Phía sau những kiến nghị (Mặc Lâm - RFA)

Phía sau những kiến nghị

Mặc Lâm, biên tập viên RFA, Bangkok
2014-12-24

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/behind-the-petitions-12242014053549.html 

Từ vài năm qua mỗi lần có sự việc quan trọng xảy ra người ta thấy xuất hiện những thư ngỏ, kiến nghị gửi cho nhà nước những đề nghị mà hàng ngàn người ký tên yêu cầu thực hiện. Những thư ngỏ, kiến nghị ấy chưa bao giờ được trả lời hay thực hành dù là một điều rất nhỏ. Câu hỏi đặt ra, tại sao không có kết quả nhưng hàng ngàn người vẫn tiếp tục ký những kiến nghị có vẻ vô vọng ấy?

Sau khi nhà văn Nguyễn Quang Lập tức Bọ Lập bị bắt vào ngày 6 tháng 12, bốn ngày sau một bức thư do nhà văn Nguyên Ngọc chủ xướng với hơn 600 chữ ký ban đầu gửi đến cho ba ông Trương Tấn Sang, Nguyễn Tấn Dũng và Trần Đại Quang yêu cầu thả nhà văn vô điều kiện. Thư yêu cầu này có con số tăng hàng ngày cho tới hôm nay, trong ngày lễ Giáng Sinh năm 2014 con số người ký tên đã gần tới 1.500 người.

Phản ứng của dư luận

Lời lẽ trong thư yêu cầu cũng theo trình tự như những kiến nghị, thư ngỏ trước đây nghĩa là cũng chứng minh một cách thuyết phục rằng việc bắt nhà văn Nguyễn Quang Lập là vi phạm quyền tự do ngôn luận, là gây xúc động cho dư luận vì ông đang trọng bệnh, và tính chính đáng của việc bắt giữ là đáng nghi ngờ vì những dấu hiệu vi phạm luật pháp của việc bắt giữ rất rõ ràng.

Đạo diễn Trần Văn Thủy với tác phẩm nổi tiếng “Hà Nội trong mắt ai” lần đầu tiên đặt bút ký vào thư yêu cầu như thế cho biết cảm nghĩ của ông:

- Có lẽ tôi cũng chỉ một trong những người quan tâm và đã ký vào kiến nghị để yêu cầu trả tự do cho nhà văn Nguyễn Quang Lập. Tôi xin nói thêm một chút là trước giờ anh Lập là người được nhiều người quý mến và kính trọng trong đó có tôi bởi vì những gì anh ấy đã đóng góp cho xã hội qua quan điểm của anh ấy là con thuyền chở sự thật đến với mọi người thì tôi thấy rất đáng quý trọng.

Nói về chuyện chúng tôi tham gia ký vào kiến nghị thì trước tiên phải nói cái uy tín của nhà văn Nguyên Ngọc rất là lớn, ông là người khởi xướng việc này và rất nhiều người đã tham gia hưởng ứng và tôi thấy đây là việc nên làm. Có lẽ quyết định cuối cùng là phải có sự đổi mới hay xem xét như thế nào đấy ở những người có trách nhiệm, thẩm quyền bởi vì nó có rất nhiều lý do giống như trong bức thư mà GS Ngô Bảo Châu cùng với hai GS ở Mỹ đã đề nghị rằng không có lý do gì mà lại đi bắt những người đang ốm đau bệnh tật như thế. Có lẽ làm như vậy thì bộ mặt xã hội Việt Nam đối với bên ngoài nó không tốt đẹp.

Còn việc đúng sai, tốt xấu, hay dở thế nào thì nó phải dựa vào pháp luật. Nó phải dựa vào cái gì công khai minh bạch.

Tôi có cái băn khoăn là khi chúng ta thả được Cù Huy Hà Vũ, rồi Điếu Cày và rồi chúng ta lại bắt thêm người khác thì tôi thấy nó cũng hòa cả làng. Người ta nhìn vào và thấy xã hội Việt Nam không thể có niềm hy vọng.

