Quốc
Phương - BBC Việt ngữ
Phỏng
vấn TS Nguyễn Thị Từ Huy
28 tháng 8 2016
.
Nhà quan sát Nguyễn
Thị Từ Huy từ Paris bàn về nguyên nhân các vụ bạo lực ở Việt Nam gần đây và đề
cập giải pháp cho vấn đề.
Các
vụ bạo lực từ nổ súng ở tỉnh Yên Bái cho tới sỹ quan công an xã ở tỉnh Bình Thuận
của Việt Nam bắn hai viên đạn cao su vào lưng của công dân địa phương khi 'mời'
lên trụ sở làm việc tiếp tục là đề tài được dư luận quan tâm.
Hôm Chủ Nhật, bình luận xung quanh hệ quả của những
'tiếng súng ở Yên Bái' và cách thức truyền thông nhà nước và chính quyền Việt
Nam công bố, loan tin về sự việc, có ý kiến từ nhà quan sát thời sự, xã hội Việt
Nam từ Paris, Pháp cho rằng:
"Trước cách thức
vừa đưa tin vừa làm nhiễu loạn thông tin như ta đang thấy, thì chưa có thể có
bình luận nào khả tín hoàn toàn về nguyên nhân vụ việc, ngoài việc thừa
nhận đây là một sự kiện bạo lực giết người diễn ra trong hàng ngũ lãnh đạo
cao cấp của đảng. Nó là một biểu hiện của sự khủng hoảng trầm trọng của mô
hình lãnh đạo, mô hình xã hội, mô hình luật pháp ở Việt Nam."
Ý kiến này được nhà nghiên cứu chính trị, Tiến sỹ
Nguyễn Thị Từ Huy, đưa ra trong cuộc trao đổi với BBC hôm 28/8/2016, mà sau
đây là toàn văn cuộc phỏng vấn qua bút đàm.
BBC: Vụ nổ súng chết người là các quan chức lãnh đạo ở tỉnh Yên Bái
(18/8/2016) hiện đang được chính quyền Việt Nam điều tra, có người cho rằng đằng
sau đó có thể có những nguyên nhân phức tạp hơn là đã được công bố trên truyền
thông nhà nước, bà bình luận thế nào về sự kiện này và cách thức nó được loan
báo trên truyền thông chính thức?
TS. Nguyễn Thị Từ
Huy: Có thể nhận thấy sự khác biệt rất rõ ràng giữa
truyền thông Việt Nam và truyền thông của các nước dân chủ. Lấy một ví dụ, ở
Pháp khi xảy ra một vụ giết người gây chấn động xã hội thì các thông tin đều
được cung cấp đầy đủ, rõ ràng, vì thế các báo đều đưa các tin giống nhau, sau
khi đã có xác nhận từ cơ quan điều tra, thường là tin do tổng kiểm soát trưởng
thông báo trước truyền hình. Cho dù có thể có nhiều bình luận khác nhau, nhưng
thông tin về sự kiện thì không thể khác nhau.
Và tin được đưa rất nhanh, thậm chí từng phút một
nếu ta ở trên mạng internet (online). Trong trường hợp khi chưa có các thông
tin cuối cùng, thì có những báo, hoặc những kênh truyền hình, mỗi ngày đều điểm
tình hình: đã biết được gì về thủ phạm, về nguyên nhân… và những gì còn chưa được
biết về thủ phạm, về nguyên nhân, về những kẻ đồng lõa… Như vậy người dân hoàn
toàn làm chủ thông tin, họ có thể bình luận, phán xét về sự kiện, và tránh được
những phỏng đoán sai lầm.
Trường hợp truyền thông Việt Nam, do không có tự do
báo chí, truyền thông bị chỉ đạo từ trên xuống nên có hiện tượng tin đăng lên
rồi phải gỡ xuống, có những chuyện hôm nay được nói nhưng ngày mai bị cấm. Bản
thân các nhà báo có thể rất không muốn như vậy, nhưng họ buộc phải phục tùng
cơ chế, vì thế mà, truyền thông, thay vì đóng vai trò truyền tin chính xác cho
dân chúng, rốt cuộc lại tạo ra sự nhiễu loạn thông tin, khi mà các thông tin mỗi
báo đăng một khác, khi mà thông tin ngày hôm nay khác thông tin ngày hôm qua,
khi bài đăng lên rồi bị gỡ xuống.
'Khủng
hoảng mô hình'
Thủ tướng Chính phủ
Việt Nam trực tiếp vào bệnh viện ở tỉnh Yên Bái sau vụ nổ súng hôm 18/8/2016.
