Được
đăng ngày Thứ ba, 18 Tháng 11 2014 17:57
Một
ngày cuối tháng 5 ở Hà Nội, công an Việt Nam đột ngột
ập vào nhà, cũng là công ty, của một blogger nổi tiếng
– Nguyễn Hữu Vinh, được biết đến dưới cái tên Anh
Ba Sàm. Vinh và người trợ lý là cô Nguyễn Thị Minh Thúy
– một người mẹ của hai đứa con song sinh 7 tuổi –
bị bắt ngay lập tức.
Vụ
bắt khẩn cấp rõ ràng nhằm làm Vinh bất ngờ. Hai
website được cho là do ông điều hành, gồm Chép Sử Việt
và Dân Quyền, bị đóng cửa, cho thấy công an đã lấy
được mật khẩu vào cả hai trang.
Tuy
nhiên, công an không kiểm soát được một số blog khác,
mà đáng chú ý nhất là trang tin vốn đông người đọc
Ba Sàm News, và các trang này vẫn tiếp tục hoạt động.
Trên thực tế, chỉ 5 ngày sau khi Vinh và Thúy bị bắt,
hai cộng sự khác của ông đã ra một tuyên bố đầy
thách thức: “Nguyễn Hữu Vinh bị bắt, nhưng Ba Sàm thì
không”. Tuyên bố này hàm ý rằng một phong trào viết
blog mạnh mẽ hơn, viết vì sự thay đổi, sẽ tiếp tục
nổi lên ở Việt Nam.
Vụ
bắt bớ gây một làn sóng phẫn nộ lớn trong giới đấu
tranh. Phong trào Con Đường Việt Nam, một tổ chức xã
hội dân sự hoạt động vì quyền con người ở Việt
Nam, cũng ra một tuyên bố vào ngày 7/5, nêu rõ: “(Bằng)
Việc tiếp tục tước đoạt quyền tự do ngôn luận của
các công dân trong nước như ông Nguyễn Hữu Vinh, bà
Nguyễn Thị Minh Thúy và những nhà hoạt động, blogger
khác chứng tỏ chính quyền Việt Nam không có thiện tâm
hòa giải với chính người dân mình và cương quyết
khước từ mọi đóng góp của người dân vào tiến trình
giữ nước và dựng nước chung”.
Chính
quyền phản công. Sử dụng hệ thống báo chí do công an
và quân đội kiểm soát, chính quyền buộc tội Vinh và
Thúy “đăng tải các bài viết có nội dung xấu, thông
tin sai lệch, làm giảm uy tín, mất lòng tin trong nhân dân
về cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội lên mạng
Internet”, vi phạm Điều 258 Bộ luật Hình sự.
Trong
một bài viết đặc biệt hằn học, một trang mạng của
công an buộc tội Vinh: “Y chuyên viết về các vấn đề
chính trị xã hội Việt Nam với phong cách bình luận
chống đối, luôn tìm cách làm cho mọi thứ của Việt
Nam xấu xa, tồi tệ giống với con người của y”.
Người
muốn thắp lửa
Nguyễn
Hữu Vinh không phải luôn luôn là người được phong trào
dân chủ ưa thích. Bản thân vốn là một sĩ quan an ninh,
ban đầu ông cũng bị nghi ngờ. Sinh năm 1956 trong một gia
đình cán bộ cao cấp, ông có đầy đủ điều kiện để
cũng trở thành một quan chức trong hệ thống cấp bậc
của nhà nước cộng sản.
Ngay
sau khi Vinh bị bắt, các blogger đã tìm lại tiểu sử gia
đình ông, để nhắc lại rằng cha của Vinh, cụ Nguyễn
Hữu Khiếu, từng làm Đại sứ Việt Nam tại Liên Xô hai
nhiệm kỳ. Vào cái thời mà Liên Xô còn là “ông anh cả”
của Việt Nam trong Chiến tranh Lạnh, làm đại sứ là một
đặc quyền, và như chính Vinh từng viết trong một hồi
ký ngắn vào năm 2012, ông và gia đình hồi đó sống một
cuộc sống mà toàn bộ phần còn lại của xã hội chỉ
có thể mơ tưởng.
Ngôi
nhà nơi ông sinh sống hồi nhỏ bây giờ là nhà của thủ
tướng đương nhiệm. “Khi người dân miền Bắc hầu
như không biết đến hương vị bơ, sữa, thì mỗi sáng
hắn tản bộ vài bước qua số 2 Hoàng Diệu, kế bên
dinh thự của Tổng Bí thư Lê Duẩn, để mua những chai
sữa tươi còn nóng hổi, những thỏi bơ, pa-tê, ổ bánh
mì thơm phức”.
