LỤT CÓ ĐẨY CẢI CÁCH ?

Lụt có đẩy cải cách ?
Phạm Hồng Sơn
Đăng ngày 04/11/2008 lúc 13:24:53 EST
http://www.thongluan.org/vn/modules.php?name=News&file=article&sid=3237

Bộ máy vô hiệu
Theo ý của một bài viết trên mạng thì những vị lãnh đạo của Hà Nội đã không “nhạy cảm” trước một thảm họa thiên nhiên (mưa to kéo dài) đe dọa tới cuộc sống của nhiều người dân Thủ đô. Nhìn lại hệ thống tổ chức chính trị và đoàn thể ở cấp cơ sở mới thấy các nhà lãnh đạo có thừa tổ chức và lực lượng để không bị sót hay chậm trễ về thông tin phản hồi từ xã hội. Trong các đơn vị quản lý dân cư nhỏ nhất như cụm, tổ dân phố đều có các nhân tố nằm dưới sự chỉ đạo của Đảng và chính quyền (ủy ban nhân dân) như Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên, Dân phòng, Cảnh sát, Quân đội, Mặt trận tổ quốc, Bí thư chi bộ, Đảng viên xuất sắc,…tất cả đều có thể được nối kết với nhau ngay tức khắc bằng hệ thống thông tin hiện đại hoặc thô sơ. Nhưng cả hệ thống đồ sộ và phân tầng chặt chẽ đó đã hầu như không thấy hiện diện trước nhu cầu cấp thiết của dân chúng trong các vùng ngập nước.
Đến hôm nay (04 tháng 11 năm 2008), với những gì mà chính quyền đã thể hiện, không ai có thể hài lòng với bộ máy đã được dựng lên với khẩu hiệu “của dân, do dân, vì dân”.

Thảm họa luôn rình rập
Theo thông tin mới nhất, Hà Nội thiệt hại hơn 3000 tỷ Đồng và hơn 20 sinh mạng đã chết do đợt mưa to vừa qua tại Hà Nội, trong đó có những trẻ em đang đến trường. Nhiều gia đình chắc chắn sẽ rất đau lòng khi nhớ đến trận lũ năm nay. Nhưng, những cái chết oan nghiệt như thế đã xảy ra nhiều lần cả khi thiên nhiên vẫn rất hiền hòa. Rất nhiều trẻ nhỏ đã chết đuối hoặc bị thương tật do những lỗ cống trên đường không có nắp. Có nhiều mạng người đang đi trên đường đã bị dây điện thoại thít cổ lôi đi. Và bao nhiêu năm nay, cứ đều đặn mỗi ngày Hà Nội có nhiều người phải bỏ mạng vì xe cộ. Và còn biết bao những rủi ro, thảm họa khác khó nhìn thấy hơn nhưng hệ lụy lại to lớn hơn đang ngày càng hiện rõ trong giáo dục, môi trường, xã hội.

Rủi ro, đe dọa đối với cuộc sống con người luôn là yếu tố thường trực từ khi con người xuất hiện. Là một thực thể tự nhiên, cuộc sống con người đã phải đối mặt với nhiều đe dọa tự nhiên. Con người phải chống đỡ với các nguy cơ không nhìn thấy như vi khuẩn, vi-rút đến những đe dọa rõ ràng hơn như lụt lội, sấm sét, gió bão, động đất, sóng thần… Là một thành tố trong xã hội, con người còn phải đối mặt với nhiều nguy cơ, rủi ro như tai nạn trong lao động, sinh hoạt, những rối loạn về kinh tế, tệ nạn xã hội, bất ổn về chính trị, xâm lấn từ ngoại bang, đầu độc về tư duy…Như thế, cuộc sống của bản thân con người trong xã hội đã luôn bị rình rập bởi những rủi ro cá nhân hoặc những thảm họa tập thể. Với những rủi ro đơn lẻ đến sự an toàn của con người, những con người cá nhân có thể đủ khả năng để xử lý, chống đỡ, nhưng đối với những rủi ro lớn, trên diện rộng thì một cá nhân hay nhiều cá nhân đơn lẻ đều không thể giải quyết được. Đó chính là một lý do cần đến bộ máy công quyền – đảm bảo an toàn cho các thành viên trong xã hội qua công tác dự báo, cảnh báo, phòng chống, huy động nguồn lực, điều phối hoạt động cứu trợ, phục hồi.

