Vũ Hoàng & Nguyễn Xuân
Nghĩa, RFA
2015-01-28
2015-01-28
Hoa
Kỳ cùng Nhật Bản và 10 quốc gia khác đang đàm phán về Hiệp ước Đối tác Chiến lược
Xuyên Thái Bình Dương, thường được gọi tắt là TPP. Việc đàm phán này hiện gặp
trở ngại từ bên trong nước Mỹ vì một lý do bất ngờ là tranh chấp về ngoại hối.
Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu tại sao qua phần phân tích của chuyên gia kinh tế
Nguyễn-Xuân Nghĩa. Xin quý thính giả theo dõi cách nêu vấn đề của Vũ Hoàng sau
đây.
Vũ
Hoàng:
Xin kính chào ông Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, từ đã lâu trên diễn đàn này ông
có cảnh báo hai chuyện sẽ gây nhiều biến động cho kinh tế các nước, nhất là Việt
Nam. Chuyện thứ nhất là việc Mỹ kim lên giá so với các ngoại tệ mạnh khác trên
thế giới. Chuyện thứ hai là vì yêu cầu kích thích kinh tế bằng cách hạ lãi suất
và ào ạt bơm tiền nên đồng bạc của nhiều nước đã sụt giá mạnh và mở ra tình trạng
mà ông gọi là "trận chiến ngoại tệ". Ít ai ngờ là hai chuyện ấy lại
gây trở ngại cho tiến trình đàm phán hiệp ước Xuyên Thái Bình Dương TPP tại Hoa
Kỳ. Xin ông vui lòng phân tích cho thính giả của chúng ta những uẩn khúc này.
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
- Tôi xin trình bày bối cảnh trước rồi mới đi vào nội dung về nguyên do và hậu
quả.
- Từ
năm 2008, Hoa Kỳ phát huy sáng kiến của bốn nước trong vành cung Thái Bình
dương từ Châu Á qua Châu Mỹ để mở ra kỷ nguyên tự do mậu dịch giữa các nước
trong khu vực. Sau đó, nhiều nước khác tham gia, đáng kể nhất thì có Nhật Bản với
nền kinh tế đứng hạng ba thế giới về sản lượng và có sức xuất khẩu rất mạnh.
Sau khi nhậm chức vào đầu năm 2009, Tổng thống Barack Obama thúc đẩy sáng kiến
này với tiêu chí là hoàn thành vào năm 2011. Từ đó đến nay, Hoa Kỳ cùng Nhật Bản
và 10 nước khác là Úc, Brunei, Singapore, Canada, Mexico, Chile, Malaysia, New
Zealand, Peru và Việt Nam đã có 20 vòng đàm phán mà việc chưa xong.
- Một
trong nhiều trở ngại xuất phát từ nước Mỹ, là đối tác số một vì có thị trường
nhập khẩu lớn nhất, là đảng Dân Chủ bên trong Quốc hội Hoa Kỳ có xu hướng bảo hộ
mậu dịch và đòi thu hồi thủ tục thương thuyết gọn và nhanh của Hành pháp để họ
can thiệp vào tiến trình thương thuyết.
Vũ
Hoàng:
Xin ông nói thêm về thủ tục này cho thính giả của chúng ta hiểu.
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Hoa Kỳ là một nước dân chủ đa nguyên cho nên trong mọi việc thương thuyết làm
ăn với nước ngoài thì đều phải tôn trọng quyền lợi của mọi thành phần kinh tế
và đấy là một đặc tính đáng chú ý vì giải thích nhiều phản ứng chống đối hoặc ủng
hộ các cam kết của quốc gia. Việc đàm phán hiệp định TPP cũng có gặp trở ngại
đó với nhiều tiết lộ bên trong tiến trình thương thảo để tác động vào dư luận,
chính trường và Quốc hội.
- Vì là
một thị trường lớn và mở ra ngoài, từ năm 1974, Quốc hội Hoa Kỳ có đạo luật ủy
nhiệm cho Hành pháp, tức là Nội các của Tổng thống, quyền đàm phán thương mại với
các nước cho đến khi hoàn tất thì trình bày trọn gói cho lưỡng viện Quốc hội biểu
quyết với đa số. Đạo luật Phát huy Thương mại ấy lập ra thủ tục thương thuyết
nhanh và gọn, gọi là "Fast Track", cứ năm năm lại tái tục một
lần. Từ năm 2012, việc tái tục ấy bị đình trệ vì sức cản của đảng Dân Chủ và
nhiều nghiệp đoàn bên trong, làm Chính quyền Obama bị bó tay trong việc thương
thuyết.