Vinh
thậm chí còn được gặp Hồ Chí Minh một lần khi mới
lên 5 tuổi – đó được coi là đặc ân đối với người
dân miền Bắc Việt Nam hồi ấy.
Quan
trọng nhất, nhờ thành phần gia đình, ông được tiếp
cận với những cuốn sách mà dân thường hoàn toàn không
thể động đến. Một trong số đó, gọi là “tài liệu
tham khảo đặc biệt”, gồm những bài viết được
Thông Tấn Xã Việt Nam dịch chọn lọc từ báo chí nước
ngoài sang tiếng Việt.
“Những
năm 1960’, loại này có chữ “Mật-Không phổ biến”,
chỉ cấp bộ thứ trưởng trở lên được cung cấp, sau
này thêm cấp vụ, cục. Rồi khoảng cuối 1990’ thì bán
tự do. Dù thế nào thì những tài liệu này cũng đã giúp
hắn “tự diễn biến” kha khá trong bao nhiêu năm “theo
đảng”” – Vinh viết. Từ những tài liệu này mà ông
biết đến sự tàn bạo của chế độ cộng sản Mao
Trạch Đông, mà tiếc thay đó lại là lý tưởng mà chính
quyền miền Bắc Việt Nam thời ấy cố vươn tới.
Chiến
tranh leo thang, Vinh sơ tán về quê, nơi ông chứng kiến
cuộc sống nghèo đói của những người dân ở dưới
trong bậc thang xã hội. Nhưng niềm tin của ông vào lý
tưởng cộng sản chỉ thật sự đảo lộn khi chiến
tranh kết thúc vào năm 1975, và ông có có cơ hội nhìn
thấy khoảng cách phân chia sâu sắc giữa “miền Nam tư
bản” và “miền Bắc cộng sản”. Ông không mất nhiều
thời gian để đi đến kết luận rằng đời sống dưới
chế độ tư bản, bất chấp những hạn chế của nó,
vẫn thịnh vượng hơn và khắc hẳn cái cuộc sống được
mô tả trong các tài liệu tuyên truyền của người cộng
sản.
“Hắn
được “mở mắt” thêm nhiều nữa” – Vinh viết.
“Rồi thêm một thứ “diễn biến” khác là hắn đã
liều bỏ không biết bao thời gian và tiền túi để lọ
mọ học tiếng Anh và vi tính từ lúc mọi người còn coi
là thứ xa lạ”.
Để
thắp lên ngọn lửa
“Luôn
quyết liệt, đam mê, và can đảm” – Phạm Xuân Cần,
bạn học cũ của Vinh ở Học viện An ninh, viết, hòa
thêm vào cơn phẫn nộ của cộng đồng blogger sau vụ bắt
giữ Vinh. Ông Cần nhớ lại Vinh đã là một sinh viên của
Học viện như thế nào, sau đó trở thành một sĩ quan an
ninh, rồi làm việc ở Ban Việt kiều. Kinh nghiệm làm
việc của Vinh với các trí thức Việt Nam ở nước ngoài
– một số trong đó đã lưu vong từ năm 1975 – bổ sung
thêm vào những hiểu biết của ông về “miền Nam tư
bản”, khiến ông bị ám ảnh bởi cái ý nghĩ: “Bao
nhiêu con người với những bộ óc tài ba đã bị phung
phí”.
Năm
1999, gần như ngay sau khi Việt Nam thông qua Luật Doanh
nghiệp, Vinh ra khỏi biên chế Nhà nước và thành lập
công ty riêng, VPI, công ty thám tử tư đầu tiên ở Việt
Nam. Công việc làm ăn của Vinh tiến triển tốt, và lợi
nhuận của nó đủ làm Vinh nghĩ đến chuyện theo đuổi
những sự nghiệp khác.
Năm
2005, khi mạng xã hội 360 (mà giờ đây đã sập) của
Yahoo! xuất hiện, Vinh cũng tham gia làm blog như bất kỳ
thanh thiếu niên Việt Nam nào. Ông tạo ra trang blog Anh Ba
Sàm trên nền Yahoo, ban đầu chỉ đăng tải các bài mà
ông viết cho báo chí nhà nước, cho đến khi ông nhận ra
nhu cầu của những người dân Việt Nam, muốn biết “thế
giới nghĩ gì về chúng ta”.
