05/07/2015
Lịch sử ngoại giao thế giới đang chứng kiến một “ca”
rất lạ: thay vì xây dựng đồng minh và lôi kéo đồng minh kẻ địch về phe mình,
Trung Quốc lại đẩy ra tất cả để đứng riêng một góc! Bắc Kinh đã đánh mất rất
nhiều cơ hội để biến họ thành một cường quốc châu Á thật sự, thay vào đó, họ đã
tự dâng khu vực cho Mỹ.
VỚI
NHẬT
Năm 2009, cử tri Nhật đẩy đảng Dân chủ Tự do (LDP)
ra khỏi cuộc chơi, lần đầu tiên trong 50 năm, và đưa đảng Dân chủ (DPJ)
lên nắm quyền. Tân Thủ tướng Yukio Hatoyama công khai nói về ý tưởng thành lập
một liên minh Đông Á mới và bày tỏ sự gần gũi với Bắc Kinh. Đầu năm 2010, chính
trị gia Ichiro Ozawa dẫn một phái đoàn hùng hậu 143 nghị sĩ Nhật sang Bắc Kinh.
Ozawa là một chính khách sừng sỏ của Nhật, được mệnh danh “tướng quân trong
bóng tối” bởi ảnh hưởng hậu trường của ông lên sân khấu chính trị nước này.
Chỉ vài tháng sau, tháng 8-2010, quan hệ Nhật-Trung
trở nên căng thẳng, bắt đầu từ vụ tuần duyên Nhật bắt một thuyền trưởng Trung
Quốc khi đoàn tàu cá Trung Quốc thâm nhập Senkaku. Phản ứng Bắc Kinh là rất
hung hăng. Họ yêu cầu Nhật thả thuyền trưởng Trung Quốc ngay lập tức, và bật
đèn xanh cho loạt cuộc biểu tình dữ dội chống Nhật. Cùng lúc, Trung Quốc ngăn một
số mặt hàng xuất khẩu đến Nhật trong đó có đất hiếm. Đây là một trong những lần
đầu tiên Bắc Kinh áp dụng đòn trừng phạt kinh tế trong một xung đột lẽ ra không
đáng làm to chuyện. Yoichi Funabashi, tổng biên tập tờ Asahi Shimbun, gọi phản ứng
Trung Quốc là một “chiến dịch gây sốc và kinh ngạc”. Funabashi chính là người từng
hoạt động tích cực việc khuyến khích trao đổi du học sinh hai nước và là một
trong những người mạnh mẽ kêu gọi Nhật hàn gắn vết thương chiến tranh với Trung
Quốc. Chỉ vài ngày sau vụ trên, Funabashi buộc phải thốt lên: “Nhật và Trung Quốc
đang ở hiện trường một vụ đổ nát toàn diện và quanh cảnh trông ảm đạm trơ trọi
trống vắng”. Trong cuộc phỏng vấn sau đó, Funabashi cảnh báo rằng châu Á đang đối
mặt với một thứ luật rừng! Cuối cùng, chính thái độ của Trung Quốc đã trở thành
nguyên nhân một phần khiến chính trường Nhật thay đổi: cánh chính trị thân
Trung, DPJ, bị hất cẳng; và đảng LDP, thân Mỹ, trở lại, vào cuối năm
2012.
VỚI
ÚC
Là một trong những nước đầu tiên nhận ra sự trỗi dậy
Trung Quốc, Úc bắt đầu thắt chặt quan hệ kinh tế với Bắc Kinh từ thập niên
1980. Mùa xuân mới trong cuộc tình Canberra - Bắc Kinh đã bắt đầu bằng sự kiện
“xông đất” của Hồ Diệu Bang năm 1985. Thủ tướng Úc Bob Hawke háo hức đến mức
phá vỡ nguyên tắc thông thường trong ngoại giao tiếp đón nguyên thủ quốc gia và
xem Hồ Diệu Bang như một người bạn khi đưa họ Hồ đến vùng đất giàu khoáng sản
Pilbara xa xôi ở phía Tây nước Úc cách Canberra hơn 3.000 km.
Bức ảnh chụp hai người, đều vận sơmi trắng và không
mang cà vạt, đứng trên một ngọn núi hướng mắt về nơi xa xa, nơi có một trong những
quặng sắt lớn nhất thế giới, đã trở nên nổi tiếng như một dấu ấn lịch sử quan hệ
hai nước. Năm 2007, Kevin Rudd, người mà báo chí Trung Quốc gọi thân mật bằng
cái tên tiếng Hoa là Lục Khắc Văn (Lu Kewen), đã trở thành lãnh đạo một nước
phương Tây đầu tiên biết nói thông thạo tiếng Hoa. Tương tự Hàn Quốc, Đài Loan
và một số nước châu Á, Úc hưởng lợi đáng kể từ sự phát triển kinh tế Trung Quốc.
