Kính Hòa, phóng viên RFA
2015-08-31
2015-08-31
Thí sinh xếp thành
hàng dọc theo từng phòng thi đã được sắp xếp từ trước. Ảnh: Tuổi Trẻ.
Kỳ thi đại học được tổ chức theo cách mới vừa qua được
xem là một thất bại, tuy nhiên nó cũng là một bước đi nữa trong câu chuyện cải
tổ Đại học Việt nam lâu nay. Sau đây là ghi nhận của Kính Hòa ý kiến một số nhà
giáo dục và trí thức người Việt từng hoạt động ở các nước có nền giáo dục Đại học
hàng đầu thế giới, về những gì cần làm để cải tổ nền đại học Việt nam hiện tại.
Cải
cách thi cử trong cải tổ đại học
Giáo sư Tạ Văn Tài, hiện sống ở Mỹ, và Giáo sư
Nguyễn Đăng Hưng, hiện sống ở Việt nam đều có nhận xét rằng kỳ thi tuyển
sinh đại học vừa qua, về mặt quan điểm là một sự tiến bộ trên con đường cải
cách đại học Việt nam. Sự thất bại của nó là vấn đề tổ chức. Giáo sư Hưng nói:
“Khi mà các ông ấy đưa một qui chế, một hình thức
thi cử thoáng như vậy, thì đó là một điều tích cực. Nhưng mà lại không nghĩ tới
cái chuyện thoáng như thế phải đồng đều. Họ vẫn chưa cho các trường đại học quyền
tự trị đại học để họ có thể đưa ra tiêu chí của họ, đưa ra các quyền của họ về
tuyển sinh, về xét tuyển, cũng như thi tuyển. Họ không có quyền tổ chức theo
các nhu cầu của họ, cái khả năng của họ, theo cái quan niệm của họ. Các trường
đại học vẫn bị kềm chế bởi các qui luật cũ của Bộ. Cho nên nó có sự mất thăng bằng
giữa một khoảng trời tự do mở ra trong một kỳ thi tuyển sinh cũng như xét tuyển
vào các trường, nó lại bị khó khăn.”
Cải cách đại học Việt nam đã được nêu lên từ lâu, và
việc cải cách thi cử là một trong những việc mà giới quản lý đại học ở Việt nam
tiến hành bấy lâu nay.
Đánh giá về những khiếm khuyết của Đại học Việt nam
hiện nay, Giáo sư Tạ Văn Tài, từng giảng dạy tại Đại học Harvard ở Mỹ
nói rằng có bốn vấn đề cần quan tâm:
“Điểm thứ nhất là cơ cấu quản trị. Điểm thứ hai là
cái tính cách hãy còn nặng về chính trị trong nền giáo dục. Thứ ba là không đủ
thì giờ, hay tài trợ cho các giáo viên có thì giờ nghiên cứu đẩy mạnh biên giới
kiến thức, mà cứ nhai đi nhai lại những bài giảng năm này sang năm khác. Thứ tư
là sinh viên không được khuyến khích học tập có sự trao đổi, bàn luận mà giống
như học vẹt, tức là thầy giảng trên bục, rồi cuối năm trả bài trong kỳ thi.”
Chìa
khóa của cuộc cải tổ đại học là sự tự do
Giáo
sư Nguyễn Đăng Hưng, người từng giảng dạy tại đại học Liege ở Bỉ, nhận
xét chung về sự sai lầm của nền giáo dục đại học Việt nam và những bước chập chững
để cải cách nó bấy lâu nay:
“Nói chung các tổ chức đại học Việt nam đã khá
lâu đi lạc đường. Nó tổ chức theo cái mô hình xã hội chủ nghĩa, mà ta thấy rằng
nó càng ngày càng xơ cứng, không đáp ứng xu thế phát triển kinh tế, nhất là xu
thế hội nhập.”
“Các ông ấy đổi mới nhưng mà mò mẩm không dứt
khoát. Các ông ấy không có một cái triết lý nhân sinh, nhân bản về đào tạo, mà
vẫn còn cái quan điểm định hướng xã hội chủ nghĩa, có nghĩa là, theo tôi và tôi
vẫn thường nói là đại học ở Việt nam người ta lẫn lộn giữa giáo dục và tuyên
truyền.”
Vấn đề lẫn lộn giữa giáo dục và tuyên truyền mà Giáo
sư Hưng nói đến cũng chính là vấn đề để cho chính trị thống trị nền học thuật đại
học mà giáo sư Tài đề cập, và theo ông đó là một điều rất bất lợi:
“Chính trị còn xen vô đại học nên nó không có tự do
học thuật ở mức tối cao như trong các đại học tân tiến của các nước. Tức là tự
do nghiên cứu theo đuổi kiến thức, không bị quản chế hay kiềm hãm lại. Đó là một
trong những khuyết điểm kiến cho các học giả tại Việt nam không dám đưa ra các
đề tài hay là nghiên cứu những lĩnh vực nhạy cảm.”