EPA
Hậu quả không thể tránh khỏi là người dân buộc phải
suy luận từ cái nguồn thông tin hỗn loạn và bất trắc mà báo chính thống cung cấp,
và đưa ra các phỏng đoán đủ các loại. Từ phỏng đoán về mâu thuẫn lợi ích cá
nhân giữa các lãnh đạo trong nội bộ đảng, cho đến phỏng đoán mà ngày hôm nay
có người đã đưa ra về một sự chỉ đạo thanh trừng từ cấp trung ương đưa xuống,
như trong bài "Rối loạn tại Quân khu II: từ cái chết của tướng Lê
Xuân Duy đến cuộc thanh toán máu nhuộm Yên Bái". Điều đáng
nói là không ai có thể đoan chắc phỏng đoán nào là chính xác, phỏng đoán nào là
sai lầm. Và cái giá mà những người lãnh đạo phải trả, ngoài những người đã bị
giết, thì những người ở hàng ngũ cao cấp cũng bị cho là có liên quan trực tiếp.
Cho đến thời điểm này, trước cách thức vừa đưa tin vừa
làm nhiễu loạn thông tin như ta đang thấy, thì chưa có thể có bình luận nào khả
tín hoàn toàn về nguyên nhân vụ việc, ngoài việc thừa nhận đây là một sự
kiện bạo lực giết người diễn ra trong hàng ngũ lãnh đạo cao cấp của đảng. Nó
là một biểu hiện của sự khủng hoảng trầm trọng của mô hình lãnh đạo, mô hình
xã hội, mô hình luật pháp ở Việt Nam.
.
BBC: Sau diễn biến ở Yên Bái, một cựu Thứ trưởng Khoa học, Công nghệ và
Môi trường của Việt Nam, Giáo sư Chu
Hảo bình luận trên truyền thông mạng cho rằng: “Tiếng súng ở Yên
Bái không phải chỉ phơi bày tình trạng tha hóa tột độ trong nội bộ đảng cầm quyền,
mà còn chứng tỏ mức độ bất ổn chính trị-xã hội ở nước ta đã đến hồi nguy hiểm.
Nguy hiểm cho sự lãnh đạo tuyệt đối của đảng và của chế độ thì đã đành, nhưng
đó không phải là mối quan ngại của những người lâu nay công khai bầy tỏ ý kiến
bất đồng đối với những đường lối, chủ trương, chính sách sai trái của đảng và
nhà nước. Những người này, trong đó có chúng tôi, âu lo về sự an nguy của dân tộc
khi xẩy sự bạo loạn ngoài tầm kiểm soát”, bà nghĩ sao về quan điểm này?
TS.
Nguyễn Thị Từ Huy: Tôi đồng ý với bình luận
của ông Chu Hảo : sự kiện thanh toán lẫn nhau trong hàng ngũ lãnh đạo ở Yên
Bái đúng là phơi bày tình trạng tha hóa tột độ trong nội bộ đảng. Thực ra sự
tha hóa thì đã diễn ra từ lâu. Khi đọc lại các bài viết của ông Hồ Chí Minh từ
những năm 50, 60 của thế kỷ trước, ta có thể nhận thấy một nỗi ám ảnh trở đi
trở lại trong nhiều bài viết : cần phải chỉnh đốn đảng. Từ thời đảng còn mạnh
như vậy mà đã phải chỉnh đốn rồi. Phải chỉnh đốn đảng là bởi vì nó đã tha hóa
từ bên trong. Nhưng sự tha hóa này được giấu kỹ trong một thời gian dài.
Giờ đây, như ông Chu Hảo nói, nó được phơi bày ra,
nó vang lên trong tiếng súng khai tử các lãnh đạo của đảng nổ ra giữa ban ngày
ngay nơi công sở. Cái giá mà đảng phải trả là sự hoen ố tột cùng của hình ảnh
đảng trong lòng nhân dân. Và cái giá mà nhân dân phải trả rất có thể là họ sẽ bắt
chước lãnh đạo, tự xử lý lẫn nhau không cần đến pháp luật. Cái giá mà xã hội
phải trả là bạo lực cách mạng mà đảng nuôi dưỡng trong từng trang sách giáo
khoa đã trở thành một thứ bạo lực xã hội đen được sử dụng trong ánh sáng trắng
của cuộc sống thường nhật. Nếu đến lúc này mà lãnh đạo và người dân không chịu
hiểu điều đó thì hỗn loạn xã hội ở Việt Nam là điều mà tất cả mọi người đều
phải chờ đợi.
