Trần Nhật Vy
26/10/2015 16:16 GMT+7
TTO
- Ngó bề ngoài, sau 135 năm xây dựng nhà thờ Đức Bà vẫn mang dáng dấp uy nghi,
vững vàng nhưng thực tế nhiều hạng mục của nhà thờ đã xuống cấp nghiêm trọng.
Nhà thờ Đức Bà . Ảnh:
Nguyễn Công Thành
Nói như lời nhận xét của tổng giám mục Bùi Văn
Đọc thì “sau 135 năm chịu đựng nắng mưa, khói bụi và những chấn động của xe cộ
lưu thông xung quanh, nhiều hạng mục đã xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt là “phần
mái, tháp chuông, các đà chịu lực, các mái vòm phía cuối”.
Phong
hóa thời gian
Tường nhà thờ là hạng mục mà chúng ta dễ nhìn thấy
nhất. Tường nhà thờ gồm hai phần. Phần móng được xây dựng bằng đá tảng và phần
tường xây bằng gạch nung già.
Theo các chuyên gia, phần móng khá vững chắc,
dù có bị chấn động bởi xe cộ chạy quanh nhà thờ nhưng không ảnh hưởng lớn.
Riêng phần tường xây bằng gạch thì...
Hoàn toàn khác với những gì chúng ta nghĩ lâu nay, gạch
xây nhà thờ không phải mang từ Pháp sang mà là gạch được sản xuất tại Sài
Gòn.
Đây là loại gạch thẻ ngang 10cm, dài 20cm được nung
già, đất chín đỏ sản xuất trong nước vào thế kỷ 19 khá bền chắc, màu sắc không
thay đổi hoặc phai bởi thời gian, phong hóa, không bám bụi, rêu.
Chúng ta còn thấy được ở mặt ngoài tường nhà thờ
được xây bằng loại gạch có thương hiệu Saigon, WT 1878 (Wang Tai). Các lớp kế
tiếp xây bằng gạch thẻ thường không ghi thương hiệu.
Xin được mở ngoặc chỗ này nói một chút về Wang
Tai. Wang Tai còn được gọi tên Việt Vương Đại hoặc Vương Thái là “đại gia số 1”
người Hoa ở Sài Gòn từ giữa thế kỷ 19.
Ông có nhiều cơ sở buôn bán, sản xuất gạch ngói
ở Sài Gòn và Chợ Lớn. Có người đoán rằng ông giàu có là nhờ buôn bán á phiện.
Ông là chủ ngôi nhà gạch lớn xây dựng đầu tiên ở Sài Gòn vào giữa thế kỷ 19, mà
hiện là trụ sở Hải quan thành phố HCM.
Phần móng tường nhà
thờ được xây dựng bằng đá tảng - Ảnh: C.M.C.
Tường nhà thờ dày 65cm lại được xây dựng bằng một kỹ thuật
đặc biệt “một dọc - một ngang”, một kỹ thuật ít thấy trong các công trình
xây dựng của Pháp ở Sài Gòn và khoảng cách giữa hai viên gạch rất nhỏ nên sức
chịu lực rất tốt đến nay vẫn bền chắc.
Tường được thiết kế cách nhiệt, cách âm giúp không
gian bên trong nhà thờ giảm tiếng ồn từ bên ngoài vọng vào.
Hiện mặt ngoài của gạch tường đã có nhiều điểm bị
bong tróc do phong hóa, thời gian. Mặt khác, gạch tường còn bị những người thiếu
ý thức viết, vẽ lên làm mất vẻ mỹ quan.
Mái
nhà thờ hư hỏng nặng
Tuy nhiên, phần hư hỏng nặng nhất của nhà thờ chính
là mái ngói.
Mái ngói chia làm ba vùng. Vùng mái ngói nhiều nhất
bao trùm khu vực chánh điện của nhà thờ có diện tích 1.800m2 sử
dụng ngói tây lớn loại 14 viên/m2, với 25.000 viên ngói. Ngói tây là
loại ngói thường thấy sử dụng để lợp mái các công trình khác của Pháp ở Sài
Gòn.
Đây loại ngói lớn, dài 30cm, ngang 20cm, dày và nặng.
Một bên hông viên ngói có một gờ nhô lên để khớp với viên ngói kế tiếp.
Ưu điểm của loại ngói này là bền chắc (chúng tôi từng
thấy một viên ngoại cùng loại rớt từ khoảng cách 4m xuống sàn ximăng chỉ bị sứt
mẻ chớ không bể) và tiết diện lớn nên sử dụng ít đà bên dưới. Song điểm yếu của
ngói là nặng nên mái nhà cần thiết kế thật vững chắc.
Mái nhà thờ hư hỏng
nặng - Ảnh: T.N.V.