Quan hệ kinh tế song phương đến nay vẫn tăng đều. Hiện tại, ¼ xuất khẩu Úc đang
đổ vào thị trường Trung Quốc. Trong chuyến công du Trung Quốc tháng 4-2014, Thủ
tướng Úc Tony Abbott đã dẫn theo phái đoàn đông chưa từng có (hai nước dự kiến
ký Hiệp định Tự do thương mại vào cuối năm 2014).
Từng có một thời điểm rộ lên nguồn tin cho biết, một
số viên chức cấp cao Trung Quốc đã thẳng thắn đề nghị Canberra “chơi” theo “kiểu
Pháp”: vẫn là một phần của liên minh phương Tây nhưng tách khỏi Mỹ để đi theo
con đường riêng. Khuynh hướng “bỏ Mỹ - thân Trung” còn được ủng hộ từ một số
nhân vật tên tuổi của Úc. Cựu Thủ tướng Malcolm Fraser nói rằng cách tiếp cận của
Mỹ đối với Trung Quốc là một phiên bản thời Chiến tranh lạnh. Chỉ trích của cựu
cố vấn chính phủ Hugh White thậm chí còn gay gắt hơn. Trong bài bình luận
“Power Shift”, Hugh White viết: “Nếu không rút khỏi châu Á và không chịu chia sẻ
quyền lực với Trung Quốc, Mỹ phải chấp nhận đấu với thách thức Trung Quốc về khả
năng ai mới là kẻ xứng đáng lãnh đạo”. Greg Sheridan, biên tập viên đối ngoại tờ
The Australian, gọi bài bình luận của White là “tài liệu chiến lược độc nhất và
ngu xuẩn nhất từng được soạn cho lịch sử Úc”!
Thế nhưng Bắc Kinh lại làm vuột mất bàn tay người
tình Canberra. Một lần nữa, cũng chỉ bắt nguồn từ một sự kiện không mấy nghiêm
trọng. Năm 2009, Hồ Sĩ Thái (Stern Hu), công dân Úc gốc Hoa làm việc cho tập
đoàn khai thác khoáng sản Rio Tinto tại Thượng Hải, bị Trung Quốc bắt với cáo
buộc đánh cắp bí mật quốc gia. Lúc đó, Rio Tinto đang dính vào cuộc tranh cãi
căng thẳng với Bắc Kinh quanh vấn đề giá sắt. Cáo buộc dành cho Hồ Sĩ Thái sau
đó được làm nhẹ bớt, với tội đánh cắp bí mật thương mại. Hồ Sĩ Thái bị kết án
10 năm tù. Báo chí Úc tin rằng chính vụ tranh cãi với Bắc Kinh mới là nguyên
nhân khiến Rio Tinto bị “xử” và Hồ Sĩ Thái chỉ là một nạn nhân vạ lây. Dù vậy,
chính sự hung hăng trong chính sách đối ngoại khu vực của Trung Quốc mới là
nguyên nhân khiến Úc nhìn Bắc Kinh bằng cặp mắt lo ngại.
Cuối năm 2011, Tổng thống Mỹ Barack Obama đến Úc,
tuyên bố đưa 2.500 thủy quân lục chiến đến nước này. “Lợi ích lâu dài của chúng
tôi trong khu vực đòi hỏi sự hiện diện lâu dài của chúng tôi trong khu vực. Hoa
Kỳ là một cường quốc Thái Bình Dương, và chúng tôi đến đây để ở lại” – Obama
phát biểu tại Quốc hội Úc. Sự hiện diện của 2.500 thủy quân lục chiến Mỹ đã thể
hiện một “chính sách bảo hiểm” cho một tương lai không chắc chắn trước sự đe dọa
an ninh từ Trung Quốc mà Úc bắt đầu nhận ra. Và trong chuyến công du Hoa Kỳ vào
giữa tháng 6-2014, Thủ tướng Tony Abbott đã đứng tên chung với Tổng thống Obama
trong bài xã luận đăng trên Los Angeles Times. Bài có đoạn: “Cả Úc và Hoa Kỳ đều
quan ngại rằng hành vi gây hấn tăng dần trong các cuộc tranh chấp biển đảo tại
châu Á đang tạo ra một nguy cơ ngày càng tăng của tính toán sai lầm và, trong
trường hợp xấu nhất, dẫn đến xung đột… Cả hai nước chúng tôi đều phản đối việc
sử dụng hăm dọa, ép buộc hoặc xâm lược trong vấn đề tranh chấp của bất kỳ quốc
gia nào”.
