ép của dư luận tại Hội nghị
Trung ương 3, không một dòng đề cập tới Biển Đông và Formosa, lãnh đạo Đảng đã
có động thái cử một số quan chức cao cấp gặp một số vị nói theo cách của Trung
Quốc là một số “nguyên lão” - những ủy viên Trung ương đã về hưu để nói về Biển
Đông và Formosa, còn quảng đại nhân dân thì có vẻ chưa “đủ tuổi” để được Đảng
cho biết những chuyện đại sự quốc gia?
Đài RFI đưa tin, trong một cuộc phỏng vấn gần đây,
Chủ tịch nước Trần Đại Quang nói: ”Chúng
tôi rất ủng hộ sự hợp tác của Pháp và các quốc gia khác trong tiến trình duy
trì hòa bình và ổn định trong khu vực và tại Biển Đông."
Chủ tịch nước Việt Nam tuyên bố trong cuộc phỏng vấn
hiếm hoi dành cho hãng tin Pháp AFP, trước chuyến viếng thăm của tổng thống
Pháp François Hollande vào đầu tháng Chín.
Ông Trần Đại Quang nói thêm, đó là vấn đề "đảm
bảo an ninh, tự do hàng hải và hàng không".
Trong khi đó thì bản tin Thông tấn xã Việt Nam đưa
tin “Chủ tịch nước trả lời phỏng vấn Hãng thông tấn Pháp AFP” nhưng không thấy
nhắc ý kiến trên.
Vậy đường lối “ngoại giao tre” - loại cây có sự đồng
lòng, liên minh liên kết cao thể hiện ở chỗ nào khi mà ngay cả ý kiến của Chủ tịch
nước Trần Đại Quang cũng khác với ý kiến của Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh?
Những ý kiến của Chủ tịch Trần Đại Quang không thấy
một tờ báo nào trong nước đưa, liệu ý kiến của ông bị “biên tập” hay RFI đã mạo
tin?
Nhận là “trường phái ngoại giao tre” nhưng lại luôn
giương ngọn cờ ngoại giao độc lập, tự chủ, không chịu bị lôi kéo vào các sự
liên minh liên kết nhưng lại đòi hỏi “kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời
đại, hài hoà lợi ích quốc gia dân tộc với trách nhiệm quốc tế” thì khác gì bắt
các nhà ngoại giao Việt Nam “lấy thúng úp voi”, đem “cái giả” của mình để đưa
đánh tráo “cái thật” của thiên hạ?
Thiên hạ thời nay đâu có dễ tranh khôn nhau?
Bài viết thể hiện văn phong và quan điểm riêng của
nhà văn Phạm Viết Đào, gửi cho BBC Tiếng Việt từ Hà Nội.
No comments:
Post a Comment