- Sau
cuộc bầu cử năm ngoái, đảng Cộng Hòa chiếm đa số tại cả hai viện trên dưới của
Quốc hội và có xu hướng truyền thống là phát huy tự do mậu dịch nên sẽ giúp Tổng
thống Obama thuộc đảng Dân Chủ có thể vượt qua trở ngại này và sớm hoàn thành
trọn gói TPP trong năm nay.
Vũ
Hoàng:
Và thưa ông đấy lại là lúc mà việc Mỹ kim lên giá và nhiều đồng bạc khác sụt
giá nên mới gay cản trở khác, có phải không?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
- Thưa đúng như vậy. Chúng ta nên nhớ một quy luật chung là khi tiền của mình
lên giá thì hàng hóa mình bán ra ngoài sẽ có giá cao hơn nên khó cạnh tranh
hơn. Ngược lại, khi đồng tiền sụt giá thì hàng của mình rẻ hơn sẽ dễ bán hơn.
- Hoàn
cảnh trái chiều hiện nay là kinh tế Mỹ tạm hồi phục so với các nền kinh tế Âu,
Nhật, Tầu thì đô la lên giá và gây vấn đề cho các doanh nghiệp xuất khẩu của
Hoa Kỳ. Trái lại, vì sản xuất bị trì trệ hoặc suy trầm thì nhiều nước ráo riết
bơm tiền kích thích làm tiền nhiều và rẻ sẽ đánh sụt tỷ giá đồng bạc và mặc
nhiên giúp cho xuất khẩu. Khi các nước ngoài Hoa Kỳ đều ráo riết hạ lãi suất rồi
bơm tiền như vậy thì ta có nạn thi đua phá giá trong tinh thần tranh thủ quyền
lợi riêng mà bất kể đến hậu quả cho nước khác. Đấy là trận chiến ngoại tệ vì
nhiều nước mặc nhiên đẩy tỷ giá hay hối suất đồng bạc tới đáy để thoát hiểm và
gây vấn đề cho thiên hạ.
Vũ
Hoàng:
Hiện tượng đó tác động thế nào đến tiến trình thương thảo hồ sơ TPP tại Hoa Kỳ?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa: -
Tôi xin tóm lược thảnh ba loại vấn đề để thính giả mường tượng ra trận đánh rắc
rối trong chính trường và trên thị trường của nước Mỹ. Thứ nhất là thủ tục pháp
lý để Đặc sứ Thương mại có thể đại diện Hành pháp mà rộng quyền thương thuyết với
các nước cho đến khi hoàn tất thì xin Quốc hội biểu quyết để thông qua. Thứ hai
là nội dung thương thuyết bao hàm nhiều quy định về thuế suất mậu dịch vốn phải
thỏa mãn giới xuất cảng lẫn giới nhập hàng từ bên ngoài vào để chế biến ra
thành phẩm cho thị trường Mỹ. Vấn đề thứ ba là tỷ giá đồng bạc cao hay thấp khiến
hàng của mình đắt hay rẻ. Hai vấn đề sau này lại gây mâu thuẫn cho tiến trình
đàm phán hiệp định TPP vì cột tay Đặc sứ Thương mại Hoa Kỳ.
- Khi
thương thuyết về quy chế xuất nhập khẩu thì ai cũng muốn hạ thuế suất và hạn ngạch
để khuếch trương mậu dịch giữa các nước. Nhưng nếu nước A đồng ý giảm thuế nhập
nội để hàng hóa của Mỹ bán cho dễ mà lại can thiệp vào thị trường ngoại hối để
có tỷ giá đồng bạc thấp hơn và dễ bán hàng hơn thì có nghĩa là nước này nhường
một bước về mâụ dịch mà lại lấn một bước về ngoại hối. Đấy là khung cảnh chung
của trận đánh bên trong Hoa Kỳ hiện nay.
Vũ
Hoàng:
Một cách cụ thể thì trận đánh ấy thể hiện ra sao trong thực tế?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
- Nói chung thì có hai phe lâm chiến tại Hoa Kỳ.
- Một số
dân biểu nghị sĩ, nghiệp đoàn và doanh nghiệp chế biến tại Mỹ thì đòi bao gồm vấn
đề ngoại hối vào tiến trình đàm phán mậu dịch để tránh cái nạn tay này thì cho
mà tay kia lấy lại.