VỚI
PHILIPPINES
Có lúc tưởng chừng Trung Quốc đã “mua” được
Philippines. Dưới thời Tổng thống Gloria Macapagal Arroyo, Trung Quốc từng dứ
ra đĩa mồi thơm phức: 2,8 tỉ USD (chưa kể 330 triệu USD cung cấp hệ thống băng
thông rộng kết nối 25.000 văn phòng chính quyền). Năm 2005 là thời điểm quan hệ
Manila - Bắc Kinh ở đỉnh cao. Đó là lúc “Joint Marine Seismic Undertaking”
(JMSU; ký năm 2004) bắt đầu có hiệu lực. JMSU là thỏa ước giữa Philippines, Việt
Nam và Trung Quốc về việc thăm dò một khu vực 142.886 km2 phía Tây Palawan nằm
hoàn toàn trong chủ quyền Philippines. Dư luận Philippines phản ứng gay gắt,
cho rằng Arroyo bán đứng đất nước. Quốc hội Phi tin rằng đây là một điều kiện
mà Bắc Kinh đặt ra để đổi lấy khoản vay 2,8 tỉ USD… Quan điểm đối ngoại của
Arroyo rất rõ: anh em xa không bằng láng giềng gần. Tuy nhiên, tay láng giềng
này, với một quan hệ mà Arroyo từng nói rằng “bắt đầu bước sang thời hoàng kim”
khi tiếp Hồ Cẩm Đào trong chuyến công du Manila tháng 4-2005, đã gây ra liên tiếp
va chạm căng thẳng từ các vụ xâm nhập đánh cá. Cuối cùng, thái độ ngang ngược của
Trung Quốc khiến thay đổi diện mạo chính trị Philippines, với cuộc thắng cử của
Benigno Aquino III vào tháng 5-2010, đưa Manila chuyển hẳn sang trục Mỹ.
***
Kết quả chính sách đối ngoại đưa mình lên vị trí
trung tâm khu vực của Bắc Kinh: Càng cố đẩy Mỹ ra xa, Trung Quốc càng khiến Mỹ
gắn chặt quyền lợi hơn với châu Á. Càng cố lôi kéo các nước châu Á, Trung Quốc
càng khiến họ nhảy về phía Mỹ. Bắc Kinh không thể không nhận ra điều này nhưng
họ tin rằng đây là thời khắc chín mùi để thể hiện sức mạnh. Một vài phép thử rải
rác từ năm 2009 cho thấy phản ứng yếu ớt của khu vực trong khi Mỹ vẫn chưa thực
hiện xong kế hoạch “cắm cọc” đã khiến Bắc Kinh tự tin đẩy cực nhanh tốc độ “xử
lý dứt điểm” vấn đề biển Đông. Ở đây có lẽ không cần thiết nói về cái được cái
mất trong chính sách đối ngoại của Bắc Kinh, vì nó quá rõ – như lời chính Thời
Ân Hoằng (Shi Yinhong), học giả có sức ảnh hưởng mạnh tại Trung Quốc, rằng:
“Chúng tôi đã giành được những điều hoàn toàn trái ngược với những gì mà chúng
tôi hy vọng muốn có” – mà cần nhấn mạnh vấn đề ở một khía cạnh khác:
Trung Quốc, bất chấp hậu quả nhãn tiền, vẫn đang đi
theo một chủ trương đối ngoại, vượt ngoài chuẩn tắc bang giao chính trị hiện đại,
trong đó không có khái niệm của sự tử tế, thành thật và tôn trọng. Họ không cần
đồng minh, họ chỉ muốn chư hầu! Họ không cần cam kết quan hệ bền vững mà chỉ muốn
có sự qui phục lâu dài! Thật chua xót đối với bất kỳ nước nhỏ nào vẫn còn ngây
thơ tin rằng mình đang được Trung Quốc đối xử ngang bằng và tôn trọng như một
quốc gia với một quốc gia!
M.
K.
(*) Nhan đề của BVN, lấy từ một câu
trong bài.
Nguồn: FB
Mạnh Kim
Được đăng bởi bauxitevn vào lúc 07:26
No comments:
Post a Comment