Và theo Giáo sư Hưng, vấn đề tự trị đại học ở
Việt nam là mấu chốt cho công cuộc cải tổ hiện nay:
“Có hai vấn đề, thứ nhất là phải giao cho các trường
quyền tự trị đại học, mà phải giao dứt khoát. Bộ chỉ đưa ra những cái khung, luật
lệ, điều kiện căn bản phải thực thi, nhưng mà cái quyền tự trị thì phải dứt
khoát giao cho các trường đại học. Thứ hai là phải bảo đảm chế độ tự do học thuật
cho các trường, tức là các trường có quyền tổ chức ngành nghề, các ngành mới,
hay là con em có thể chọn các đề tài nghiên cứu, v.v…Tất cả những cái đó phải
trên tinh thần tự do như đại đa số các trường đại học trên thế giới hiện nay.”
Chứng minh cho sự bất lợi vì không có tự chủ đại học,
Giáo sư Tài có đưa ra trường hợp nhà thơ Nhã Thuyên. Nhà thơ này đã thực hiện một
luận văn được nhà trường đánh giá là xuất sắc, sau đó lại bị rút lại, đồng thời
bị cả hệ thống báo chí của đảng công kích. Giáo sư Tài cho rằng đó là điều
không giống ai cả!
Khi đặt ra vấn
đề tự trị đại học thì nảy sinh một câu hỏi là liệu chuyện này có thể được thực
hiện trong một khung cảnh toàn trị do đảng cộng sản thiết lập hay không?
Theo
Tiến sĩ Nguyễn Đình Nguyên, một chuyên gia y khoa hiện sống
ở Úc nói rằng đó là một điều khó khăn vì một sự thay đổi của giáo dục đại học
phải được đặt trong sự thay đổi của cả hệ thống. Ông nói rằng “Vấn đề tự chủ
đại học ở Việt nam phải đặt trong một cái nền tảng, một môi trường trong sạch
và minh bạch.”
Giáo
sư Tạ Văn Tài thì cho rằng điều đó vẫn có thể là khả thi :
“Hãy để cho họ tự do bàn luận. Nếu nhà nước hay đảng
có quan điểm ngược lại thì hãy để cho những ông giáo sư học giả có học trường
ngược lại ra mà tranh luận. Càng bàn nát nước trong các cuộc tranh luận thì
chân lý sẽ càng rõ chứ không có gì phải sợ. Mình nắm được chân lý thì phải mở
ra mà bàn luận để cho thiên hạ thấy cái chân lý mà mình đã nắm.
Ví dụ như có một cuốn sách của đảng mà tôi có đọc
mang tên Lẽ phải của chúng ta, trong đó có bài của ông Nguyễn Phú Trọng nói tại
sao phải để đảng cầm quyền. Trong cái bài đó ông ấy biện minh tại sao đảng cầm
quyền là chế độ nên duy trì ở Việt nam. Trong đó có những vấn đề mà tôi có thể
phê bình. Tại sao không làm một cuộc tranh luận công khai minh bạch của tất cả
mọi lập trường? Trong lịch sử phát triển của các nước, không phải chỉ có vấn đề
kinh tế xã hội mà cả vấn đề văn hóa nữa, khi có sự tranh luận thì mới có sự tiến
bộ được.”
Trở lại vấn đề cải cách thi cử trong cải tổ đại học,
vào năm 2013, sau kỳ tuyển sinh, một người chịu trách nhiệm việc tuyển sinh ở một
Đại học ở thành phố Hồ Chí Minh lúc đó nói với chúng tôi rằng:
“Sự tự chủ trong tuyển sinh là niềm mơ ước của chúng
tôi, vì các trường mới biết sản phẩm mà mình muốn tạo ra rồi từ đó có cách tuyển
sinh thích hợp.”
Năm nay, sau sự thất bại của kỳ thi đại học vừa qua,
Giáo sư Nguyễn Đăng Hưng nói rằng dù sao việc cải tổ thi cử đã đi đúng hướng,
và nên tiếp tục hoàn thiện nó.
Trong những nổ lực cải tổ Đại học Việt nam, một hướng
đi nữa là chủ trương xã hội hóa đại học Việt nam, tức là cho phép tư nhân được
tham gia thành lập các trường Đại học. Từ đó nảy sinh một mô hình được gọi là
giáo dục đại học phi lợi nhận đang được nói đến nhiều trong thời gian gần đây tại
Việt nam. Trong chương trình phát thanh kế tiếp, mời quí vị theo dõi bài phỏng
vấn Giáo sư Tạ Văn tài, từng là giảng viên Đại học Harvard hàng đầu của Hoa kỳ
nói về mô hình này.
-------------------
Tin,
bài liên quan
No comments:
Post a Comment