- Thí dụ
như Nhật hạ hàng rào quan thuế để hàng Mỹ dễ bán tại Nhật, mà Ngân hàng Trung
ương Nhật lại bơm tiền ra và mặc nhiên can thiệp vào thị trường ngoại hối để có
đồng bạc rẻ hơn và dễ bán hàng Nhật cho thị trường Hoa Kỳ. Họ gọi đó là nạn cạnh
tranh bất chính bằng ngoại tệ rẻ. Các doanh nghiệp xe hơi Mỹ đều ủng hộ việc
này. Họ đang vận động không cho tái tục thủ tục thương thuyết nhanh và dọa là sẽ
chống hiệp định TPP nếu không có điều khoản trừng phạt nạn lũng đoạn ngoại hối.
Tất nhiên là nếu lại có điều khoản ấy thì các đối tác kia lại không chịu.
- Ngược
lại, Hành pháp Obama và các tập đoàn đa quốc của Hoa Kỳ có hàng hoá và dịch vụ
trên toàn cầu thì nêu ý kiến là phải tách biệt hai loại vấn đề này thì mới khai
thông được ách tắc. Cụ thể là Đặc sứ Thương mại nên tập trung giải quyết những
trở ngại về mậu dịch với các đối tác. Còn lại, nếu xứ nào can thiệp vào thị trường
ngoại hối hoặc vi phạm cái tội gọi là lũng đoạn ngoại tệ thì vấn đề sẽ do Bộ
Ngân khố điều tra và xử lý. Ngoài ra, Chính quyền Obama cũng chủ trương là sẽ
nêu vấn đề ngoại hối đó trên các diễn đàn quốc tế như hội nghị G-20 hoặc qua cơ
chế chuyên trách là Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF.
Vũ
Hoàng:
Thưa ông, chúng ta biết rằng mấy năm về trước, Hoa Kỳ từng phàn nàn việc nhiều
quốc gia đã có hành vi gọi là lũng đoạn ngoại hối, điển hình là Trung Quốc với
chủ trương hạ giá đồng Nhân dân tệ để dễ bán hàng vào Mỹ. Ngày nay thì sự thể
ra sao khi các nước đều ào ạt phá giá đồng bạc như vậy?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
- Từ nhiều năm qua, Chính quyền Obama hết nêu vấn đề lũng đoạn như vậy và cũng
chẳng còn kết án Trung Quốc nữa dù Quốc hội có nhắc nhở hoài. Nhưng ngày nay, nạn
chiến tranh ngoại tệ đã lan rộng và Quỹ IMF hay các diễn đàn quốc tế chưa đề ra
biện pháp giải quyết, vốn dĩ là điều không dễ. Chính là chuyện ấy mới khiến nhiều
phe phái tại Mỹ nhảy vào cuộc và đòi gài thêm biện pháp trừng phạt về ngoại hối
vào nội dung đàm phán hiệp định TPP và nếu không được thì sẽ không cho tái tục
đạo luật về thủ tục Fast Track.
- Chúng
ta cũng chẳng quên rằng phe cực tả trong đảng Dân Chủ vẫn còn khá mạnh và triệt
để cột tay Hành pháp Dân Chủ với nhiều điều kiện về môi sinh, lao động và kinh
doanh nên Hành pháp Obama rất khó xoay trở trước sức ép ở bên trong nội bộ. Nạn
Mỹ kim lên giá quá mạnh càng chẳng giúp gì cho việc khai thông vì giới kinh tế
tính ra là mỗi khi đô la tăng 1% so với các ngoại tệ mạnh khác thì kinh tế Mỹ
có thể thiệt mất 35 tỷ đô la trong mấy năm sau.
Vũ
Hoàng:
Quả thật là ít ai ngờ việc Mỹ kim lên giá trong một trận chiến ngoại tệ lại có
hậu quả sâu xa và gây nhiều trở ngại như vậy. Chúng ta có thể kết luận gì từ những
trở ngại trên?