Chữ ký dù của ai chăng nữa không phải là yếu tố mạnh nhất khiến nhà nước phải giải quyết nhưng những người ký tên tin rằng sự nhẫn nại kiên trì của mình rồi một lúc nào đó sẽ có kết quả vì kết quả của một kiến nghị không đến từ phía nhà nước mà đến từ sự phản ứng của dư luận. Chữ ký càng nhiều thì phản ứng càng lớn và phản ứng ấy tác động lên chính người nhận kiến nghị là một điều không thể tránh.

Không giống như nhân sĩ, trí thức, đa số người trẻ có hoạt động tranh đấu không ai tin rằng kiến nghị có thể làm thay đổi cục diện và kiến nghị mà không có hoạt động tiếp theo chỉ là một hành động tự an ủi mình.

Bạn trẻ Lã Việt Dũng từ Hà Nội cho biết:

-Thực ra bọn em không tin vì những việc ký như thế nó không tác dụng gì nữa cả mà em muốn rằng mọi người thay vì ký thì nên có hành động quyết liệt hơn. Thật ra nếu mà ký nằm trong một kế hoạch tổng thể thì OK chứ nếu mà ký chỉ để chỉ thỏa mãn cái tâm trạng của chính mình rằng tôi đã lên tiếng cho một việc nhỏ nhoi nào đó thì bọn em không đồng ý tức là bản thân của em em không ký và nghĩ rằng nên làm những việc khác to hơn.

Thực ra trước đây đã có rất nhiều lần ký rồi nhưng như bọn em mong chờ là người khởi xướng sau đó phải làm một cái gì với các chữ ký đó, phải làm gì đó…nhưng mà thực sự em không thấy có một hành động tiếp theo gì cả. Đối với cá nhân em thấy rằng việc ký đó như một cách tự an ủi chứ không phải là một hành động thật sự vì thế em không tham gia trong lần này.

Tác động của kiến nghị

Sẽ có người đặt câu hỏi: Nếu nói rằng không có tác động thì tại sao công an, dân phố mỗi lần có một kiến nghị xuất hiện lại tới từng nhà của người ký tên truy hỏi, vận động rút tên hay thậm chí là sách nhiễu hăm dọa? Những động thái này rõ ràng cho thấy nhà nước rất ngại dư luận vì chính kiến nghị là một tuyên ngôn gửi cho dư luận nhưng dùng chữ kiến nghị để ngụy trang mục đích của mình.

Ông Đào Tiến Thi một chuyên gia đang làm việc cho chính phủ khi được hỏi tại sao tất cả những  kiến nghị từ trước tới nay chưa bao giờ được phản hồi từ nhà nước nhưng ông vẫn kiến trì ký tên. Ông nói:

-Thực tế như anh nói là đúng, tức là chúng tôi ký không biết bao nhiêu kiến nghị rồi nhưng không bao giờ có một hồi âm gì mà nếu như có hồi âm thì nó sẽ có kiểu khác tức là người ta đi truy tìm để xem mình có phải là người ký không, tại sao ký? Có khi truy vấn ai thảo cái bức đó và một loạt sự răn đe khác. Ký là đã chấp nhận một sự phiền lụy có khi còn nguy hiểm nhưng chúng tôi vẫn ký.

Thế còn như anh nói không bao giờ được phản hồi thì cái đó là đúng nhưng chúng tôi vẫn ký là vì những lý do như thế này. Thứ nhất, chúng tôi vẫn kiên trì cái tinh thần của mình là đấu tranh ôn hòa, nói lẽ phải và phân tích cho nhà cầm quyền những lẽ phải những điều ích nước lợi dân. Vẫn kiên trì tin rằng đến một lúc nào đó họ sẽ tỉnh ngộ. Thứ hai, chúng tôi muốn thể hiện cái chính nghĩa. Riêng trường hợp anh Nguyễn Quang Lập thì tôi thấy đã thể hiện cái tâm rất tốt của nhà văn và tất cả những gì mà nhà văn viết về tiêu cực, cái xấu của xã hội là mong đóng góp một cách chân thành đối với đất nước.