Vùng mái trung gian diện tích khoảng 1.200m2,
với 78.000 viên (loại 67 viên/m2), dùng ngói vảy cá. Loại ngói này
nhiều nhà giàu của người Việt sử dụng lợp nhà với tên gọi quen thuộc là ngói
móc, đầu viên ngói thẳng có gờ để móc vào thanh đà và phần cuối có hình bán
nguyệt.
Để lợp ngói này, nóc nhà phải đóng nhiều đà ngang nhỏ
gần nhau để móc ngói do ngói nhỏ và ngắn. Khi lợp, khoảng ½ viên ngói lộ ra phần
hình tròn của ngói nằm xếp lớp lên nhau giống như vảy cá.
Vùng mái thấp lợp ngói âm dương, diện tích 300m2 với
13.000 cặp ngói (loại 44 cặp/m2). Ngói âm dương là ngói thông dụng của
người Việt ở miền Nam dùng để cất nhà ngói. Ngói này thường đi một cặp một sấp,
một ngửa.
Cách lợp ngói âm dương chủ yếu là hệ thống thanh đà
nằm song song, người ta để hai viên ngói nằm ngửa rồi lấy một viên ngói úp lên
khoảng trống giữa hai viên nằm ngửa. Mái nhà lợp ngói âm dương không được quá dốc,
vì ngói này chủ yếu là gác lên mái nhà không có gì để giữ lại, nếu mái nhà dốc
thì ngói sẽ bị tuột, rớt.
Ưu điểm của ngói âm dương là dễ lợp, dễ thay thế khi
có hư hỏng và ít tốn kém phần cây đà bên dưới. Song khuyết điểm là dễ bị rớt,
tuột khi nhà bị rung lắc hay mưa gió quá lớn. Về sau, để tránh ngói bị tuột người
ta dùng ximăng trét dưới chân viên mái dương để giữ ngói không tuột, rớt.
Một điểm nhấn quan trọng nữa của nhà thờ là
kính màu. Hệ thống nhiều ô kính màu của nhà thờ Đức Bà khá đặc biệt.
Những ô kính này không chỉ làm nhiệm vụ mang ánh sáng cho nhà thờ mà còn
mang những hình ảnh diễn tả các nhân vật, sự kiện trong Kinh thánh và nhiều hoạt
tiết khác.
Xung quanh tường nhà thờ phía dưới có 37 cửa
kính màu. Trong số này có 25 ô có tranh vẽ mô tả các nhân vật hoăc sự kiện
trong Kinh thánh do các giáo dân tặng năm 1948 và 1951; 12 ô trang trí các họa
tiết hoa văn tinh tế. Số kính này đã bị bể khá nhiều.
Ô cửa kính màu được chụp
ngày 19-12-2004 - Ảnh: Nguyễn Công Thành
Phía tường tầng trên có 43 ô cửa kính màu nhưng
hiện chỉ còn có 3 ô. Phía cửa chính và cửa phụ có 27 bông hồng tròn và 26 cửa sổ
tròn bằng kính có những hoạt tiết hoa lá nhiều màu theo kiểu thức Roman và
Gothique.
Đáng tiếc tất cả đều đã bị bể và được thay bằng các
bông gió như đang thấy hiện nay.
Toàn bộ các ô cửa kính mô tả trên đây đều do
Hãng Lorin của tỉnh Chartres, Pháp sản xuất.
|
Tháp chuông nhà thờ được kiến trúc sư Fernand
Gardes thiết kế và xây dựng năm 1895. Phần cao nhất của tháp chuông cao 37m.
Cùng với thánh giá trên nóc cao 3,5m, kể từ mặt đất, tháp chuông vươn lên bầu
trời 60,5m. Tường của tháp chuông dày 1,4m, mái lợp tôn và bên trong là một bộ
khung sắt.
Hiện nay mái tôn của tháp chuông nhiều chỗ bị
bong tróc phải buộc lại bằng dây kẽm, có nơi rớt tôn xuống đường khi mưa gió
khiến nước mưa thấm vào bên trong làm ảnh hưởng đến khung sắt và cầu thang bằng
gỗ đi lên tháp. Nhiều điểm khung sắt của tháp đã bị rỉ sét, lủng.
|
Với những hư hỏng như thế, nhà thờ Đức Bà sẽ được
trùng tu như thế nào? Mời bạn đọc bài cuối: Thách thức trước cuộc đại
tu nhà thờ Đức Bà.
---------------
Các
bài trước:
Bí
ẩn những ngôi mộ trong nhà thờ Đức Bà Sài Gòn
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và cuộc bốc thăm giành đắc địa
Tên gọi nhà thờ Đức Bà từ bức tượng Đức Mẹ Hòa Bình
Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và cuộc bốc thăm giành đắc địa
Tên gọi nhà thờ Đức Bà từ bức tượng Đức Mẹ Hòa Bình
No comments:
Post a Comment