Với vị trí nằm tại vùng khí hậu nóng ẩm, nhiệt đới và những cảnh báo biến đổi khí hậu khắc nghiệt đã róng lên từ hơn một thập kỷ trở lại đây, công tác phòng chống lụt lội ở Việt Nam không còn là một nhu cầu mới.
Như vậy, thiệt hại do trận lũ vừa qua là điều đã phải nằm trong nghị sự của các nhà lãnh đạo mọi cấp. Vấn đề là sau trận lũ này, Hà Nội nói riêng và xã hội chúng ta nói chung có ý thức tốt hơn để có những hành động đúng, kịp thời trước những bất ổn, thảm họa trong tương lai (không chỉ do thiên nhiên) không?

Thêm một bài học cho tất cả

Chắc chắn sau những bức xúc kín đáo hay công khai của dân chúng, những vị đang hoặc sẽ nắm vị trí lãnh đạo có thể sẽ rút ra được nhiều bài học cho cách ứng xử để đỡ mất lòng dân hơn hoặc những hành động ứng phó bớt vô cảm hơn trong tương lai. Nhưng vấn đề là vị trí lãnh đạo nếu không xuất phát từ nguyện vọng và đòi hỏi của người dân thì tư duy lãnh đạo sẽ không bao giờ có được sự nhạy cảm tinh tế cần có để xử lý tốt những rủi ro, nhu cầu đa dạng, luôn biến đổi của cuộc sống. Chỉ có những người trong cuộc mới có thể có được sự nhạy cảm đó. Những thể hiện nhẫn nại và thực dụng của người dân Hà Nội trong đợt lũ đã cho thấy khả năng ứng phó của người trong cuộc bao giờ cũng rất khẩn trương, thực tế và vô cùng linh hoạt.

Những lời chê trách dân chúng của người lãnh đạo cao nhất của Hà Nội chắc khó được người dân nào hoan nghênh nhưng nó cũng có tác dụng làm rõ hơn một sự thật là đừng bao giờ hy vọng được người cầm quyền coi trọng nếu chúng ta vẫn im lặng trước các phi lý hay vào hùa cùng các hoạt động mỵ dân của kẻ có quyền.

Con nước trên các phố Hà Nội vừa qua không kiêng nể ai trên đường đi của nó cũng có thể làm nhiều người chợt nhận ra rằng lấy sự toàn tâm vào gia đình, tổ ấm của riêng mình (dù là một nhu cầu chính đáng) để quên đi những bất công, phi lý của xã hội cũng không thể tránh được một ngày nào đó (có thể không xa) phải hứng chịu ngay những hệ lụy cay nghiệt của chính cái xã hội đó.

Những bản tin nhanh, chi tiết và những bài bình luận sâu sắc của cư dân mạng ngay sau đêm 30 tháng 10 đã cho thấy tư duy lãnh đạo, nếu biết cầu thị, có thể được “bồi thêm” bằng những giải pháp, phát kiến, gợi ý từ chính những cây viết tự do, vô danh, hoặc bất đồng chính kiến.

Nếu nâng cấp hệ thống thoát nước, chống lũ cho Hà Nội đã cho thấy là một yêu cầu cấp bách thì việc cải tiến hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay là một yêu cầu quan trọng hơn vì chỉ có một hệ thống chính trị có trách nhiệm trước dân mới có thể giải quyết được những nan giải như hệ thống thoát nước, chống lũ cho Hà Nội. Những yêu cầu này đều khó khăn và cần thời gian để có những nghiên cứu, thiết kế thấu đáo cho những cải tạo chính xác, hiệu quả nhằm giảm thiểu tối đa những đảo lộn có thể cho cuộc sống của người dân. Các sự cố liên tiếp gần đây như sập cầu Cần Thơ, Hyundai-Vinashin, “sập” thị trường chứng khoán, hụt tăng trưởng kinh tế, PMU18, PCI, VeDan, …đều cho thấy các cải tiến, thay đổi có tính bộ phận, đối phó chỉ mang lại những rủi ro, thiệt hại lớn hơn.

Thực trạng môi trường và xã hội của Việt Nam đang cho thấy sẽ còn có thể xảy ra nhiều rủi ro, thảm họa khó lường. Các thảm họa đều có thể giáng xuống bất cứ ai. Nhưng trong bất kỳ thảm họa nào, dân chúng cũng luôn là tầng lớp dễ bị tổn thương và hứng chịu nhiều hậu quả nhất. Vậy nếu cải cách bị ngăn chặn hay trì hoãn, ai sẽ cứu giúp dân chúng?
Phạm Hồng Sơn
04/11/2008