Cũng như kiến nghị của ba giáo sư người Việt ở Mỹ vừa rồi nêu cái ý thứ nhất là cái tâm rất tốt của nhà văn Nguyễn Quang Lập. Chúng tôi cũng khẳng định cái chính nghĩa, cai tinh thần đóng góp cho đất nước của nhà văn Nguyễn Quang Lập.

Chúng tôi muốn nêu những điều đó cho tất cả dư luận chứ không riêng nhà cầm quyền bởi vì dư luận nhiều khi cũng không hiểu, người ta cứ thấy bắt là nghĩ rằng có tội gì đấy. Chúng tôi muốn thể hiện rằng những người ấy không có tội mà còn có công với đất nước.

Kiến nghị tự bản thân là một sự xin phép nhã nhặn trước nhà cầm quyền tuy nhiên phía sau nó ẩn chứa sức mạnh của quần chúng. Từ xin phép đến yêu cầu là một chặng đường dài. Phải qua rất nhiều kiến nghị mới tới thư ngỏ. Từ thư ngỏ tới thư yêu cầu lại là một chặng khác cho thấy lòng dân ngày một tự tin hơn vào chữ ký của mình tuy không thay đổi ngay lập tức chính sách của nhà nước nhưng lay động được những người vốn chưa tin vào các bức thư như thế.

Nếu bản kiến nghị ngưng khai thác boxit vào tháng 10 năm 2010 được hàng ngàn tên tuổi trí thức khoa học gia ký tên nhưng không được nhà nước quan tâm thì khi kiến nghị thả TS Cù Huy Hà Vũ vào năm 2011 khiến không ít người ký kiến nghị lâm vào tai họa cho thấy mức độ lo lắng các kiến nghị lay động người dân ngày càng cao của nhà nước.

Tuy biết không ai trong chính quyền sẽ lên tiếng trả lời nhưng ngày 28 tháng 7 năm 2014 bản kiến nghị mang chữ ký của 61 tướng lãnh cán bộ cao cấp được tiếp tục tung ra dư luận yêu cầu Đảng thay đổi cương lĩnh, từ bỏ theo đuổi đường lối chủ nghĩa xã hội và phải có biện pháp mạnh đối phó với Trung Quốc.

Thư yêu cầu thả Bọ Lập vào ngày 6 tháng 12 năm 2014 vì thế sẽ không phải là bức thư có hình thức kiến nghị, yêu cầu cuối cùng của người dân gửi cho nhà nước.

Nhìn vào nội dung từng sự việc người ta thấy có những yếu tố làm nảy sinh kiến nghị. Thứ nhất là sự dung dưỡng những sai trái của nhà nước trước việc khai thác tài nguyên quốc gia. Thứ hai là sự chủ quan và duy ý chí của một nhóm lãnh đạo cao cấp trước các vấn đề biển đảo. Thứ ba sự độc quyền cai trị đã dẫn đất nước tới một mô hình mất dân chủ không thể phát triển một cách bình thường. Và thứ tư là luật pháp bị diễn giải tùy tiện dẫn tới bất công khiến trí thức trở thành bù nhìn và dân oan xuất hiện trên mọi miền đất nước.

Những lý do cốt lõi ấy được bày trọn trong từng tờ kiến nghị với hàng ngàn chữ ký không thể là một việc làm nông nổi và vô vọng. Người ký tên đã bộc lộ quyền thực thi dân chủ của mình một cách ôn hòa và việc thực thi dân chủ ấy nếu tiếp tục nhân rộng sẽ là bài toán không lời giải cho bất cứ một chính quyền toàn trị nào.