Việt Hà, phóng viên RFA
2011-06-30
Trước những căng thẳng gia tăng tại biển Đông, đã có nhiều tiếng nói từ các nước có liên quan trong khu vực và từ cơ quan lập pháp Hoa Kỳ yêu cầu Mỹ tham gia một cách tích cực hơn vào việc tìm ra giải pháp cho tranh chấp này.
Vai trò của Mỹ
Thời gian gần đây, người ta thấy ngày càng nhiều những lời kêu gọi Mỹ phải can thiệp nhiều hơn vào khu vực này để đóng vai trò như một lực lượng cân bằng với một Trung Quốc có tiềm năng quân sự áp đảo đối với các nước đòi chủ quyền khác trong ASEAN.
Trong buổi tọa đàm về biển Đông vào ngày 13 tháng 6 tại Washington, thượng nghị sĩ Jim Webb đã nói:
“Tôi nghĩ chính phủ đã có những phản ứng quá yếu trước vấn đề này. Chúng ta nói không đứng về bên nào trong vấn đề chủ quyền có nghĩa là chúng ta đã tỏ rõ lập trường. Theo tôi chúng ta nên làm việc trong một diễn đàn đa phương để giải quyết vấn đề.
Đây không chỉ là vấn đề chủ quyền mà còn nhiều tương lai kinh tế ở đó. Vì vậy Hoa Kỳ cần phải tham gia như một lực lượng cân bằng để đưa vấn đề này ra thảo luận. Việc Mỹ đứng lên và cho thấy khả năng lãnh đạo của mình để đưa vấn đề ra bàn thảo là hết sức quan trọng.”
Ngay các nước có chủ quyền trên biển Đông thuộc khối ASEAN là Philippines và Việt Nam cũng đã bày tỏ mong muốn có sự tham gia của Mỹ vào vấn đề này. Tổng thống Philippines hồi đầu tháng sáu đã lên tiếng kêu gọi Mỹ giúp kiềm chế tham vọng của Trung Quốc trên biển Đông vì khả năng quốc phòng của Philippines quá yếu so với Trung Quốc.
Trong hội thảo về an ninh biển Đông diễn ra tại Washington hôm 20 tháng 6 vừa qua, các học giả Việt Nam cũng cho rằng Mỹ nên tham gia để giữ gìn hòa bình và ổn định trên biển Đông bởi Mỹ cũng có những lợi ích trong khu vực. Luật sư Nguyễn Duy Chiến, thuộc học viện Ngoại giao Việt Nam nói:
“Vấn đề Biển Đông có những khía cạnh rất là quan trọng mà tất cả các nước đều có lợi ích, ví dụ duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Đông, hoặc là thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các nước về Biển Đông thì cái này nó cũng đáp ứng lợi ích của nhiều nước.
Và ví dụ như Mỹ thì họ cũng có lợi ích trong vấn đề duy trì hòa bình ở Biển Đông, và có lợi ích trong vấn đề tự do hàng hải. Do đó sự đóng góp của tất cả các nước, trong đó có Mỹ, vào việc duy trì và tăng cường hòa bình và ổn định ở Biển Đông là rất cần thiết, và cái này hoàn toàn là đáng hoan nghênh.”
Mối liên hệ kinh tế - chính trị
Đã có những lo ngại căng thẳng trên biển Đông có thể dẫn đến xung đột vũ trang giữa Trung Quốc và các nước trong khu vực. Nhưng nếu xung đột có xảy ra, liệu Mỹ có thể can thiệp?
Theo giáo sư Renato Cruz De Castro, thuộc trường đại học De La Salle của Philippine thì điều này cũng rất khó nói bởi những khó khăn từ chính nước Mỹ.
“Điều duy nhất mà chúng ta có thể làm là cùng nhau tìm cách hạn chế Trung Quốc, và tất nhiên là phải dựa vào sức mạnh của Mỹ. Tuy nhiên nếu nhìn vào những gì mà nước Mỹ đang phải đối mặt, nhất là thâm hụt ngân sách thì chúng ta không thể không đặt câu hỏi là liệu Hoa Kỳ sẽ vẫn còn là cường quốc trên biển Thái Bình Dương trong vòng 3 cho tới 5 năm tới hay không?