Thế
là Vinh bắt đầu dịch các tin bài trên báo chí nước
ngoài về Việt Nam sang tiếng Việt, và lượng độc giả
tăng dần. Blog Anh Ba Sàm cũng cung cấp cả những tài liệu
về mối quan hệ Việt Nam – Trung Quốc, mà cho đến tận
bây giờ vẫn còn là một vấn đề chính trị nhạy cảm.
Mặc
dù trang Anh Ba Sàm thu hút được một số lượng độc
giả khá lớn (đối với một website chính trị), nhưng
Vinh không dừng lại ở đó. Ông đi xa hơn trong sự nghiệp
“khai dân trí” với sáng kiến xuất bản một bản tổng
hợp những tin tức quan trọng nhất mỗi ngày. Vinh cũng
thêm vào đó các comment (lời bình luận) – kết hợp
giữa những suy nghĩ sâu sắc của một trí thức với văn
phong dí dỏm, sắc sảo. Và các comment đã nhanh chóng trở
thành đặc thù của trang Anh Ba Sàm, thu hút sự quan tâm
của hàng trăm nghìn người đọc tiếng Việt trên khắp
thế giới. Đó là một con số khá cao, đặc biệt khi mà
lượng phát hành của tờ báo lớn Tuổi Trẻ chỉ đạt
tới khoảng 200.000 bản.
“Tin
tức được cập nhật 24/7. Đúng như kỳ vọng của độc
giả, blog dành sự chú ý đặc biệt cho những câu chuyện
mà nền báo chí quốc doanh của Việt Nam không được
phép đưa tin. Món điểm tin hàng ngày này đã thu hút tới
100.000 độc giả thường xuyên” – David Brown, một nhà
cựu ngoại giao người Mỹ thường có các bài viết được
dịch đăng trên Anh Ba Sàm, đã viết như thế về trang
mạng này vào tháng 3/2013, khi nó chịu một đợt tấn
công nặng nề của các hacker “ủng hộ chính quyền”.
“Luôn
đúng giờ, tuân thủ đạo đức báo chí, tức là chính
xác, trung lập và bảo vệ nguồn tin, tôn trọng bản
quyền. Đó là những nguyên tắc mà chúng tôi tuân theo
trong suốt những năm qua” – Đinh Ngọc Thu, hiện là
biên tập viên chính của trang Anh Ba Sàm, nói. Thu tham gia
“điểm tin” cùng Vinh vào năm 2009, và lý do duy nhất
khiến cô không bị bắt cùng Vinh và Thúy là vì cô đang
sống ở California.
Quan
hệ của Vinh với một số người trong bộ máy Nhà nước,
xuất phát từ cương vị trước đây của ông trong các
cơ quan nhà nước, cũng là những nguồn tin hữu ích. Tuy
nhiên, đồng thời, chúng cũng gây nghi ngờ rằng ông là
“an ninh trá hình”. Câu hỏi mà nhiều người đặt ra
là tại sao Nguyễn Hữu Vinh mãi không bị bắt? Làm sao
ông có thể “sống sót” qua rất nhiều đợt công an
đàn áp blogger?
Bây
giờ thì câu trả lời đã rõ ràng: Đó chỉ là vấn đề
thời gian.
Công
an vào cuộc
Chính
quyền Việt Nam, với phần lớn là những gương mặt già
nua, có lẽ không để ý nhiều đến sức mạnh của
Internet, nhưng bộ máy an ninh của họ thì đã lưu tâm rất
nhanh chóng. Bất kỳ người nào viết blog về các vấn đề
chính trị sớm muộn cũng thấy có vấn đề với mạng
lưới công an dày đặc ở Việt Nam. Vì thế, thật dễ
hiểu khi Anh Ba Sàm được công an chú ý rất sớm, coi như
một điểm tập kết của các lực lượng “phản động”.
Và
dù sao thì đấy cũng là một niềm tin có cơ sở. Trang
web đối kháng nào ở Việt Nam, hay nói đúng hơn là bằng
tiếng Việt, cũng có lượng độc giả trung thành riêng
của nó. Bạn đọc của Ba Sàm, như ông mô tả, có rất
nhiều trí thức và đảng viên Đảng Cộng sản. Một tỷ
lệ lớn trong số họ có thể vẫn còn trung thành với ý
thức hệ cộng sản đã lạc hậu, và cái mà họ cần là
“sự thật như nó vốn có” – trung lập và chính xác,
không có sự kiểm duyệt của nhà nước.