Nguyễn-Xuân
Nghĩa:
- Chính quyền Barack Obama mất khà năng lãnh đạo trong thực tế vì không giải
thích nổi từ nội bộ Dân Chủ ra tới Quốc hội mối quan tâm của mình về cái vấn đề
khá thiết thực cho nhiều người. Nếu giải thích được và chứng minh là sẽ tích cực
giải quyết chuyện ngoại hối qua nhiều phương thức khác, kể cả một số biện pháp
cụ thể từ Bộ Ngân khố, thì may ra giải tỏa được nhiều chướng ngại về pháp lý lẫn
chính trị để thúc đẩy việc đàm phán hiệp ước TPP cho đến khi có kết quả. Ngày
nay, sự lần lữa đó lại khiến hồ sơ TPP trở thành con tin trong một trận đánh nội
bộ của nước Mỹ. Vì vậy, cái tiêu chí hoàn thành hồ sơ TPP trong năm nay có thể
bị đẩy qua năm tới. Mà năm tới lại là một năm có Tổng tuyển cử nên chính trường
Mỹ lại càng thêm sôi sục với nhiều vấn đề mới.
- Nếu
muốn khai thông hồ sơ và chứng tỏ khả năng lãnh đạo của nước Mỹ với các quốc
gia khác thì Hành pháp Hoa Kỳ phải yêu cầu hai bộ Ngân khố và Thương mại lẫn Đặc
sứ về Thương mại cùng thảo luận với nhau rồi gặp Chủ tịch các ủy ban liên hệ tại
Thượng và Hạ viện để điều trần về từng biện pháp sẽ áp dụng. Mục đích là để chứng
tỏ thứ nhất là sự quan tâm của Chính phủ, thứ hai là để thuyết phục về khả năng
xử lý vấn đề. Khi đó, và với sự hỗ trợ của đảng Cộng Hoà, may ra Quốc hội sẽ đồng
ý cho Tổng thống áp dụng quyền thương thảo nhanh gọn mà đạt một số kết quả đàm
phán về hồ sơ TPP. Trong hiện tại và qua cách ứng xử với Quốc hội mới, người ta
khó tin là Hành pháp Obama sẽ cố gắng được như vậy và chuyện TPP lại bị đình hoãn
nữa.
Vũ
Hoàng:
Xin cảm tạ ông Nghĩa về cuộc phỏng vấn này và xin kính chào tạm biệt.
-----------------------------------
BBC Tiếng Việt
28 tháng 1 2015
Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Mike Froman nói
các bên đang tập trung vào việc chốt lại TPP trong ít tháng tới
Giới
quan sát cho rằng Việt Nam đang đi đúng hướng để chuẩn bị cho việc gia nhập Hiệp
định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), bất chấp một số trở ngại còn tồn đọng.
Trước
đó, hôm 27/1, Đại diện Thương mại của Hoa Kỳ, ông Mike Froman, được báo tài
chính Financial Time (FT) dẫn lời cho biết “các bên đang tập trung vào việc chốt
lại TPP … chỉ trong ít tháng tới”.
Ông
Froman từ chối đề ra ngày kết thúc đàm phán TPP, nhưng FT dẫn các nguồn tin
riêng cho biết chính phủ Hoa Kỳ đang nỗ lực hoàn tất ký kết TPP trong hai quý đầu
năm 2015 và trình lên Quốc hội trước thềm các cuộc vận động tranh cử tổng thống
Hoa Kỳ năm 2016.
Hiệp định,
với 12 nước thành viên, được cho là sẽ bao gồm đến 40% sản lượng kinh tế toàn cầu.
‘Đi
đúng hướng’
Trả lời
BBC ngày 28/1, ông Kevin Snowball, Giám đốc Điều hành Quỹ tài sản PXP tại Việt
Nam, cho rằng dù đang có một số khó khăn về ngắn hạn, nền kinh tế Việt Nam đã sẵn
sàng để phát huy những lợi ích của TPP về dài hạn.
“Chắc
chắn là sự lạc quan trong năm nay lớn hơn năm ngoái. Rõ ràng là chính quyền ông
Obama đang nỗ lực hết mình để đạt được điều này”, ông nhận định.
“Việt
Nam là nước sẽ hưởng lợi nhiều nhất từ TPP và họ muốn chốt lại càng nhanh càng
tốt. Vì vậy họ đang thúc đẩy tất cả mọi thứ nhanh nhất có thể.”
Ông
Snowball cho rằng bất chấp một số bất lợi ngắn hạn, Việt Nam đang đi đúng hướng
để tận dụng những ích lợi mà TPP mang lại.
“Tôi
nghĩ tình hình nền kinh tế nội địa không tốt như mảng xuất khẩu. Nhưng với việc
giá dầu giảm, nhiều người đang hy vọng rằng nhu cầu nội địa sẽ bắt đầu quay trở
lại”, ông nói.
