Hồng Thủy
29/08/15 07:28
(GDVN)
- Hy vọng từ nền kinh tế bệnh hoạn của Trung Quốc là "bệnh phu châu
Á" thời hiện đại sẽ không còn là mối đe dọa như khi họ còn mạnh mẽ.
Giáo sư Bùi Mẫn Hân, ảnh: Aspenideas.
Giáo sư Mỹ gốc Hoa Bùi Mẫn Hân từ đại học Claremont
McKenna, thành viên cao cấp quỹ German Marshall, Hoa Kỳ ngày 27/8 bình luận
trên The National Interest về việc liệu nền kinh tế Trung Quốc sụp đổ có cứu được
cả Biển Đông hay không. Ông nhận định, hy vọng từ nền kinh tế bệnh hoạn của
Trung Quốc là "bệnh phu châu Á" thời hiện đại sẽ không còn là mối đe
dọa như khi họ còn mạnh mẽ.
Cách đây không lâu, nền kinh tế Trung Quốc đã xuất
hiện những thách thức cả về lực hấp dẫn lẫn những dự báo. Bất chấp những năm
tăng trưởng mất cân bằng, Bắc Kinh đã dựa vào đầu tư để tăng sức mạnh nền kinh
tế và duy trì tốc độ tăng trưởng cao.
Sự say sưa trong tăng trưởng tín dụng từ năm 2009 đã
mang lại tỷ lệ nợ lên tới gần 300% GDP, một mức độ nguy hiểm đối với một nền
kinh tế trên trung bình đã không gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính. Bong
bóng bất động sản có lẽ là lớn nhất thế giới đã hình thành nhưng mới chỉ bị rò
rỉ chứ chưa sụp đổ hoàn toàn.
Tăng trưởng kinh tế tưởng chừng “bất khả chiến bại”
này đã khuyến khích Bắc Kinh theo đuổi một chính sách đối ngoại đầy tham vọng
nhưng cũng rủi ro nhất trong vài năm qua.
Nhiều thành viên trong giới tinh hoa Trung Quốc đã
xem sự suy giảm của Hoa Kỳ và phương Tây là không thể đảo ngược, trong khi sự
trỗi dậy của Trung Quốc với họ là không gì cản nổi. Chính sự kiêu căng, ngạo mạn
này đã dẫn đến việc Trung Nam Hải theo đuổi các chính sách kinh tế và an ninh
mà chắc chắn sẽ chôn di sản của Đặng Tiểu Bình xuống mồ sâu.
Thay vì duy trì cách tiếp cận giấu mình chờ thời, Bắc
Kinh đã mở rộng rất nhiều cam kết kinh tế ở nước ngoài và bắt đầu công khai
thách thức trật tự an ninh khu vực châu Á - Thái Bình Dương mà Mỹ đang có chủ
trương xoay trục.
Về mặt kinh tế, Trung Quốc đã cam kết hơn 100 tỉ USD
góp vốn cho Ngân hàng Hạ tầng châu Á (AIIB), Ngân hàng Phát triển mới và Quỹ
Con đường Tơ lụa mới, một loạt tổ chức tài chính và các cơ cấu được
thiết kế để bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc ở nước ngoài, tích cực cạnh
tranh với các định chế tài chính quốc tế hiện có như Ngân hàng Phát triển châu
Á và Ngân hàng Thế giới.
Trong thế giới đang phát triển, Trung Quốc cũng đặt
cược nhiều vào khai thác tài nguyên thiên nhiên và các dự án xây dựng cơ sở hạ
tầng lớn. Ở Mỹ La tinh, Trung Quốc đã cho vay gần 120 tỉ USD từ năm 2005. Ở
châu Phi, Trung Quốc đầu tư và cho vay ước tính vượt trên 100 tỉ USD.
Đối mặt với một đối thủ được hậu thuẫn của 4 ngàn tỉ
USD dự trữ ngoại tệ, tất cả những gì phương Tây có thể làm là lo lắng và công
khai phàn nàn về sự phá hủy môi trường cũng như quyền con người mà Trung Quốc
gây ra trong các dự án đầu tư ở nước ngoài.
Các bước táo bạo nhất mà Trung Quốc đã thực hiện
trong bối cảnh sức mạnh kinh tế rõ ràng và không có bất kỳ nghi ngờ gì đó là
cách tiếp cận leo thang bành trướng thực hiện yêu sách lãnh thổ, hàng hải (vô
lý, phi pháp) ở Biển Đông.