Độc
giả quả thật đã tạo thành một cộng đồng gắn kết,
và bản thân độc giả cũng có người đọc của chính
họ – có nhiều người vào Anh Ba Sàm chủ yếu để đọc
các comment của Vinh và các blogger (“còm sĩ”) khác dưới
mỗi bài. Rất nhiều còm sĩ đã trở nên nổi tiếng
trong “đại gia đình bạn đọc Anh Ba Sàm”.
Chỉ
có một đội ngũ rất ít người vừa lo nội dung vừa lo
bảo mật, nên trang mạng thường xuyên bị tấn công. Ông
Brown, nhà cựu ngoại giao, viết:
“… ngày
9/3, blog Ba Sàm bị tấn công triệt để. Bài vở, comment
của mấy năm trời mất sạch. Tài khoản email của đội
ngũ biên tập viên cũng mất. Nhóm Ba Sàm cho đến giờ
vẫn chưa lấy lại được quyền kiểm soát
trang anhbasam.wordpress.com.
Tuy nhiên, đó vẫn còn là một bi kịch có thể xử lý
được. Một ít nội dung đã được sao lưu dự phòng
trên các máy chủ đặt ở nước ngoài”.
“… Một
độc giả ngây thơ có thể kết luận rằng nhóm Anh Ba
Sàm là một lũ phản động bất mãn, sống ở Mỹ, mưu
lật đổ chính quyền Hà Nội”.
Sự
thật là Vinh và cộng sự của ông chẳng nhận khoản trợ
giúp tài chính nào từ bất cứ ai. Trên thực tế, khi nền
kinh tế sa sút, công ty thám tử tư của Vinh cũng gặp khó
khăn và đã gần trên bờ vực phá sản khi Vinh và Thúy
bị bắt.
Một
bạn đọc từng có đôi lần gặp Vinh kể lại một cuộc
trò chuyện của chị với Vinh. Một cách nghi ngờ, bạn
đọc đó hỏi: “Tại sao anh làm tất cả những việc
này?”.
Ông
đáp: “Bởi vì tôi ở vị thế tốt hơn bất cứ ai để
làm việc này, cho nên nếu không làm, tôi sẽ cảm thấy
có tội”.
Và
ông bảo: “Bởi vì tôi đáp ứng đủ ba điều kiện.
Thứ nhất, điều kiện kinh tế của tôi đủ tốt. Tôi
có VPI, tôi không đến nỗi nghèo đói. Thứ hai, tôi có
kiến thức về mạng. Và thứ ba, quan trọng nhất, là tôi
hiểu họ – công an. Tôi đã từng ở trong họ, tôi hiểu
họ”.
Tuy
nhiên, có vẻ như cuối cùng ông đã thua. Người cựu sĩ
quan an ninh đã không nghĩ rằng những đồng nghiệp cũ
của ông có thể bắt ông, và ông bị bắt vào lúc không
ngờ nhất.
Bản
án đối với ông được dự đoán là sẽ nặng nề, bởi
vì các tòa án của công an luôn xử nghiêm những người
bị coi là “phản bội” nguồn gốc cộng sản của họ.
Như Cù Huy Hà Vũ, con của một quan chức cộng sản cấp
cao khác, cũng đã bị kết án 7 năm tù vào năm 2011.
Nhưng
nói một cách lạc quan, chẳng phải đây là lúc để Vinh
nghỉ ngơi hay sao? Ông đã làm việc quá nhiều, đấu
tranh quá kiên trì trong suốt 7 năm qua, làm kiệt quệ cả
bản thân ông lẫn các cộng sự. Và mặc dù ông có rất
nhiều độc giả, cuối cùng, về cơ bản đó vẫn là một
cuộc chiến đấu trong cô đơn.
Nhưng
ông vẫn cứ blog.
.
.
BÁO
CHÍ QUỐC TẾ VIẾT VỀ ANH BA SÀM
-
Việt Nam bắt giam 2 blogger đối kháng vì tội phê phán
chính quyền, AP,
6/5/2014
(đăng
nhầm ảnh một người khác)
Trang
mạng Anh Ba Sàm cũng được nhắc tới trong báo cáo năm
2014 của tổ
chức Phóng viên Không Biên giới, “Việt Nam – kẻ thù
của Internet: Nhằm vào blogger”, 12/3/2014:
.
Phạm
Đoan Trang và cộng sự
Bản PDF – Tiếng Việt: Anh Ba Sam – Vietnamese
Trích từ: anhbasam.wordpress.com
Bản PDF – Tiếng Việt: Anh Ba Sam – Vietnamese
Trích từ: anhbasam.wordpress.com
No comments:
Post a Comment