“Vốn đầu
tư nước ngoài đã bắt đầu đổ vào các ngành có giá trị gia tăng cao hơn đáng kể
so với trước đây. Việt Nam từng chỉ tập trung vào may dệt và giày dép, nhưng thời
gian chúng ta nhìn thấy các nhà máy sản xuất điện thoại và các mặt hàng điện tử
khác, giúp Việt Nam có được thặng dư thương mại trong những năm gần đây.”
“Tôi
nghĩ các ngành dịch vụ trợ giúp bắt đầu đóng vai trò quan trọng hơn trong nền
kinh tế. Việt Nam cũng đang làm khá tốt và đang thu hút khá nhiều FDI vào nhiều
ngành. Tuy nhiên, nếu bạn là công nhân một nhà máy may nhưng muốn chuyển sang
làm tại một xưởng lắp ráp điện thoại thì tất nhiên sẽ cần có một quá trình chuyển
tiếp.”
“Thế nhưng
tôi nghĩ Việt Nam đang đi đúng hướng.”
Trở
ngại còn lớn
Tuy
nhiên, vẫn có ý kiến tỏ ra thận trọng trước khả năng TPP sẽ được chốt lại vào đầu
năm nay.
“Hiện
nay các trở ngại còn lớn chứ không phải ít”, Tiến sỹ Kinh tế Lê Đăng Doanh nói
với BBC trong cuộc phỏng vấn ngày 28/1.
“Phía
Hoa Kỳ mong muốn sẽ thúc đẩy ký kết TPP vào tháng Ba và vào tháng Năm sẽ trình
lên các cơ quan lập pháp của Quốc hội để thông qua. Như vậy là thời gian rất gấp.”
“Theo
tôi biết thì phía Nhật Bản và Malaysia vẫn còn có các ý kiến khác nhau.
Malaysia thì vẫn rất thận trọng trong vấn đề doanh nghiệp nhà nước, trong khi
phía Nhật muốn đóng góp thêm vào việc hình thành các luật chơi, các quy định
trong TPP.”
“Một mặt
thì tôi rất mong muốn nhưng mặt khác tôi chưa dám chắc có thể ký kết được
không.”
Cũng
theo ông Doanh, vấn đề quyền người lao động vẫn tiếp tục là một trong những vướng
mắc còn tồn đọng trong đàm phán giữa hai nước.
“Sau
nhiều lần đàm phán thì hai bên đã đạt được nhiều tiến bộ, nhưng về vấn đề quyền
người lao động thì theo thông tin tôi có, vẫn chưa đạt được nhất trí”, ông nói.
“Phía
Hoa Kỳ muốn người lao động được tự do lập công đoàn ở trong doanh nghiệp, còn
công đoàn ở cấp trên doanh nghiệp thế nào thì phía Hoa Kỳ chưa có ý kiến.”
“Việt
Nam thì vẫn ủng hộ có Tổng Liên đoàn Lao động, do Đảng lãnh đạo. Việc này hai
bên vẫn còn có ý kiến khác nhau.”
Mặc dù
cho rằng TPP sẽ mang lại nhiều lợi ích cho môi trường kinh doanh trong nước,
ông Doanh cũng cho biết nhận thức của các doanh nghiệp trong nước về TPP là rất
kém.
“Việt
Nam rất mong mỏi ký kết sớm hiệp định TPP, như vậy sẽ có nhiều lợi ích trong việc
tăng xuất khẩu hàng dệt may và nông sản”, ông nói.
“Nhưng
hiện nay hiểu biết của doanh nghiệp về TPP còn khá là sơ sài. Theo khảo sát của
phòng thương mại công nghiệp Việt Nam thì có đến 65% doanh nghiệp chưa rõ gì về
TPP và Cộng đồng Kinh tế ASEAN.”
“Việt
Nam cần rất nhiều nỗ lực để doanh nghiệp có thể tăng hiểu biết và đẩy mạnh cho
cuộc cạnh tranh trong thời gian tới đây.”
Ông
Doanh cũng cho biết mặc dù hiện nay, vốn FDI đang tập trung chủ yếu vào các
ngành lao động giá rẻ, nhưng Việt Nam cũng đã có nỗ lực phát triển công nghiệp
và dịch vụ hỗ trợ để từng bước nâng cao giá trị gia tăng.
“Tôi được
biết trong năm nay, chính phủ sẽ có chương trình hỗ trợ các doanh nghiệp đang gặp
khó khăn”, ông nói thêm.
No comments:
Post a Comment