'Hai
con đường giải quyết'
Truyền thông Việt
Nam phản ánh vụ công an xã ở một tỉnh duyên hải Nam Trung Bộ vừa nổ súng bắn
'hai phát đạn cao su' vào lưng một công dân địa phương hôm 22/8. TIEN PHONG
ONLINE
BBC: Mới đây hơn, cũng theo truyền thông Việt Nam, một sỹ quan Thiếu
tá Công anXã ở Phan Thiết, Bình Thuận, dùng súng ' bắn
hai phát đạn cao su' vào một công dân khi không ‘mời’ được người này
lên trụ sở công an làm việc hôm 22/8, vụ việc cũng đang được chính quyền ‘điều
tra, làm rõ’, tuy nhiên theo bà, sự kiện này nói thêm điều gì về xã hội VN hiện
tại?
TS. Nguyễn Thị Từ Huy: Điều này
nói lên rằng xã hội Việt Nam là một xã hội không có luật pháp đúng nghĩa.
Một việc như vậy chỉ có thể xảy ra khi ngành công an cho phép mình sử dụng
pháp luật như một công cụ để làm lợi cho ngành công an và đàn áp nhân dân. Và
khi ngành công an được bật đèn xanh cho muốn làm gì thì làm. Nói cách khác, đó
là biểu hiện của một nhà nước công an trị, của một xã hội công an trị.
Chính quyền Việt Nam đang đối diện với một mâu
thuẫn: chính quyền cần công an để bảo vệ chế độ vì thế mà dung túng cho ngành
công an sử dụng bạo lực ; nhưng một khi việc sử dụng bạo lực bất chấp luật
pháp đã trở thành thói quen ở những người công an thì việc đụng độ và gây
hậu họa cho người dân là không tránh khỏi, như trường hợp nêu trên đây ; và
lúc đó, người dân để tự bảo vệ mình, nhất định sẽ dẫn đến xung đột, ở các mức
độ khác nhau. Một chính quyền công an trị cần phải chờ đợi ngày mà người dân
bị trị sẽ nổi lên vì họ không còn chịu đựng được nữa. Một nhà nước công an trị
tất yếu sẽ làm gia tăng bạo lực và đối kháng. An toàn xã hội và sự bình yên của
xã hội chỉ có thể được đảm bảo khi có một nhà nước pháp quyền.
.
BBC: Cuối cùng, qua các sự kiện trên, dù là với động cơ nào, nguyên nhân nào,
dường như đã có những diễn biến, dấu hiệu khá rõ ràng của bạo hành hay lạm dụng
bạo lực trong xã hội Việt Nam hiện nay, vậy nhà nước, xã hội và cộng đồng cần
ưu tiên làm gì để giải quyết căn bản, gốc rễ vấn đề và xu hướng này, theo bà?
TS.
Nguyễn Thị Từ Huy: Bạo lực ở Việt Nam có
nguyên nhân cốt lõi từ hệ thống chính trị Việt Nam, một hệ thống chính trị
lấy bạo lực và cưỡng bức làm nguyên lý tồn tại. Hai con đường nhanh nhất bổ sung
cho nhau để giải quyết vấn đề bạo lực là luật pháp và giáo dục.
Nhưng hệ thống chính trị đã biến cả luật pháp và
giáo dục thành công cụ để bảo tồn nguyên lý của nó, vậy làm sao có thể giải
quyết một cách căn bản vấn đề bạo lực trong xã hội, nếu không giải quyết các
vấn đề căn bản của hệ thống chính trị? Bạo lực học đường là điều mà chúng ta
đã nói đến từ lâu. Bạo hành trẻ mầm non đã bao nhiêu lần làm rúng động dư
luận.
Nếu không nhanh chóng giải quyết các vấn đề của hệ
thống chính trị, chúng ta sẽ không ngạc nhiên khi kể từ đây bạo lực sẽ phát triển
với tốc độ chóng mặt trên toàn xã hội Việt Nam.
------------------
Trên đây là quan điểm riêng của Tiến sỹ Nguyễn Thị
Từ Huy, người có bằng tiến sĩ văn chương bảo vệ tại Pháp năm 2008 và từng giảng
dạy tại một số trường đại học ở Việt Nam. Hiện bà đang làm luận án tiến sĩ
về triết học chính trị tại Đại học Paris Diderot, Pháp. BBC cũng có Tọa
đàm Bàn tròn về chủ đề này, mời quý vị theo dõi thêm tại
đây.
No comments:
Post a Comment