Vũ
Quốc Dụng
27/11/2014
Bài
này tổng hợp những dữ kiện liên quan đến Thủ tục
khiếu nại của Hội đồng Nhân quyền LHQ với mục đích
giúp cho người đọc hiểu và dễ sử dụng thủ tục
quan trọng này. Trước khi đi sâu vào chi tiết, người ta
cần hiểu tinh thần của thủ tục này là nhằm giúp đỡ
cho các nạn nhân trong sự hợp tác với quốc gia nơi xảy
ra vụ vi phạm. Vì Hội đồng Nhân quyền LHQ không phải
là toà án nên thủ tục này không thể gọi là một vụ
kiện được. Các biện pháp đối phó mà Hội đồng Nhân
quyền đưa ra không mang tính cách chế tài. Biện pháp
nặng nhất là đưa vấn đề ra bàn luận trong một phiên
họp công khai.
.
1.
Hội đồng Nhân quyền LHQ và Thủ tục khiếu nại
(Complaint Procedure)
Vào
ngày 15/3/2006, Đại hội đồng LHQ đã cho thành lập Hội
đồng Nhân quyền (Human Rights Council, HRC) để thay thế Uỷ
hội Nhân quyền (Commission on Human Rights) bị chỉ trích là
hoạt động thiếu hữu hiệu. Sau hơn một năm bàn thảo,
ngày 18/6/2007, HRC đã thông qua quyết nghị 5/1 về cơ cấu
tổ chức trong đó có việc thiết lập một thủ tục mới
gọi là Thủ tục khiếu nại (Complaint Procedure) nhằm tạo
phương tiện cho mọi người ở mọi nơi trên thế giới
có thể tố cáo những vụ vi phạm nhân quyền trầm
trọng. Tuy gọi là mới nhưng Thủ tục khiếu nại là hậu
thân của Thủ tục 1503 nổi tiếng của Uỷ hội Nhân
quyền thời trước. Do đó về nội dung và thể thức,
Thủ tục khiếu nại không khác nhiều với Thủ tục
1503. Thủ tục khiếu nại được cải thiện hơn về mặt
minh bạch (xx thêm phần: Việc thông tin cho người gửi
đơn) và về thời gian cứu xét. Thủ tục này bảo đảm
rằng thời gian từ lúc gửi hồ sơ cho quốc gia liên hệ
đến lúc nó được đưa ra cứu xét tại Hội đồng Nhân
quyền LHQ sẽ không kéo dài quá 24 tháng.
Thủ
tục khiếu nại của Hội đồng Nhân quyền được dùng
để đưa ra «những vụ vi phạm thô bạo nhân quyền và
quyền tự do căn bản xảy ra theo những dạng mẫu nhất
quán và được kiểm nhận là xác thực ở bất cứ nơi
nào trên thế giới và trong bất cứ hoàn cảnh nào»
(consistent patterns of gross and reliably attested violations of all
human rights and all fundamental freedoms occurring in any part of
the world and under any circumstances). Cần chú ý rằng Thủ
tục khiếu nại chỉ cứu xét về những vụ vi phạm thô
bạo xảy ra theo những dạng mẫu nhất quán và được
kiểm nhận là xác thực. Như vậy thủ tục này không cứu
xét các trường hợp vi phạm đơn lẻ. Ngoài ra vụ vi
phạm phải có tính chất thô bạo và phải xảy ra một
cách có hệ thống. Thêm vào đó, những thông tin đưa ra
phải ở mức độ đáng tin cậy. Không có những tính
chất này một vụ vi phạm sẽ không được chấp nhận
cứu xét theo Thủ tục khiếu nại của Hội đồng Nhân
quyền.
b.
Đặc điểm
Đối
tượng xem xét của thủ tục này là tất cả mọi nhân
quyền ghi trong Bản Tuyên ngôn Nhân quyền Quốc tế, không
phân biết đó là quyền dân sự, chính trị, kinh tế, xã
hội hay văn hoá. Những vụ vi phạm nhân quyền ở bất
cứ quốc gia nào cũng có thể bị đem ra cứu xét tại
đây cho dù quốc gia này không tham gia hay ký kết vào bất
cứ công ước hay thỏa ước nhân quyền nào.
Thủ
tục khiếu nại của Hội đồng Nhân quyền LHQ là một
thủ tục làm việc kín. Các buổi họp ở mọi giai đoạn
cứu xét đều không được mở công khai; kết quả thường
không được công bố. Lý do chính là Hội đồng Nhân
quyền muốn dùng thủ tục này để làm gia tăng sự hợp
tác với quốc gia liên hệ.