Trong khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc trước đây đã cố
tình gác lại các tranh chấp khó khăn và tiềm ẩn nguy hiểm ở Hoa Đông và Biển
Đông, những người kế nhiệm họ hiện nay ở Trung Nam Hải đã có cách tiếp cận đối
đầu nhiều hơn với niềm tin (sai lệch) rằng, với sức mạnh phát triển nhanh chóng
về kinh tế và quân sự, Trung Quốc không cần phải tôn trọng lợi ích và sự nhạy cảm
của Hoa Kỳ cùng đồng minh, đối tác trong khu vực.
Kết quả là chỉ trong 2 năm qua, Trung Quốc đã leo
thang gây hấn bằng cách đơn phương tuyên bố áp đặt vùng nhận diện phòng không
(ADIZ) gây tranh cãi ở Hoa Đông và bồi lấp, xây dựng, quân sự hóa đảo nhân tạo
(bất hợp pháp) trên vùng biển (Bắc Kinh nhảy vào) tranh chấp ở Biển Đông.
Bây giờ động lực của nền kinh tế Trung Quốc cuối
cùng cũng dừng lại và điểm yếu của nó đã bộc lộ có thể thấy rõ, câu hỏi rõ ràng
đặt ra là liệu Bắc Kinh còn có thể tiếp tục duy trì chính sách đối ngoại diều
hâu của mình hay không.
Căn cứ vào những hành vi của Trung Quốc trong quá khứ
và những hạn chế cứng hiện tại, có vẻ như nếu có bất kỳ điều gì tích cực xuất
hiện trong nền kinh tế Trung Quốc thì đó sẽ là một chính sách ngoại giao bớt
hung hãn hơn.
Tập Cận Bình lựa chọn chính sách đối ngoại mang lại
những rủi ro lớn, trong khi chủ nghĩa thực dụng và thận trọng lại là cách làm
việc của những người tiền nhiệm thời hậu Mao Trạch Đông.
3 người tiền nhiệm của ông Tập Cận Bình là Đặng Tiểu
Bình, Giang Trạch Dân và Hồ Cẩm Đào đều nhận thức rất rõ sự chênh lệch về sức mạnh
giữa Trung Quốc và phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ. Như vậy họ có những nhượng bộ
chính sách đối ngoại đáng kể khi nền kinh tế yếu kém.
Đặng Tiểu Bình đã không để vấn đề Mỹ bán vũ khí cho
Đài Loan ảnh hưởng đến quan hệ thương mại Mỹ - Trung, còn Giang Trạch Dân kiềm
chế rất lớn trong vấn đề Đài Loan cuối thập niên 1990 để Hoa Kỳ có thể hỗ trợ
Trung Quốc vào WTO.
Nếu tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc trong ngắn
hạn đòi hỏi phải xuất khẩu nhiều hơn sang phương Tây, sẽ không thể tưởng tượng
nổi rằng Bắc Kinh có thể thành công trong nhiệm vụ này khi tiếp tục chính sách
bành trướng mạnh mẽ ở Biển Đông.
Đồng thời, sự suy giảm kinh tế trong nước cũng hạn
chế đáng kể năng lực của Bắc Kinh để tài trợ cho các dự án kinh tế khổng lồ và
nguy hiểm mà Trung Quốc theo đuổi ở các nước đang phát triển.
Với giá cả hàng hóa giảm và các luận cứ kinh tế
không rõ ràng trong các dự án này, dư luận có thể mong đợi một làn sóng vỡ nợ
trong những năm tới, nó sẽ làm Bắc Kinh lúng túng và kiểm tra năng lực của
Trung Nam Hải có thể tiếp tục “rót tiền vào hang thỏ” đến bao giờ.
Quan trọng hơn, sự tiếp tục suy yếu của nền kinh tế
Trung Quốc sẽ đòi hỏi phải bố trí lại nguồn lực tài chính hạn chế của mình để
duy trì tăng trưởng trong nước, vì Đảng Cộng sản Trung Quốc có giữ được quyền
lãnh đạo hay không phụ thuộc vào điều này.
Tập Cận Bình sẽ buộc phải lựa chọn giữa “vinh quang ở
bên ngoài” và sự sống còn của chế độ, không có gì nghi ngờ về việc ông sẽ lựa
chọn cái nào. Vì vậy hy vọng từ nền kinh tế bệnh hoạn của Trung Quốc là “bệnh
phu châu Á” thời hiện đại sẽ không còn là mối đe dọa như khi họ còn mạnh mẽ,
giáo sư Bùi Mẫn Hân bình luận.
H.T.
------------------------
No comments:
Post a Comment