Và trong trường hợp đó thì chỉ còn cách là chấp nhận những cái gì không tránh khỏi một học thuyết Monroe của Trung Quốc đối với Đông Á.”
Tất nhiên Philippines đã có một hiệp ước quân sự với Mỹ mà theo đó nếu như tàu hay lãnh thổ của Philippines bị tấn công thì Mỹ sẽ phải bảo vệ đồng minh của mình. Nhưng nếu tấn công xảy ra đối với các khu vực đang tranh chấp giữa nhiều nước thì Mỹ lại không thể ra tay bảo vệ Philippines theo hiệp ước quân sự đã ký.
Theo một phân tích gia Đông Nam Á là tiến sĩ Ian Storey thì Mỹ có thể can thiệp tích cực hơn bằng cách gia tăng sự có mặt của mình trong khu vực.
“Mặc dù đúng là thực tế nước Mỹ đang phải đối mặt với khó khăn về kinh tế và ảnh hưởng tới ngân sách của họ. Nhưng Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Robert Gates đã nói rõ là Mỹ cam kết về mặt quân sự trong khu vực, sẽ tăng thêm sự có mặt của mình tại khu vực, và thắt chặt quan hệ với các nước khác trong khu vực.”
Hồi giữa tháng sáu, Mỹ đã điều tàu chiến USS Chung Hoon, là tàu chiến hiện đại nhất của mình đến biển Đông và biển Sulu phía tây Philippines để theo dõi các hoạt động tự do hàng hải trong khu vực.
Mỹ cũng tham gia diễn tập với hải quân Philippine vào hôm 28 tháng 6 tại biển Sulu vốn chỉ cách biển Đông bởi đảo Palawan.
Lập trường của Mỹ?
Tuy nhiên lập trường của chính phủ Mỹ từ trước tới nay đối với vấn đề biển Đông vẫn là không đứng về bất cứ bên nào đòi chủ quyền tại biển Đông.
Vì vậy, sự can thiệp của Mỹ vào việc giải quyết tranh chấp là rất hạn chế. Giáo Sư Donald Emmerson, Giám đốc diễn đàn Đông Nam Á của đại học Stanford, Hoa Kỳ nhận xét:
“Mỹ không nên can dự bằng bất cứ cách nào cho thấy là Mỹ đang ủng hộ một bên nào đó trong tranh chấp này, vì việc này sẽ có tác dụng ngược, sẽ làm tình hình thêm xấu và sẽ làm cho việc giải quyết vấn đề thêm khó khăn. Tôi cũng không thấy có bằng chứng nào cho thấy là Mỹ sẵn sàng làm điều này.
Đây là một trường hợp vô cùng phức tạp, và Mỹ không nên tham gia bằng bất cứ cách nào để có thể làm cho người ta hiểu là Mỹ bênh vực một bên nào đó.”
Theo giáo sư Emmerson thì ngay cả đề nghị để Mỹ làm trung gian cho các đối thoại giữa các bên liên quan cũng là không nên.
Việc Mỹ không phê chuẩn công ước về luật biển của Liên Hiệp Quốc (UNCLOS) hiện cũng bị coi là một cản trở cho việc Mỹ can thiệp tích cực hơn vào vấn đề biển Đông. Giáo sư Emmerson giải thích:
“Việc không phê chuẩn công ước này có nghĩa là nếu trong trường hợp Mỹ phải có lập trường nào trong vấn đề tranh chấp đi chăng nữa thì cũng phải tuân thủ theo công ước về luật biển mà Mỹ không tham gia, và điều này cực kỳ quan trọng.”
Đã có những thượng nghị sĩ kêu gọi việc phê chuẩn công ước này nhưng theo các phân tích gia thì điều này khó có thể xảy ra vì phe bảo thủ của Mỹ sẽ không muốn những hoạt động trên biển của Mỹ bị hạn chế bởi công ước này.