Những
đơn khiếu nại vô căn cứ và vô danh sẽ không được
chấp nhận. Hồ sơ khiếu nại – có thể bỏ tên người
gửi ra, nếu được yêu cầu - sẽ được chuyển đến
cho quốc gia liên hệ để lấy ý kiến. Nói chung Thủ tục
khiếu nại muốn bảo đảm sự vô tư, khách quan, hữu
hiệu, mục đích hướng về sự giúp đỡ nạn nhân và
hồ sơ được cứu xét trong thời hạn nhất định
(impartial, objective, efficient, victims-oriented and conducted in a
timely manner).
.
2.
Những thành phần tham gia
a.
Người nộp đơn
Bất
cứ ai cũng có thể gửi đơn đến Hội đồng Nhân quyền
để xin khiếu nại theo Thủ tục khiếu nại (xx thêm
phần: tiêu chuẩn nhận đơn)
b.
Tổ Công tác về Thông tri (Working Group Communications, WG-C)
WG-C
có nhiệm vụ gạn lọc các đơn khiếu nại theo các tiêu
chuẩn đã được định sẵn để chuyển những hồ sơ
tuyển chọn cho Tổ Công tác về Tình hình (WG-S). Thành
viên của WG-C là 5 chuyên viên độc lập có trình độ
chuyên môn cao. Họ là đại diện của 5 khu vực địa lý
theo cách chia trong LHQ.
Năm
thành viên của WG-C hiện nay là ông Shiqiu Chen (China), ông
Emmanuel Decaux (France), ông Vladimir Kartashkin (Russian
Federation), ông Miguel Alfonso Martínez (Cuba) và bà Halima
Embarek Warzazi (Morocco).
c.
Tổ Công tác về Tình hình (Working Group Situations, WG-S)
WG-S
có nhiệm vụ cứu xét nội dung các hồ sơ khiếu nại do
WG-C chuyển sang dựa trên sự trả lời của quốc gia liên
hệ và những hồ sơ mà Hội đồng Nhân quyền đang cứu
xét trong cùng Thủ tục khiếu nại này. Sau đó WG-S sẽ
làm báo cáo về vấn đề được khiếu nại và đưa cho
Hội đồng Nhân quyền những đề nghị xử trí.
Năm
thành viên của WG-S hiện nay là Angola, Bosnia and
Herzegovina, Jordan, Italy và Nicaragua
d.
Hội đồng Nhân quyền LHQ
Hội
đồng Nhân quyền sẽ phải lấy quyết định xử trí về
các vấn đề bị khiếu nại.
.
3.
Diễn tiến việc cứu xét
a.
Ở Tổ Công tác về Thông tri (Working Group Communications)
Sau
khi nhận đơn khiếu nại và xét thấy nó phù hợp với
các tiêu chuẩn nhận đơn, WG-C sẽ chuyển đơn này đến
cho quốc gia liên hệ để lấy quan điểm về những cáo
buộc ghi trong đơn khiếu nại.
Sau
đó WG-C sẽ đánh giá xem những cáo buộc vi phạm nhân
quyền có xứng đáng được cứu xét riêng hay không, hay
phải hợp hồ sơ khiếu nại này với những hồ sơ khác
để nêu lên được tính chất vi phạm thô bạo nhân
quyền và quyền tự do căn bản xảy ra theo những dạng
mẫu nhất quán và được kiểm nhận là xác thực. Dựa
vào đó WG-C sẽ quyết định chuyển hồ sơ này sang cho
WG-S, hoặc quyết định giữ nó lại để tiếp tục theo
dõi thêm hay loại bỏ nó.
b.
Ở Tổ Công tác về tình hình (Working Group Situations)
Dựa
trên những thông tin và đề nghị của WG-C, WG-S sẽ trình
với Hội đồng Nhân quyền một báo cáo về những vụ
vi phạm thô bạo nhân quyền và quyền tự do căn bản xảy
ra theo những dạng mẫu nhất quán và được kiểm nhận
là xác thực. WG-S cũng có thể quyết định giữ hồ sơ
lại để tiếp tục theo dõi.
c.
Ở Hội đồng Nhân quyền LHQ
Hồi
đồng Nhân quyền sẽ họp và đưa ra quyết định cuối
cùng về hồ sơ khiếu nại.
.
4.
Những quyết định của Hội đồng Nhân quyền LHQ
Hội
đồng Nhân quyền có thể chọn lựa một trong những
quyết định sau đây:
-
Đình chỉ việc cứu xét đối với một trường hợp;
-
Tiếp tục theo dõi tình hình và yêu cầu quốc gia liên hệ
cung cấp thêm thông tin;
-
Tiếp tục theo dõi tình hình và chỉ định một chuyên
viên độc lập đứng ra giám sát tình hình và làm báo
cáo;
-
Tiếp tục cứu xét sự vụ một cách công khai;
-
Đề nghị Văn phòng cao uỷ nhân quyền LHQ (Office of the
High Commissioner for Human Rights, [OHCHR]) cung cấp các hỗ trợ
về chuyên môn (technical support).