Mặt khác, mặc dù chính phủ của tổng thống Obama rất muốn được phê chuẩn công ước này nhưng với cuộc bầu cử tổng thống sắp diễn ra vào năm tới thì, theo giáo sư Emmerson, những nỗ lực chính trị trong chính trường Mỹ sẽ được dồn vào các cuộc vận động tranh cử.
Và cuối cùng, tất nhiên dù Mỹ có muốn tham gia tích cực hơn nữa vào vấn đề biển Đông thì cũng không thể quên là Trung Quốc vẫn luôn có thái độ cứng rắn trong vấn đề này, tức là không muốn Mỹ can thiệp vào các tranh chấp trên biển Đông.
Cho đến lúc này, những gì mà người ta có thể nhìn thấy từ phía Mỹ vẫn chỉ là những lời tuyên bố về lợi ích của Mỹ trên biển Đông, kêu gọi các bên kiềm chế và ủng hộ một giải pháp hòa bình cho tranh chấp này.
Tuy nhiên, rõ ràng với những diễn biến gần đây trên biển Đông, những hành động này của Mỹ dường như vẫn không đủ để trấn an các nước trong khu vực đang bị lấn lướt bởi sức mạnh quân sự và kinh tế của Trung Quốc.
Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.
--------------------------------
Việt-Long- RFA
2011-06-29
Tình hình biển Đông trong tuần này có vẻ lắng dịu về mặt ngoại giao, nhưng công luận người Việt chú ý tới phản ứng của Trung Quốc sau khi Thượng Viện Hoa Kỳ thông qua nghị quyết về những biến cố tại biển Đông trong thời gian gần đây.
Cùng được chú ý tới, là lập trường của Mỹ và Trung Quốc trong vòng đầu cuộc đối thoại song phương thường niên tại Hawaii, cùng với hoạt động của hải quân Hoa Kỳ trong vùng biển Đông sóng gió.
Nghị quyết biển Đông từ Washington.
Thượng viện Mỹ hôm thứ hai đã thông qua nghị quyết liên quan đến việc Trung Quốc sử dụng vũ lực trong khu vực tranh chấp ở biển Đông cũng như quyền tự do lưu thông. Thượng Viện Hoa Kỳ kêu gọi các bên liên quan giải quyết tranh chấp qua một tiến trình đa phương và hòa bình. Đặc biệt, nghị quyết nhấn mạnh rằng những hoạt động thường xuyên của hải quân Hoa Kỳ mới có thể bảo đảm quyền tự do lưu thông trong hải phận và không phận biển Đông. Điều đó xác định sự hiện diện quân sự thường xuyên của Hoa Kỳ trong khu vực trọng yếu này tại Đông Nam Á. Sự hiện diện quân sự liệu có là dấu hiệu cho sự can thiệp quân sự của Mỹ một khi xảy ra xung đột vũ trang ở biển Đông?
Câu trả lời được nhiều người đồng ý là: không, nhất là đối với Việt Nam. Việt Nam không có liên minh quân sự hay hiệp ước an ninh chung với Mỹ như Philippines hay Nhật Bản. Đối với Philippines thì Trung Quốc hẳn nhiên không thể gây hấn vì theo hiệp ước 1951, mọi cuộc tấn công quân sự với Philippines đều được coi là tấn công nước Mỹ. Sự hoạt động thường xuyên của hạm đội 7 tại biển Đông chỉ nhằm nói lên sự quan tâm của Mỹ đến khu vực trọng yếu này. Bộ quốc phòng và nhiều tư lệnh quân sự của Hoa Kỳ nhiều lần xác định rằng Hoa Kỳ không ủng hộ một giải pháp quân sự hay hành động quân sự nào tại biển Đông, và hải quân Hoa Kỳ hoạt động trong khu vực này chỉ với tính cách can ngăn để khuyến khích không dùng vũ lực. Tuy nhiên với sự hiện diện như vậy một khi xảy ra cuộc đối đầu quân sự Việt Nam-Trung Quốc, tàu chiến Trung Quốc cũng không thể phớt lờ sự có mặt của hạm đội 7 như một nhân chứng được phái đến, để mà tiếp tục uy hiếp Việt Nam.