.
5.
Tiêu chuẩn nhận đơn
Mỗi
đơn gửi vào Thủ tục khiếu nại phải hội đủ một
số các tiêu chuẩn nhận đơn. Một đơn khiếu nại liên
quan đến một vụ vi phạm nhân quyền và quyền tự do
căn bản sẽ được nhận, ngoại trừ trường hợp:
-
Nó mang động cơ chính trị hiển nhiên và mục đích của
nó không phù hợp với Hiến chương LHQ, Bản Tuyên ngôn
Nhân quyền Quốc tế và các công ước nhân quyền đã
được áp dụng; hay
-
Nó không chứa đựng sự mô tả thực tế về những lời
cáo buộc được nêu ra và những nhân quyền được cho
rằng bị vi phạm; hay
-
Nó dùng lời lẽ lăng mạ. Đơn khiếu nại vẫn có thể
được cứu xét nếu, sau khi loại bỏ lời lẽ lăng mạ,
nó đáp ứng được các tiêu chuẩn nhận đơn khác; hay
-
Nó không được gửi tới bởi một người hay một nhóm
người tự nhận là nạn nhân của những vụ vi phạm
nhân quyền và quyền tự do căn bản, hay bởi bất cứ
một người hay nhóm người, kể cả những tổ chức phi
chính phủ, hoạt động vì thiện ý theo những nguyên tắc
về nhân quyền, không đeo đuổi những quan điểm chính
trị trái với qui định của Hiến chương LHQ và cho rằng
họ có hiểu biết trực tiếp và đáng tin cậy về những
vi phạm này; hay
-
Nó chỉ dựa trên những bài tường thuật đã được phổ
biến trên phương tiện truyền thông đại chúng; hay
-
Nó có trình bày về những vụ vi phạm thô bạo xảy ra
theo những dạng mẫu nhất quán và được kiểm nhận là
xác thực nhưng những vụ này đã hay đang được cứu
xét bởi một Thủ tục khiếu nại khác của LHQ hoặc của
một tổ chức khu vực có thẩm quyền về lãnh vực nhân
quyền (thí dụ như Thủ tục đặc biệt (Special Procedure)
của Hội đồng Nhân quyền, Thủ tục khiếu nại tại
định chế của một công ước, các Thủ tục khiếu nại
khác của LHQ hoặc của các tổ chức khu vực có thẩm
quyền về lãnh vực nhân quyền); hay
-
Các phương cách đòi bồi thường tại quốc nội đã
chưa được tận dụng hết, ngoại trừ trừ trường hợp
người ta tin rằng những phương cách này có thể không
hiệu quả hoặc có thể kéo dài không hợp lý.
.
6.
Việc thông tin cho người gửi đơn
Theo
Thủ tục 1503 thời trước, người gửi đơn đã chỉ
nhận được giấy báo đã nhận đơn. Sau đó người đó
sẽ không còn nhận được thông tin gì nữa. Theo Thủ tục
khiếu nại (mới) của Hội đồng Nhân quyền LHQ, người
gửi đơn khiếu nại sẽ được thông báo về diễn tiến
của việc xét đơn, nghĩa là khi nào đơn đã được vào
sổ, đơn có được chấp nhận để cứu xét không, khi
nào đơn sẽ được đưa ra cứu xét, đơn có bị hoãn
cứu xét không và khi nào đơn sẽ được đưa ra cứu xét
chung cuộc.
.
7.
Địa chỉ gửi đơn:
Human
Rights Council and Treaties Division
Complaint
Procedure
OHCHR-UNOG
1211
Geneva 10, Switzerland
Fax:
(41 22) 917 90 11
E-mail:
.
8.
Tài liệu tham khảo
a.
Human Rights Council Complaint Procedure,
http://www2.ohchr.org/english/bodies/chr/complaints.htm
b.
HRC Complaint Procedure - Discussion Paper,
http://en.heidi-barathieu-brun.ch/wp-archive/456
c.
Complaint Procedure,
http://www.ishr.ch/index.php?option=com_content&task=view&id=42&Itemid=64
d.
A new chapter for human rights - A handbook on issues of transition
from the Commission on Human Rights to the Human Rights Council,
Friedrich Ebert Stiftung and International Service for Human Rights,
June 2006
.
Được
đăng bởi bauxitevn vào lúc 07:15
No comments:
Post a Comment