Về phía Bắc Kinh, phát ngôn viên Hồng Lỗi của bộ ngoại giao Trung Quốc tuyên bố ngay sau khi phổ biến nghị quyết, nói rằng nghị quyết không có cơ sở, bộ ngoại giao Trung Quốc lưu ý các nhà lập pháp Mỹ nên thận trọng, và chỉ các nước có liên quan mới nên dự phần trong cuộc tranh chấp ở biển Đông. Điều đó có nghĩa là Bắc Kinh muốn loại Washington ra ngoài, cho là Hoa Kỳ không liên quan. Trung Quốc còn xác định chỉ muốn giải quyết vấn đề trong một tiến trình song phương, cụ thể là đàm phán tay đôi với từng quốc gia liên quan, nóng bỏng nhất là Việt Nam, và Philippines, rồi đến Malaysia, Brunei vân vân...
Việt Nam và Philippines: hãy tự kiềm chế!
Trong khi đó tại Hawaii, Hoa Kỳ và Trung Quốc mở đầu vòng tham vấn về khu vực Châu Á- Thái Bình Dương hôm thứ hai với vấn đề ở biển Đông. Phụ tá ngoại trưởng Hoa Kỳ phụ trách Đông Á - Thái Bình Dương sự vụ, ông Kurt Campell, họp báo hôm qua, xác nhận điều này. Ông nói Hoa Kỳ muốn tình hình bớt căng thẳng. Hoa Kỳ rất mong muốn duy trì hòa bình, ổn định và đang tìm cách tạo lập sự đối thoại chính thức giữa các bên liên quan với nhau. Ông Kurt Campell cho biết phái đoàn Hoa Kỳ nhấn mạnh rằng sự bành trướng quân sự của Trung Quốc đã gây quan ngại. Ông nói nếu Trung Quốc minh bạch hơn và tham dự những cuộc đối thoại thì sẽ giúp giảm bớt những mối quan ngại đó.
Phía Trung Quốc, Thứ trưởng ngoại giao Thôi Thiên Khải không xuất hiện trong cuộc họp báo, nhưng hồi đầu tuần, ông này đã tuyên bố là Trung Quốc không hề gây nên bất cứ vụ việc nào ở Biển Nam Trung Hoa và nếu Hoa Kỳ muốn có vai trò thì phải yêu cầu các bên tranh chấp tự kiềm chế. Rõ ràng đó là cách nói của Trung Quốc, không những phủi tay mà còn đổ trách nhiệm cho phía bên kia. Những việc như Trung Quốc hăm dọa tàu cá của Phi, cắt dây cáp tàu thăm dò Bình Minh 2 và Viking 2 của Việt Nam, và những vụ tàu cá Trung Quốc bị phi cơ, tàu chiến Philippines đuổi khỏi hải phận quanh Trường Sa, Bắc Kinh đều cho là họ chỉ hoạt động trong hải phận hay vùng đặc quyền kinh tế của họ, đâu có gây hấn với ai, và nói rằng chính Việt Nam với Philippines mới là kẻ gây sự để chiếm hải phận. Thậm chí giáo sư Tô Hạo từ Bắc Kinh dự cuộc hội thảo về biển Đông ở Washington còn nói ông ngạc nhiên trước sự phẫn nộ và phản ứng mạnh của Việt Nam và Philippines.
Nhắc tới Philippines, Hoa Kỳ và Philippines thao dượt hải quân phối hợp hôm thứ ba. Philippines tuyên bố đó chỉ là hoạt động quân sự phối hợp thường niên giữa hai nước, không liên quan gì đến vấn đề biển Đông. Tuyu nhiên giới quan sát cho là cuộc thao dượt này mang lại cho Manila sự tự tin trong những cuộc thương thảo trên bàn cờ ngoại giao, khi Philippines có thể tin chắc Hoa Kỳ còn đứng về phía mình.
Copyright © 1998-2011 Radio Free Asia. All rights reserved.
.
.
.
No comments:
Post a Comment